Æskan - 01.01.1923, Side 8

6
Æ S K A N
Flugvélar.
i.
Hvað er flugvél?
Flugvél er í rauninni ekki annað
en fljúgandi dreki eða flugdreki; inni
í honum er bifvél, sem knýr hann
áfram. En þessi flugdreki er svo
miklu, miklu fullkomnari en sá, sem
þið búið til og setjið upp, þegar
vindurinn er hagstæður.
Flugvélin er þyngri en loftið, þ. e.
hún vegur meira en það loft, sem
hún rýmir frá sér; en þrátt fyrir það
getur hún svifið suðandi í Ioftinu,
eins og stóreflis randafluga.
Ykkur er nú svo vel kunnugt, hvað
til þess þarf að setja. upp ílugdreka;
annaðhvort þurfið þið hvassviðri eða
þið verðið sjálf að hlaupa hart eins
og vindurinn og halda í taugina, sem
fest er við drekann; þá tekur hann
til að lyfta sér hærra og hærra. Ef
þið þá hættið hlaupunum eða vind-
urinn dettur í dúnalogn, þá fellur
drekinn aftur til jarðar, því að kraft-
inn vantar þá til að halda honum
uppi eða lyfta undir hann. Sá sem
hleypur og togar í drekann, eða þá
vindurinn, sem lyftir honum, er í
stað biívélarinnar í flugvélinni; en i
flugvélinni er bifvélin í drekanum
sjálfum, en ekki utan við hann.
Þegar flugvél er sett upp, þá þurfa
tvö öfl að vera sarnverkandi: annað
knýr hana áfram, en hitt lyftir henni
upp á við.
Ég ætla þá fyrst að segja ykkur
frá þvi aflinu, sem lyftir henni upp.
Við skulum þá enn sem fyrri
taka dæmi af flugdrekanum ykkar.
Til þess að hann lyfti sér upp í
vindinn, þá togið þið hlaupandi í
taugina. Þá er það auðskilið, að loft-
ið, sem er efniskent, þó það sé laust
í sér, stendur þá á móti og þjappast
saman undir drekanum. Og það er
einmitt þessi samþjöppun loftsins,
sem við þurfum á að halda; því
meira sem loftið þjappast saman, því
meira þrýstir það á drekann að neð-
an og lyftir honum hærra; svo held-
ur það annaðhvort drekanum á svifi
eða lyftir honum enn hærra. Þessi
þrýsting loftsins neðan á drekann
verður því meiri, sem þið takið fast-
ara í taugina.
Við skulum taka annað dæmi af
vatninu. Ef einhver tjörn er nálægl
ykkur, þá skuluð þið taka smáfjöl,
bora gat á hana miðja, draga svo
taug í gegnum gatið og hnýta hnút
á endann á tauginni; þegar þið eruð
búin að fleygja fjölinni út í tjörnina,
þá skuluð þið taka i hinn endrnn á
tauginni, og draga svo fjölina að
ykkur harðara og harðara, og þá
sjáið þið, að vatnið veitir ineiri og
meiri mótstöðu eftir þvi sem þið
herðið á drætlinum. Það er nákvæm-
lega hið sama sem á sér stað, er
flugvélin þýtur gegnum loftið; því
harðara sem hún fer, því meira ýtir
loftið undir hana.
Ef hraðinn er jafn, þá vex mót-
staða loftsins og þrýsting þess upp á
við að tiltölu við stærð flatarins í
vélinni. A 10 fermetra fleti verður loft-
þrýstingin t. d. 10 sinnum meiri en
ef flöturinn væri 1 fermetri. En sé
hraðinn þir á móti ekki jafn, eða
alt af hinn sami, þá er öðru máli
að gegna. Ef einhver flugvélarflötur
berst meter áfram á 1 sekúndu, þá
er mótstaðan og þrýsting loftsins ekki
helmingi meiri í seinna skiftið, held-
ur 2 ‘ 2 = 4 sinnum meiri. Væri
hraðinn 3var sinnum meiri en i fyrsta
skiftið, þá yrði mótstaðan 3 • 3 = 9
sinnum meiri. Af þessu sjáið þið, að
mótstaða loftsins eykst jafnmikið og
talan, sem sýnir hraðann, eykst, ef