Heima er bezt - 01.11.1952, Blaðsíða 21

Nr. 11
Heima er bezt
341
\
mönnum. í veizlunum sátu menn
til borðs í bogagöngunurn um-
hverfis hinn ferhyrnda húsa-
garð, þar sem höggmyndin af
Davíð eftir Donatello stóð. í
þessu umhverfi átti drengurinn
Michel Angelo heima í þrjú ár,
eða þar til dauði Lorenzo
(1494) gerði enda á þessum
þætti í ævi hins mikla lista-
manns á æskuárum.
Aðrar voldugar og áhrifaríkar
fjölskyldur lifðu á svipaðan
hátt. Lifandi dæmi um sam-
keppnina milli þeirra er frá-
sögnin af Palazzo Pitti, en það
er hin stærsta kaupmannshöll í
Flórenz. Hún er byggð af meist-
aranum Brunelleschi, sem einn-
Ig byggði hvolfþak dómkirkj-
unnar. Eigandinn heimtaði, að
gluggarnir á höllinni væru af
sömu stærð og dyrnar hjá Me-
dici-fjölskyldunni, en það voru
keppinautar /Rans. Þessi stór-
kostlega bygging stendur enn
og hér er meðal annars eitt
frægasta málverkasafn í heimi,
en stolt hins fyrsta eiganda
hennar hafði fall hans í för með
sér, því að hann varð gjaldþrota.
Þegar Pitti fór á höfuðið keypti
Cosimo hertogi höllina árið 1549.
En fleiri byggðu en peninga-
furstarnir. Almennir borgarar í
bænum voru fullir af áhuga á
fögrum listum. Þeir sameinuðu
félög sín og stóðu fyrir skraut-
legum byggingum, sem enn þann
dag í dag vitna um gullöld Flór-
enzborgar. Vefarafélagið byggði
til dæmis dómkirkjuna. Smáat-
vik frá vorum dögum sýnir, að
ennþá lifir áhuginn á fögrum
listum hjá íbúunum. Enskur list-
fræðingur stóð við fótstall
krossfaralíkneskju Donatellos,
er hann heyrði sagt að baki sér:
„Donatello er okkar frægi mynd-
höggvari!“ Sá er sagði þetta,
var verkamaður, sem sat í
skugga styttunnar og var að fá
sér bita. Hann fór að tala við
Englendinginn um hina miklu
listamenn endurfæðingartíma-
bilsins.
í bók einni frá lokum 14. aldar
er sagt frá samkvæmi hjá kaup-
mannsfjölskyldu einni. Þar
komu saman kaupmenn og bók-
menntamenn, prestar, embætt-
ismenn og listamenn, menn og
konur, sem allir höfðu áhuga á
listum og vísindum. Ríkmann-
legt veizluborð stóð í miðjum
salnum, „en menn koma ekki
saman til þess eins að eta og
drekka éins og skynlausar
skepnur, heldur til að njóta
fegurðar og lærdóms við sam-
ræður um háfleyg efni listar og
heimspeki", segir í bókinni, og
gæti það átt víðar við en á Ítalíu
fyrir mörgum öldum. Þvínæst
segir frá samtölunum, sagna-
þulum og viðræðum um flókin
efni, þar sem frægustu rithöf-
undar lögðu orð í belg. Enginn
gat farið úr slíkum samkvæm-
um án þess að auðga anda sinn,
ef hann var ekki því meira flón.
Sláandi dæmi um fjölhæfni
manna á endurfæðingartíma-
bilinu eru Dante og Michel An-
gelo. Dante var eigi einungis
stærsta skáld Ítalíu, hann var
einnig mikilsmetinn guðfræð-
ingur og heimspekingur. Auk
þess var hann mikill tónlistar-
dýrkandi og ágætur teiknari. Og
Michel Angelo komst upp í hæð-
ir sem myndhöggvari, arkitekt,
málari, teiknari og skáld.
En jafnvel þótt eðlisgáfan sé
mönnum veitt í ríkum mæli, nær
enginn svo langt, nema með
iðjusemi og nærri yfirmann-
legri einbeitingu viljans. Þetta
gerðu þeir, og því verka verk
þeirra á menn með svo miklum
krafti. Það er eins og þau fái
vald yfir þeim, sem standa
frammi fyrir þeim. Gagnvart
slíkum stórmennum andans
beygja menn kné sín í'auðmýkt
og hrifningu.
En þessir fjölhæfu menn áttu
sína yfirmenn á sumum sviðum
hvað fjölhæfni snertir.
Leon Battista Alberti var einn
þeirra.
Hann var uppi 1404—1472.
Heyrði hann endurreisnartím-
anum til að öllu leyti. Foreldrar
hans voru landflótta er hann
fæddist, og hann var orðinn 30
ára, er hann fékk leyfi til að
koma heim til ættborgar sinnar,
Flórenz. Hann er hrifinn af
stórverkum samtímamanna
sinna, sem sannfæra hann um,
að hann lifi á gullöld listanna.
Vegna uppruna síns gat hann
umgengizt furstana sem jafn-
ingja, en hann valdi að vera með
listamönnum, og var brátt eins
og heima hjá sér í hópi þeirra
andans manna, sem komu í höll
Medici-ættarinanr.
Alberti hafði fengið gott upp-
eldi og vildi snemma vera
fremstur í öllu. Hann var hinn
mesti íþróttamaður og vann
mörg met, en eins og hann hafði
þjálfað líkama sinn til hlýðni
undir viljann, svo þjálfaði hann
og anda sinn. Þegar hann kom
til Flórenz var hann lærður mað-
ur og mikill listamaður. Hann
var svo vel heima í tónlist, að
lærðir tónlistarmenn dáðust að
tónsmíðum hans. Áuk þess orti
hann, málaði og bjó til myndir
úr leir. Hann málaði andlits-
myndir eftir minni. Meðan
hann var erlendis hafði hann
numið lögfræði, eðlisfræði og
stærðfræði. Ennfremur kunni
hann margvíslegt handverk.
f listasögunni er Albertis eink-
um getið sem byggingameistara,
enda hafa verk hans á þessu
sviði rutt brautina fyrir list end-
urfæðingartímabilsins um allan
heiminn. Hann er sannur full-
trúi snillinganna; byggingar og
listir voru þeirra mestu áhuga-
mál.
Alberti var uppfundningamað-
ur. Gat hann sér mikla frægð fyr-
ir vél eina, sem sýndi hreyfingar
tunglsins. Hann innleiddi fer-
hyrningsmálið í teiknun, og
„storknefið“, einskonar vél til að
endurprenta teikningar í minna
formi en upprunalega, er árang-
ur af uppfundningatilraununum
hans.
Rithöfundur var Alberti einn-
ig. Hann skrifaði mörg rit á lat-
ínu um listir, og auk þess samdi
hann skáldrit bæði á latínu og
ítölsku. Voru það ýmist skop-
leikir eða smásögur. Hann var
svo vinsæll, að fyndnum setn-
ingum úr ritum hans var safnað
saman og þær gefnar út í sér-
stakri bók.
Alberti var miklum mann-
kostum gæddur og tilfinninga-
maður mikill, sem ekki mátti
aumt sjá. Fegurð náttúrunnar
kom honum til að gráta eða fyll-
ast sannri gleði, eftir því sem á
stóð. Hann las í huga manna,
eins og aðrir lesa opna bók, og ó-