Heima er bezt - 01.04.1997, Blaðsíða 14

Benedikt Sigurjónsson frá Árbæ:
^ V/ ú þeí
þegar þeir
tímar eru runnir upp að gamlar hey-
skaparaðferðir eru að mestu eða öllu,
niðurlagðar, verður mér stundum
hugsað til þess að það sé tjón þegar
enginn kann lengur skil á þeim. Þess
vegna skrifa ég niður eftirfarandi, ef
einhver hefði gaman af að glugga í
það.
I mínum uppvexti var heyfengur að
stórum hluta tekinn á engjum, því að
túnin voru svo lítil að þau gáfu ekki
af sér nema lítinn hluta þess fóðurs,
sem þurfti handa skepnunum, þó fáar
væru oft og einatt.
Sumar jarðir í minni sveit, sem er
Mýrahreppur í Austur-Skaftafells-
sýslu, áttu svo kallaðar flæðiengjar.
Þær voru kallaðar svæður og í þeim
óx gulstör sem var frekar stórgerð.
Mikill jökulleir var í svæðum þess-
um og grasið því allt mengað leir.
Þegar þessar svæður voru slegnar,
þá var það ýmist gert þannig að slegið
var og rakað í skára, þeim síðan ýtt
saman í föng og þau svo sett á sleða,
sem hestur dró, og seinna á kerru-
grind og þannig ekið á þurrkvöll.
Þetta var mjög óhreinleg vinna.
Ansi mikið var af leir í heyinu og
varð því mikið ryk í hlöðunum þegar
það var tekið úr stáli á veturna, nema
að í því hefði hitnað í hlöðunni og
það ornað, sem kallað var, þá bar
ekki svo mikið á leirryki í heyinu.
Svo var önnur aðferð við þennan
svæðaheyskap, en það var að slá
undir rek. Ætla ég nú að fara um það
nokkrum orðum.
Auðvitað var fyrst, þegar ég man
eftir, allt slegið með orfi og ljá.
Seinna komu hestasláttuvélarnar,
sem flýttu nú mikið fyrir.
Þegar slegið var undir rek, varð að
sæta stórstraumi, því þá flæddi mest
og fjaraði best. Þá var byrjað að slá
að morgni, strax og nógu mikið var
fallið út og haldið áfram, með náttúr-
lega kaffi- og matarhléum, þar til svo
mikið var fallið að, að ekki var hægt
að slá lengur.
Allir voru látnir slá, bæði konur og
karlar, því að nú þurfti ekkert að
raka. Annars var það verk kvenna og
unglinga að raka.
Á þessum flæðiengjabæjum voru
til orf og ljáir handa öllum.
Það var mjög gott að slá þessar
svæður, bæði var það að þær voru al-
veg sléttar og svo beit nokkuð vel á
störina. Það var því oft æði drjúgur
teigur, sem sleginn var á einni fjöru.
Þegar það mikið hafði fallið að að
ekki var hægt að slá lengur, var ekki
annað að gera en láta líða úr sér
þreytuna og bíða meira flóðs.
Reyndar var tíminn þá líka notaður
til að huga að heynetum, sem notuð
voru til að ná heyinu að landi.
Þessi heynet voru búin til úr
þorskanetsslöngu, en voru miklu
grynnri. Ég gæti trúað að dýpt þeirra
hafi verið um 75 sentimetrar, en
lengdina man ég ekki nógu vel, þau
gætu hafa vefið um 30 metra löng.
Netin voru felld til helminga. Tein-
arnir voru úr sveru snæri en hvorki
voru flot né blý á þeim. í endanum
var nokkuð langur spotti, sem var
framhald af teinunum.
Best þótti að eiga við flóðhey þeg-
ar álandsvindur var, því þá rak heyið
sjálft að miklu leyti, að landi og var
því þá mokað með göffum upp í
lá undir
hrauka, sem síðan voru fluttir á
þurrkvöll. En væri ekki álandsvind-
ur, þá komu heynetin til sögunnar.
Þau voru notuð þannig að tveir menn
fóru með þau á milli sín, upphönk-
uð, og óðu út fyrir heyið, greiddu
þar út netið og komu því þannig fyrir
að heyið fór inn í þau. Miklu varðaði
að netin færu vel og gekk oft þriðji
maðurinn á eftir netinu og tók þá í
efri teininn, ef hann ætlaði of neðar-
lega eða undir heyið og lagfærði það.
Ef stórir heyflekkir voru á floti,
þurfti að tengja saman fleiri net. Gat
þá orðið nokkuð þungur dráttur að
koma þeim að landi.
Þegar að landi kom var heyinu
mokað upp í hrauka, eins og áður
sagði.
Það var mikið sull við þessa hey-
skaparaðferð. En yngra fólkið hafði nú
ekki á móti því (og kannski ekki þeir
eldri heldur), vegna þess hvað þetta
var gaman. Stundum kom fyrir að
menn duttu og blotnuðu þá upp fýrir
haus, en þeir létu það ekki á sig fá. Og
ekki er mér grunlaust um að sumir
þeir, sem yngri voru, hafi nú bara dott-
ið vegna þess hvað þetta var gaman.
Þessi stör var mikið hreinni og leir-
minni heldur en sú, sem ekið var upp
beint úr svæðunum, sem eðlilegt var.
Svo læt ég fylgja hér með tvær stök-
ur, sem urðu til við þessa upprifjun:
Gaman var og gott að slá,
gular svœður engja.
Sveifla orfi og safna Ijá,
svo að brýna og dengja.
Raka í flekk og rifja hey,
reipi leggja og binda.
Til klakks að setja kunni ei
en klóruhaus að tinda.
134 Heima er bezt