Vörður - 30.12.1926, Blaðsíða 1

IV. ár.
Sieykjavík 30. «!e»s. 1920.
53. t>I»ö.
Tekju- og eignaskatíur.
Nokkrar athugasemdir.
1 Vcröi 20. f. m. hefir hr. cand.
polit. Gunnar Viðar ritað um
fengna reynslu hjerlendis á
tekju- og eignaskatti samlcv.
lög'um nr. 74, 27. júní 1921. Af
þvi að jcg er að siunu leyti ekki
samdóma greinarhöfundi og
niðurstöðuin hans, vildi jeg
Jiiðja um hlaðrúm fyrir nokkr-
ar athugásemdir um máléfni
Jjetta.
Jeg cr saindóma greinarhöf-
undinum um ]>að, að nokkuð gat
orkað tvímœlis, livort með öllu
liafi verið límabært að lögleiða
lijer á landi 1921 nýtísku tekju-
og eignaskatt eftir hreskri og
rlanskri fyrirmynd, af þvi að af-
staðan er að mörgu svo ólílt hjer
á iandi frá því sem er suðjur í Ev-
rópu, og lrefði því máske verið
rjettara að búa enn um nokkurt
slieið við þá tekjuskattslöggjöf,
sem fyrir var. Hinsvegar er nú
tímabært að athuga fengna
reynslu ,í jicssu cfni þau 5 ár,
-sem lekju- og eignaskattslögin
hafa verið í gildi, og vel til fallið
lijá greinarhöfundi að hreyfa
þessu albnikilsvarðandi málefni.
Eftir því sem til háttar lijer á
landi virðist mjer það mjög eðli-
legt að tekju- og eignaskattur
gefi ríkissjóði stopular tekjur,
annað árið allálitlegar en hitt
árið lágar tekjur. Misæri
eru hjer tíð, framleiðslumagn
hinna einslöku ára misjafnt og
markaður fyrir íslenskar afurð-
ir stopull og iniklum verðsveifl-
um háður. Atvinnuvegir fá-
breyttir, eiginlega að eins tveir,
sjávarútvegur og landbúnaður,
og geta báðir átt samtímis erfitt
uppdráttar. Væru atvinnuvegir
margbrotnari, mundi minni
munur vera á útkomu hinna
einstöku ára, því að líkurnar
fyrir því, að mörgum atvinnu-
vegum vegnaði öllum illa, sam-
æris, eru svo miklu ininni. Með
að eins tveiiu aðalatvinnuvegum
hlýtur tckjú- og eignaskattur
því jafnan að verða óábyggileg
tekjugrein fyrir ríkissjóð, og þar
A'ið bætist óvissa um heimtu
skattsins, einkum á erfiðum af-
komuárum. Innheimta tekju-
skatts sem persónulegra gjalda
hlýtur altaf að vera nokkrum
vanhöldum liáð sakir vantandi
gjaldþols skattgreiðenda og
breytilegra verustaða þeirra.
Hinir tíðu flutningar einhleyps
fólks fram og aftur um landið
valda innheimtumönnum tekju-
skatts miklum erfiðleikum; nær
þriðjungur landsmanna mun
>eiga að svara einhverjum tekju-
skatti, en með hinum strjálu
póstgöngum er erfitt að fram-
kvæma innheimtuna lijá einhleyp
ingum, sem oft slcifta uin veru-
Mað; þegar innlieimtubeiðnin
hiks nær fram til hins nýja um-
dæinis gjaldanda, cr hann oft
vikinn þaðan eitthvað á burt; að
þessu leyti á liið sama við um
tékjuskatt og útsvör. Af þessu er
Jjóst, að teJijuskattur hjer á
landi hlýtur að vera háður van-
hölduin og auk þess stórurn
sveiflum frá ári til árs, sem eng-
in tekjuskattslöggjöf, hversu
fullkomin sem væri, getnr ráðið
bót á.
Rjettlæti beinna skalta fram
yfir óbeina er oft haldið fram.
Svo er sjálfsagt frá hálfu kenn-
ingarinnar, en hæpið þó að mun-
urinn sje í reyndinni jafnótvi-
ræður og oft er haldið frain.
Hver atvinnurekandi verður að
rjettu lagi að telja skattinn með
sem reksturskostnað, versland-
inn t. d. að leggja hann á vöruna
svo sem tollur væri. Þannig get-
ur tekjuskatttur stundum verk-
að sein óbeinn skattur og velst
yfir á aðra.
Greinarhöfundurinn bendir á
að Reykjavík með fimtung af í-
búatölu landsins ber árið 1925
% hluta skattsins og telur þetta
vott þess, að landið utan Reykja-
víkur og sjerstaklega bændur
hliðri sjer hjá skattinum. Þetta
hygg jcg að sje vart rjett athug-
að. Fyrst og fremst er skatthæð-
in 1925 ekki heppilegá valin til
samanburðar um þetta, því að
það ár er skattgreiðsla Reykja-
víkur óvenju há sakir veltiársins
1924. í öðru lagi þarf það alls
eklvi að benda á skattsvik í land-
inu utan Reykjavíkur, þótt
tékju- og eignaskattur þar sje
mikill meiri hluti skattsins i
landinu. í Reykjavík er aðalfjár-
magn landsins og flestir rílvis-
menn landsins búsettir þar.
Margir sem grætt hafa fjc út um
land flytja til Reykjavíkur lil
þess að geta notið þar efna
sinna við þau mestu þægindi er
landið hefir að bjóða. Hver, sem
Jumnugur er í Reykjavík og
hvarflar huga yfir bæinn, mun
l'inna þar marga efnamenn mið-
aldra og meira, sem flutt hafa
utan af landi til Reykjavíluir, og
á þetta einnig við um ýmsa
roskna bændur. Sje þetta athug-
að og þess enn fremur gætt, að
launabyrði ríksisjóðs og lands-
stofnana gengur að miklu leyti
til starfsmanna í Reykjavílc, er
síst að furða, þótt tekju- og
eignaskattur úr Reykjavík gnæfi
mjög yfir skattinn úr öðrum
hlutum landsins. Hvað bændur
snertir má geta þess, að land-
búnaður er að vísu tryggur at-
vinnuvegur og einkar nauðsyn-
legur hverju þjóðfjelagi, út-
heimtir staðaldurs vinnusemi og
sparneytni og myndar því nýta
borgara lijá hverri þjóð, en upp-
gripagróði fylgir eigi þeirri stöðu
í neinu landi. Það er því vart að
furða, ])ótt rikissjóði komi eigi
mikill telcjuskattur úr sveitum
landsins, síst svo að noklv.ru
nemi í samanburði við stóru sjó-
plássin, einkum höfuðborg lands-
ins. Greinarhöfundur minnist á,
að bændur njóti samkvæmt
tekjuskattsreglugerðinni þeirra
forrjettinda, að þeir megi draga
frá kostnað við hjúahald, en
kaupstaðarbúar eigi. En hjer við
athugast, að fólksfæðin i sveit-
unum er á seinni árum orðin
svo stórkostleg, að óviða mun
þar um hjúahald að ræða, er
sambærilegt væri hjúahaldi til
inniverka í kaupstöðum, þar sem
landlninaður er nú orðið vana-
lega rekinn sem einyrkjabú-
skapur. Yfir höfuð finst mjer,
að tekjuskattsreglugerðinni verði
ckki um lcent slaka útkomu hjer-
lendis á tekjuskatti; reglugerðin
er prýðilega frágengin, vandaðri
en flestar reglugerðir seinni ára
og höl’undi hennar cða höfund-
um til sóma.
Eklti felli jeg ínig við þá upp-
ástungu greinarhöfundar að
hafa skattfrjálsa uppliæð og frá-
drátt vegna barna liærri í kaup-
stöðunum en út um land. Það
er óviðfeldið að allir borgarar
landsins lifi ekki undir sömu
lögum, og' þótt húsaleiga og inn-
lendar afurðir sjeu dýrari í
Reykjavílc er úti um land, mun
það að miklu leyti jafnast upp
með ódýrara verði á innflútt-
um vörum, sakir mikillar sam-
lvepni verslana þar, og losi við
ýmsa erfiðleika, er þeir verða að
sæta sem utan Reykjavíkur búa,
og má í því sainbandi benda á,
að margt þurfa landsmenn ut-
an Reykjavíkur þangað að sækja
með ærnum aulca kostnaði.
Greinárhöfundur viJl láta
stofnsetja landsyfirskattanefnd,
sein vitaskuld yrði þá í Reykja-
vík, mcð víðtæku valdi iil að
jafna og bækka tekjuskattinn.
A þessu hefir J)ólað upp á síð-
kastiö, og cr t. d. í Jögum nr. 4(5,
15. júní 192(5, 24. gr. gengið út
frá að sUlv nefnd kunni að verða
slofnsett. Er það í samræmi við
þá valdasamdráttarstefnu (ccnl-
ralisation), sem brytt hefir tals-
vert á siðústu árin á ýmsum
sviðum, að draga úrlausnir mála
sem mést undir valdsvið slcrif-
stofa í Rcykjavík, stundum í
málum, þar sem úrlausnin mætti
virðast einbert formsatriði og
því aðeins til að aulca skrif-
finsku. Mætti nefna þess ýms
dæmi úr löggjöf seinni ára, en
heyrir ekki heima hjer. Það skal
nú að vísu játað, að einmitt á
sviði rilvisskatta er sliltur valda-
samdráttur ekki óeðlilegur, og
frá því sjónarmiði væri ekkert
að athuga við stofnun landsyf-
irskattanefndar, enda nóg for-
dæmi þess um samskonar mál-
efni erlendis. En mjer er ekki
vel ljóst, hvernig því yrði kom-
ið við lijer á landi. Frestir til
skattframtals, samningar skatt-
■

Chopin-minnismerki
þelta var fvrir skemstu afhjúp-
að í Varsjá, en eins og kunnugt
cr, var Pólland ætljörð hins
mikla tónskálds, þótt liann lifði
lengst af í París. Eins og mynd-
in sýnir er minnismerkið allstórt
og í höfuðdráttum í likingu við
hörpu. Myndin var tekin við af-
hjúpunina og mættu þar fulltrú-
ar fyrir tónlistarlíf fjölmargra
þjóða og lögðu blómsveiga við
minnismerkið.
skrár og framlagningar hennar,
úrskurðunar á kærum, afgreiðsl-
um til yfirskattanefnda og yfir-
skoðunar þeirra á skattframtöl-
um mega ekki vera naumari en
þeir eru ákveðnir í tekjuskatta-
lögunum, og er þó öllum þess-
um undirbúningi ekki lokið fyr
en í maíJok ár hvert. Ætti nú
þar við að bætast afgreiðsla
skattplagga úr öllum hjeruðum
landsins til landsyfirskatta-
nefndar í Reykjavík og sú nefnd
að setjast á rökstóla og yfirskoða
og úrskurða plöggin að undan-
gengnum fyrirspurnum heim í
hjeruð til skattanefndar og
skáttgreiðenda og fengnum svör-
um frá þeim, og senda að því
búnu heim í hjeruðin niðurstöð-
ur sínar eða hinar endanlegu
slvattálcvarðanir, mundi öllum
þessuin undirbúningi undir
skattheimtuna ekki lokið í jafn-
víðlendu og póstvana landi fyr
en að haustinu, en þá væri Jítill
hluti ársins eftir til skattheimt-
unnar sjálfrar, sem þó er aðal-
atriðið, og auk þess glataður i
margfaldan skrifstofuundirbún-
ing Jiesti innheimtu- og greiðslu-
tími ársins. Alt þetta umstang
og þar af leiðandi skriffinska,
sem er óhjákvæmilegur fylgifisk-
ur alls valdasamdráttar, mundi
tæplega svara kostnaði. Ráðlegra
fyndist mjer vera, að ganga þver-
öfuga leið, bæta undirstöðuna, er
varðar mestu hjer sem annars-
staðar, með því að efla betur
undirskattanefndirnar en gert
er; þeini er ætlað eftir lögunum
að starfa nær kauplaust, en væri
börgún til þeirra rifkuð, mundu
þær væntanlega leggja aulcna al-
úð við starfið, sem kostar ærna
fyrirhöfn. Gæti það máske citt-
hvað orlcað til hækkunar skatt-
inum, cn hvernig sem að er far-
ið getur tæpast vérið von á mikl-
um árangri. Engin löggjöf ork-
ar því miður að breyta þeirri
staðreynd, að þjóð vor er frem-
ur fátæk, — fátækari en flestar
aðrar þjóðir álfunnar, og því eigi
þess að vænta, jafnvel ineð liá-
um skattstiga, að hjer geli orð-
ið um tekju- og eignaskatt að
ræða, er sambærilegur sje við
hæð samskonar skatta hjá sum-
um öðrum Norðurálfuþjóðum
svo sem Bretum og Dönum, er
sjerstaldega munu hafa kapp-
kostað að afla rikistekna með
tekju- og eignaskatti öðrum
þjóðum framar. Verðhækkunar-
og uppgripaárin undangengnu
hafa nokkuð vilt oss sýn og
komið oss til að állíta auðmagn
þjóðarinnar meira en raun er á,
en þau ár eru nú um garð geng-
in og gömlu seiglingstímarnir,
sem á undan stríðinu voru, að
byrja á ný. Með fyrirsjáanlega
fallandi Aerðlagi komandi ára í
áttina til þess, sem á undan
stríðinu var, á tekju- og eigna-
skattur hjer á laridi eftir aS
lækka að mun.
Stykkisliólmi 14. desbr. 192C.
Páll V. Bjarnason.