Bjarmi - 01.04.1918, Page 6

54
B J ARMI
dögum, nema á sárfáum heimilum, helst
um föstutímann; víða ekki einu sinni
lesnir á stórhátíðum. Húsvitjanirnar ekki
nærri pví eins rækilegar og áður, sum-
staðar með höppum og glöppum, t. d. um
leið og hörn eru skírð, án pess að söfn-
uðirnir kvarti nokkuð yfir, auðvitað af
pví, að alt slíkt er hætt að vera áhuga-
mál safnaða. Barnauppfræðingin og barna-
spurningar nær frá prestsins liálfu mest
til fáeinna daga veturinn áður en fermt
er, og síðan ekki við söguna meir. Lands-
iögin hafa lagt mestan hlutann af krist-
indómsuppfræðingu barna í hendur safn-
aðanna og harnaskólanna, án þess að
nokkurs samhands eða samræmis sje
gætt i þeirri tvískiftu uppfræðingu, prests-
ins og skólanna. í slað þess að hafa eitt
lærdómskver löggilt fyrir alt land, eru
nú þrjú eða fjögur á boðangi, og má
nærri geta, livað það tefur hina stultu
harnauppfræðingu og gjörir hana eríiðari
fyrir kennendurna, en margfalt gagns minni
fyrir börnin, þegar kverið er ekki hið
sama, sem börnin mæla með til spurn-
inganna; sum með Helga-kver, önnur með
Klaveness-kver, þriðja með Ljóðakverið,
fjórða með barnabiblíuna. Alt er það
leyíilegt þar ofan að, og foreldrarnir
kaupa þau kverin, sem næst hendi eru,
eða eru ódýrust og þykja auðveldust,
handa börnum sínum; og hjer ia prest-
arnir, hversu góðan vilja sem þeir hafa
til að fá einingu í uppfræðslu sina, engu
tauti við komið, þvi að allur þessi vit-
lausi glundroði er löggiltur.
Pað var þá fyrst kirkjurækni safnað-
anna fyr meir, sem jeg vildi nánar minn-
ast á. Miklu meiri var hún þá, en nú.
Varla nokkur helgidagur slapp svo úr, að
ekki væri messað, nema þegar veður
hönnuðu, presturinn veikur eða því um
líkt. En það var fjarri því, að það, livað
menn sóttu oft kirkjurnar, stafaði ein-
göngu af löngun manna til að hlýða á
messuna. Aukaerindin á kirkjustaðinn
eða prestsetrið voru mýmörg. Par fóru
nálega allir sveitarfundir fram, sem hrepp-
stjórinn hafði boðað til eftir messu, eins
og jeg áður gat um. Presturinn var lands-
drottinn kirkjujarðanna, og það var helst
einmitt á helgidögunum,. að leiguliðarnir
færðu honurn landskuldirnar og leigurn-
ar. Ein af tekjugreinum prcstsins, sem
bændur áltu að lúka, voru heytollarnir;
á vorin var þeim venjulega skilað á helg-
um dögum; svo var og um fleiri gjöld,
er bændurnir áttu að lúka presti sinum;
þau voru færð lionum helst á sunnu-
dögum. Ein kvöð leiguliða kirlcjujarðanna
voru teigslættirnir í túni preslssetursins.
Var það víða venja, t. a. m. alment í
Fijótsdalshjeraði, að sá sem teiginn átti
að slá, safnaði að sjer mönnum til að
slá hann eftir messu einhvern lielgan
dag. Komst hann ljett út af þessari kvöð,
Alt sem hann þurfti að greiða fyrir til-
hjálpina, var að hafa með sjer til kirkj-
unnar 2—4 potta kút af brennivini til
hressingar lianda mönnunum við teig-
inn. En þá# var brennivín i lægra verði
en síðar varð, frá 1 marki (32 a.) til ríks-
orls (c. 50 a.) potturinn. Hjer við bættist,
að margir liöfðu erindi beint við prest-
inn og sóltu ráð lil hans, sem mentaðasta
mannsins í sókninni og annars sveitar-
höfuðsins með lireppstjóranum.
Hve mikið draup af þessum nýnefndu
veraldlcgu viðskiftum prests og safnaðar
fyrir kirkjuræknina eða fjölda messanna
getur hver maður skilið. Hið sama mundi
enn drjúpa, ef þessi margbrotnu viðskifti
hefðu lialdist, ef landslögin hefðu ekki
höggvið á þessi bönd. Við þessi viðskifti
má bæta þeim hálf-veraldlegu og liálf-
kirkjulegu viðskiftum, sem af landslögun-
um leiddi, en liöfðu mikla þýðingu fyrir
kirkjuferðirnar, nefnilega hjónavigslurnar.
Pá þurftu 3 lýsingar 3 sunnudaga i röð
að ganga á undan hjónavígslunni, og til
þess að hún kæmist á á tilteknum tíma,
átti það sjer oft stað, að einungis fyrir
það komst messa á, viðkomandi hjóna-
efni fengu með sjer til kirkjunnar fáeinar
liræður, svo lýsingin gæti komist á og
ekki þyrfti að fresta brúðkaupinu. Nú
eru lýsingarnar nærri dottnar úr sögunni
fyrir hjónavigslubrjefin, sem llest hjóna-
efni kaupa, oftlega af tómum hjegóma-
skap, með því að það þykir eitthvað
fínna, en lýsingarnar, að láta gifta sig
eftir »konunglegu Ieyfisbrjefi((! Og hversu
fátæk sem hjónaefnin eru, þá er ekkerl
tillit tekið til þess, að hjónavígslubrjef
þessi, sem sýslumennirnir hafa mikinn
forða af til margra ára, kosta 15 kr. (áð-
ur 30 kr.), en lýsingarnar ekkert, nema
að ómaka sig til kirkjunnar; nú að eins
einu sinni, í stað þrisvar áður. — Hinar
hákirkjulegu athafnir, altarisgöngurnar og
konuinnleiðslurnar, fyrirbænirnar fyrir
sjúkum af stól, hefir aldarhátturinn og