Vörður - 21.04.1928, Blaðsíða 2

2
V ö R Ð U R
Það mun og gefa hugmynd um
stjórnmálaþroska íslendinga um
það leyti sem þeir voru að búa
sig undir að halda 1000 ára af-
mælishátið íslensks stjórnar-
fars, — þegar sú stofnun, sem
á að gæta rjettvísinnar í land-
inu, á að tryggja þegnana gegn
meiðslum á mannorði og eign-
um, lífi og limum, — sjálft
dómsmálaráðuneytið, — sýnir
einni stjett þjóðfjelagsins,
læknastjettinni, þá 'velvild og
kurteisi að lýsa þorra hennar
opinberlega á prenti sem lygur-
um, ágirndarseggjum og — svo
orðrjett sje eftir haft — sem
„reglulegum flónum og frömuð-
um vínnautnar, siðleysis og
margvíslegrar ógæfu“ (bls; 50).
Núverandi dómsmálaráðherra
var svo hagsýnn að tryggja hinu
íslenska ríki rithöfundarhæfi-
leika sira B. Þ., að sögn fyrir
400 krónur á mánuði. Sira B.
Þ. þarf því ekki að segja sig til
sveitar á meðan hann hefur
þessi skáldalaun í viðbót við
eftirlaun sin, en getur látið sjer
nægja að ráðleggja oklvur lækn-
unum að lifa á sníkjum eða
leita sveitarstyrks, eins og hann
gerir á bls. 50 i skýrslu sinni.
Það er ekki úr vegi 3Ö geta
þess, að á sama tíma sem fje
ríkissjóðs er varið til útgáfu
þessa rits síra B. Þ. og til rit-
launa handa honum, þá er
stjórnin að reyna að kúga okk-
ur launalausu læknana til að
vinna í þarfir hins opinbera
.eftir 20 ára gömlum kauptaxta
hjeraðslækna. Samkv. honum
eigum við að fá 30 aura í kaup
á klst. að degi til, en 50 aura
að nóttu i læknisferðum handa
þeim sjúklingum, sem hið op-
inbera stendur straum af, Eftir
því geta tölvísir menn reiknað
út, hvers mikils hún metur líf
hvers þurfalings.
Það á vel við, að „einn af átj-
án“ kvitti fyrir þá lýsingu, sem
síra B. Þ. gefur af okkur, og vil
jeg gera það hjer með, með því
að jeg hef bæði árin lent í þeim
flokki. Síra B. Þ. segir, að við
ausum áfengi í fólkið (bls.
50). ávísum áfengi gapalega
(bls. 50), talar um „ávísunará-
kafla“, „ávísunaráfergju“ (bls.
46), „ávísunarfargan" o. s. frv.
Hver sem ekki þekkir til, hlýtur
að skilja þetta svo, sem 'við
læknar reynum að koma sem
flestum áfengisávís. út,—sjeum
líklega oft að bjóða þær til
sölu á strætum og gatnamótum.
Jeg skal nefna dæmi, sem sýnir
hver tilhæfa er fyrir þessu:
Hjer í Vestmannaeyjum eru um
3300—3400 heimilisfastir íbúar,
en á vertíð 4500—5000. Hjer
eru tveir læknar og báðir bæði
árin á svarta listanum hjá síra
B. Þ. Við erum m. ö. o. báðir
í tölu þeirra lækna, sem mestu
áfengi ávísa. Þessi ár sem
skýrsla síra B. Þ. nær yfir, höf-
um við báðir til samans ávísað
sem svarar 200 lítrum að spíri-
tus á ári. Það verður, ef með-
alibúatala er reiknuð 4000, 1/20
úr 1. eða 42 grömm á mann á
ári. Sje blandað úr þessu öllu
brennivín — síra B. Þ. getur
ekki' skilið að spíritus sje not-
aður til neins annars — þá
verður það tæpur hálfpeli á
mann á ári eða einn Iítill
brennivínssnaps á ársfjórðungi.
Ef konur og börn eru dregin
frá og áfenginu öllu skift niður
á uppkomna karlmenn ein-
göngu, þá verður það sem svar-
ar ein teskeið af brennivíni fyr-
ir hvern karlmann á viku. —
Dettur 'nú nokkrpm í hug, að
Vestmannaeyingar sjeu svo
lystarlausir á brennivín, að ekki
væri ha^t að koma í hvern
uppkominn karlmann meiru en
einni teskeið á viku, ef við
læknarnir ávísuðum „gapalega“
og værum uppfullir af „ávísun-
arákafa" og „ávísunaráfergju"
eins og síra B. Þ. vill vera láta?
Nú er það aðgætandi, að
spíritus er notaður af læknum
til margs annars en í brennivin.
Við alla stærri skurði notar
maður hann til þess að hreinsa
á sjer hendurnar með og oft er
hann notaður til hreinsunar á
ýmsum áhöldum og til geyinslu.
Sjálfur hef jeg árum saman
notað hann í umbúðir og
bakstra við hundruð af fingur-
meinurn og ígerðum, enda þótt
maður verði að draga úr þeirri
notkun eftir því sem meiri
hömlur eru lagðar á að hægt sje
að úóta hanii.
Flestir læknar munu hafa
sömu söguna að segja af því,
hvernig þeír hafa oft og einatt
orðið að standa í argi og illind-
um vegna þess, að þeir hafa
ekki viljað láta mönnum í tje
áfengi. Það er því óneitanlega
hart, að læknar alment skuli
vera brigslað um „ávísunará-
fergju“. Annaps virðist ekki
þurfa inikla „ávisunaráfergju“
til þess að komast á svarta list-
ann hjá síra B. Þ. fyrir lækna í
fjölinennuin hjeruðum, eins og
t. d. hjer í Vestmannaeyjum,
þar sem aðalatvinna manna er
þannig háttað, að oft getur ver-
ið full ástæða og jafnvel brýn
þörf á að láta mönnum i tje á-
fengi sem læknislyf.
Samkv. skýrslu síra B. Þ.
hefir einn af dýralæknum lands-
ijis ávísað handa sjálfum sjer
annað árið, sem skýrslan nær
yfir, 114,6 kg. eða 136,4 lítra
af spíritus. Það er dálítið bros-
legt, að landsstjórnin hefir sýnt
þeim manni inikið traust og
virðingu á sama tíma og hún
er að gefa út opinberar skamm-
ir uin okkur mannlæknana fyr-
ir það, að við höfum ekki kom-
ist af með rúmlega þann skamt,
eða 150 litra, handa hjeraði
þar sem mannfjöldinn er að
meðaltali um 4000 einstakling-
ar. Hin heilaga vandlieting virð-
ist því vera nokkuð mismun-
andi eftir því, hver í hlut á.
Eitt dæmi, sem sýnir ljóslega
sanngirni síra B. Þ., er það, að
hann telur upp ýmsa „lækn-
linga“ eða stúdenta, sem ekki
höfðu lokið læknaprófi, en þó
gefið út áfengisávísanir. Þess er
ekki getið í skýrslunni, að þess-
ir menn voru settir af heilbrigð-
isstjórninni til þess að gegna
læknisstörfum í forföllum
lækna, og höfðu því fulla heim-
ild til að ávísa áfengi eins og
hverju öðru lyfi. Þeir sem ekki
vita þetta, hljóta því að skílja
skýrsluna þannig, að ávísanir
„læknlinganna" hafi verið gefn-
ar út í heimildarleysi. Hjer virð-
ist því vera að ræða um vísvit-
andi tilraun til þess að sverta
þessa ungu og óþektu menn í
augum almennings og eitra fyr-
ir þá í framtíðinni, enda miða
spádómar þeir, sein síra B. Þ.
hnýtir við þennan kafla skýrsl-
unnar, bersýnilega í þá átt. —
Þetta er blessunin, sem hinn
aldni embættismaður og kirkj-
unnar þjónn gefur hinum ungu
og upprennandi mönnum í
veganesti, þegar þeir eru að
leggja út í eitt hið vandamesta
og erfiðasta lífsstarf.
Þó er einna viðbjóðslegastur
sá kafli skýrslunnar, þar sem
síra B. Þ. tekur fyrir gamlan
skólabróður sinn, — mann, sem
stóð á sinni tíð í fremstu röð
íslenskra lækna — og heldur
lirókaræðu yfir honum þess
efnis, að hann sje nú kominn
á grafarbakkann og þurfi að
fara að hugleiða, hvort hann
hafi ekki gert einhverja að „of-
drykkjumönnum, að siðferðis-
þroluin (sic), að reglulegum
ræflum og auðnuleysingjum“.
Gamli skólabróðirinn er ekki
spurður að þessu undir fjögur
augu í alvarlegri samræðu og
hefði þó slík aðferð ekki verið
lakari, ef sþurningunni var ætl-
að verða honum til sálarheilla,
heldur er þessum notalega
sleggjudómi í spurningar-
formi slengt framan í hann
frammi fyrir öllum lands-
lýð. Þegar jeg las þetta, þá datt
mjer i hug einn alþektur fyrir-
rtennari síra B. Þ., fariseinn í
dæmisögunni.
Síra B. Þ. var fenginn til að
gefa opinbera skýrslu. Slíkar
skýrslur eiga að vera hlutlaus-
ar, eða að minsta kosti ekki að
halla rjettu máli. í stað þess að
fylgja, þeirri sjálfsögðu reglu
þá gerðist hann bæði saksókn-
‘ari og dómari í garð okkar
læknai Vafalaust kysi hann
einnig að vera böðull okkar.
P. V. G. Kolka.
Hæítan af
olíumálinu
heitir löng og þvæluleg grein,
sem dómsmálaráðherrann skrif-
,ar í síðasta blað „Tímans". Ger-
ir hann þar ýmsar tilraunir til
að leiða athygli manna frá því,
sein um hefir verið rætt, með
ýmsum almennum hugleiðing-
um og bollaleggingum um olíu-
verslunina hjer á landi. En þó
greinin eigi að vera yfirklór,
þá verður hún þó í rauninni
fremur öllu árjetting á því, sem
íhaldsmenn hafa haldið fram
um ummæli dómsinálaráðherr-
ans. Hann segir meðal annars
svo í þessari umræddu grein:
„Ef stríð kæmi upp meðal
stórþjóða heimsins, er baráttan
engu síður háð á hafinu en á
landi. Þá væri olíustöðvarnar
við Skcrjaf jörð hentugt tæki
fgrir /)jóð, sem hefði flotaað-
stöðu í norðurhluta Atlants-
hafs“. (Leturbr. vor).
Hvaða ríki er þetta. sem
„hefir flota aðstöðu i norður-
hluta Atlantshafs“? Þessi um-
mæli eru í beinu framhaldi af
þvi, sem haft hefir verið eftir
dómsmálaráðherranum i er-
lendum blöðum. Þau eru á-
rjetting af þeim dylgjum hans,
sem hver þjóðhollur maður vít-
ir. Og þau verða enn svívirði-
legri þegar þess er gætt, að i
sömu andránni er hann að gera
olíustarfsemi þjóðar, sem hefir
„flotaaðstöðu í norðurhluta
Atlantshafs“ að þjóðnytjafyr-
irtæki.
Hjer í blaðinu hefir verið sýnt
fram á, að geymar Shellfjel. við
Skerjafjörð eru ekki nema við
hæfi, þegar tekið er tillit til
fyrirhugaðrar veltu fjelagsins
og vaxandi olíunotkunar lands-
manna. Það hefir jafnframt
verið frá því skýrt, að Shell-
fjelagið er að dóini frjettarit-
ara þýska blaðsins, sem oft lief-
ir verið vitnað í, einkum hættu-
legt fyrir það, að eitthvert sam-
band kunni að vera á milli þess
og Brilish Petroleum-fjelagsins,
en í B. P. eigi* breska ríkið
meiri hluta hlutafjárins.
Hvers vegna minnist dóms-
málaráðherrann ekki enn á
þetta olíufjelag. Hvers vegna
talar hann enn um forgöngu-
menn þess, sem hina mestu
bjargvætti þjóðar sinnar, jafn-
framt því sein hann velur hin-
um íslensku hluthöfum Shell-
fjelagsins hin hraklegustu orð.
Er liættan minni af því að ríki
„með flotaaðstöðu í norður-
hluta Atlantshafs“ er stærsti
hluthafinn í B. P. fjelaginu. Er
hættan minni af því að geymar
B. P. fjelagsins eru inni í
miðri liöfuðborg lardsins. Eða
stafar þögnin af því ið ráðherr-
ann sjálfur og stjórn lians, hef-
ir veitt leyfi til að reka hjer
starfsemi fjelagi, sem að hans
dómi hlýtur, vegna hlulafjár-
eigendanna, fgrst og jremst að
teljast hættulegt sjálfstæði voru.
Væri okkur sjerstakur stuðn-
ingur að þvi, ef til ófriðar
kæmi, að samverkamenn ríkis
sem „hefði flotaaðstöða i norð-
urhluta Atlantshafs", ncri jafn-
fram í ráðherrastöðu hjer á
landi eða mikilsráðardi stjórn-
málaleiðtogar?
Hjer vegur flónskm og ger-
ræðið, ósvífnin og tlutdrægnin
svo salt, að hvergi hillar. Hætt-
an af olíumálinu lefii' aldrei
verið sú, sein dónsmálaráð-
herrann hefir viljaí vera láta.
Hættan af olíumáliru er sú, að
sambúð vor við helstu og merk-
ustu nágrannaþjóðir vorar fari
út um þúfur, þegar menn í
æðstu tignarstöðum gera þeim
upp illar hvatir og fjandsam-
legar sjálfstæði voru. Sú hætta
vex en minkar ekki meðan
hlutaðeigandi ráSherra hefir
ekki ábyrgðartiljinningu, vit
eða drenglund til þess að játa
að honum hafi skjátlast, og lát-
ið ofmælt vegna heiftrækni sinn-
ar við pólitískan andstæðing og
ótaminna skapsniuna sinna.
Dómsmálaráðhertann
vill að landið fari aftur að
reka verslun meí steinolíu þeg-
ar „tiltækileg reynsla er fengin
um hin hættulegu erlcndu á-
hrif“. Eftir þessu á að bíða
þess, að útlendingar brjóti sjálf-
stæði vort áður en snúið er aft-
ur að þessu fremsta bjargráði
hans og annara einokunarpost-
ula. Vel hugsað!
Fyrir opnum
tjöldum.
Skömmu eftir að stjórnin tók
við völdum ritaði J; J. erein í
„Tímann“ ineð þessari fyrir-
sögn. „Vörður laga, rjettar og
siðgæðis" var þá, að byrja skeið
sitt, sem hinn mikli uinbóta-
maður í opinberu lífi íslend-
inga. „Rjettar og laganna
sverð“ var dregið úr slíðrum
og blikaði í hendi siðgæðispost-
ulans. Vei yður, þjer sem eitt-
hvað hafið aðhafst, sem illa
þolir dagsins ljós, tjöldin eru
dregin frá. Hjer eftir verður
krafist fullrar birtu yfir öll
verk inanna, hver sem í hlut á.
Vafalaust hefir fjöldi manna
fagnað þessum yfirlýsingum
ráðherrans. Enda er ekkert
nema gott til þess að segja, að
tekið sje föstum tökum á
glæpamáluin og yfirsjónum op-
inberra starfsmanna. Þeir, sem
þektu fortíð dómsmálaráðherr-
ans höfðu þó litla trú á því, að
ekki yrðu undantekningar frá
því, að mál yrðu rædd „fyrir
opnum tjöldum". Þeim var t. d.
kunnugt um það, að cftir að
hann varð æðsta ráð i Sam-
bandinu, var algerlega brotin
sú regla, sem komist hafði á
fyrir tilstuðlan hinna fyrri for-
göngumanna kaupfjelaganna, að
birta árlega reikninga fjelag-
anna og sem itarlegastar
skýrslur um starfsemi þeirra. I
raun og veru hefir dómsmála-
ráðh. gert alt, sem unt var til
þess að gera Sambandið að
„leynifjelagi", svo að nú er svo
komið, að fæstum fjelagsmönn-
um mun fyllilega kunnugt um
tölu fjelagsmanna í Samband-
inu nje um fjárreiður fyrirlæk-
isins til neinnar hlítar. Þeir
vita aðeins að þeir eru í ábyrgð-
um, en hve háar þær ábyrgðir
eru, er sjálfum ábyrgðarmönn-
unum ókunnugt um. Þeir, sem
vissu, að J. J. hafði gert sitt til
að bregða huliðshjálmi yfir
starfsemi þessa fyrirtækis, sem
áður hafði rekið hana „fyrir
opnum tjöldmn" höfðu litla trú
á að orð hans reyndust annað
en gjálfur eitt. Og svo hefir það
og orðið.
J. J. hefir sjerstaklega hælt
sjer fyrir afskifti sín af Hnífs-
dalsmálinu og sjóðþurðarmáli
Brunabótafjelagsins. Aftur á
móti hefir hann látið önnur
samkynja mál alveg afskifta-
laus. Hann hefir hylmað svo
vandlega yfir pólitískt falsana-
mal í Skaftafellssýslu, að hann
hefir verið ófáanlegur til að
láta málsskjölin í tje þótt eftir
hafi verið leitað. Og ekki er
heldur vitanlegt, að dómsmála-
ráðherrann hafi gert. neitt til
þess að athuga sjóðþurðina,
sem orðið hefir hjá forstjóra
útibús steinolíuverslunarinnar,
á Seyðisfirði þrátt fyrir
það þótt yfirskoðunarmenn
landsreikninganna, þar á með-
al mikils metinn flokks-
bróðir ráðherrans, Pjetur Þórð-
arson, gerðu mjög harðorða at-
hugasemd um þetta mál og
töldu ærið rannsóknarefni þingi
og stjórn; enda verður því ekki
neitað, að það mál virðist vera
mjög alvarlegt.
Hvers vegna sýnir nú dóms-