Nýtt land - 27.02.1939, Page 1

ÚTGEFANDI:
Sameiningarfloltkur
alþýðu — Sósíalista-
flokkurinn.
Félagsprentsmiðjan
RITSTJÓRI
Arnór Sigurjónsson
Holtsgötu 31
Sími 1208.
AFGREIÐSLA
Austurstræti 12
Sími 2 18 4
II. ÁRG.
REYKJAVÍK, MÁNUDAGINN 27. FEBRÚAR 1939
9. TBL.
Óháð simband. - Rettarbætnr.
Almennur fjölmennur fundur haldinn í K.R.-liúsinu í Reykjavík
26. febrúar 1939 samþykkti í einu hljóði að skora á öll verklýðsfé-
lög í landinu:
að sameinast i vináttu- og varnarbandalagi með Dagsbrún, Illít,
Þrótti o. fl. verklýðsfélögum og koma sér upp miðstöð fyrir banda-
lagið,
að undirhúa almenna verklýðsráðstefnu ckki síðar en á næsta
hausti, með fulltrúum allra verklýðsfélaga utan Alþýðusambands-
ins og innan, sem komi á faglegri einingu i verklýðshreyfingunni
og öflugu landssambandi allra stéttarfélaga, skipulagslega óháðu
öllum stjórnmálaflokkum, með fullu lýðræði og jöfnum kosningar-
rétti og kjörgengi altra stéttarmeðlima verklýðsfélaganna til allra
trúnaðarstarfa sambandsins og verklýðsfélaganna.
Ennfremur skorar fundurinn á Alþingi að samþykkja þegar ii
yfirstandandi þingi þær breytingar á vinnulöggjöfinni:
að sambönd stéttarfélaga sem viðurkenningu liljóti að lögum
skuli vera skipulagslega óliáð öllum stjórnmálaflokkum, með fullu
lýðræði innan vébanda sinna og jöfnum kosningarrétti og kjör-
gengi stéttameðlimanna til trúnaðarstarfa sambandsins;
i að skýlaust sé ákveðið í löggjöfinni að eingöngu skuli viður-
kennt eitt stéttarfélag í liverri slarfsgrehl á sama slað, og ef tvö
eru fyrir, skuli ráða almenn atkvæðagreiðsla innan starfsgreinar-
jnnar um, hvort þeirra sé viðurkennt,
að girt sé fyrir, að verklýðsfélög þau fái viðurkenningu, sénl
liat'a, eins og Verklýðsfélag Akureyrar, ákvæði i lpgum sínum, sem
geta útilokað inntöku manna þeirra, sem í starfsgreininni vmna
og skuldbinda sig til að hlita félagslögum, enda liafa eklci brotið
þau,
að skyndiverkföll séu skýlaust leyfð samkvæmt ákvörðun.fé-
lagsfundar eða félagsstjórnar, ef um skýlaust Jjrot á samningi er
að ræða, og í öðrum tilteknum tilfellum, svo sem til innheimtu á
vangreiddu kaupgjaldi,
að atvinnurekandi geti ekki bótalaust rofið viðurkennda taxta
verklýðsfélaganna, eins og í Hafnarfirði,
að Félagsdómur verði skipaður svo, að verklýðsfélög utan sam-
banda hafi jafnan rétt til að útnefna einn mann í dóminn eins
og atvinnurekendur utan sambanda, og mismunandi samböndum
sé veitt jafnrétti um skipun manns fyrir meðlimi sína og báðum
aðiljum verði gefinn réttur til að ryðja sihn hvorum manninum
úr dómnum.
Fundurinn er algerlega andvígur þvi, að löghoðin verði lilut-
fallskosning stjórna og trúnaðarmanna innan stéttarfélaga og
sambanda þeirra, þar eð markmið verklýðssamtakanna hlýtur
að vera fullkomin eining verkalýðsins um sameiginleg fagmál,
en löghoðnar hlutfallskosningar mundu festa pólitískan flokka-
drátt og ágrcining innan stéttarfélagsskaparins, þvert ofan í til-
gang lians. Hinsvegar telur fundurinn, að verldýðsfélögin skuli
sjálfráð um, hvorl þau leyfi hlutfallskosningar, ef þeim þykir við
eiga og sérstaklega stendur á.
Xaitíð 11111 Ösl.
Útlení: Viðupkenning Frakka og
Breta á Fpaneo. — Olfuvonbrigdi
Þýzkalands. — JDanskir nazistar. —
Innlent: Fjárlög. — St. Jóhanns-
úpakurðup. — Vertíðarfréttir.
Framhald Miinchensvikanna.
U IÐURIíENNING Breta og
Frakka á Franco er vænt-
anleg í dag eða næstu daga, að-
eins formsatriðin eftir. Áslæðan
er sú, segir í Times, að hjálpa
þurfi Franco til að binda enda
á styrjöldina, en hælta að „veita
lýðveldissinnum siðferðilegan
stuðning til þess að halda á-
fram hlóðsúthellingum 0g
manndrápum" (þýðing Morgun-
blaðsins). Er því nú slegið föstu,
að allar blóðsúthellingar innrás-
arstríðsins og eins þær fjölda-
aftökur, sem Franco gefur fyr-
irlieit um, séu blóðsúthellingar
þeirrar stjórnar, sem þangað til
í dag er viðurkennd sem hin
eina þjóðkjörna og lögmæta
Spánarstjórn. ,
í Madrid situr sljórn Negrins
og neitar að gefast upp. Daily
Mail skýrir frá því, að í fullii
samræmi við óskir frönsku
stjórnarinnar muni enski flot-
inn látinn lijálpa Franco til að
taka borgirnar á ströndinni líkt
og Minorca. Má þá umkringja
Madrid og svelta svo, að dugi.
Frönslc hlöð telja, að Daladier
hafi heilið Franco, að fá lion-
um spönsku sendiherraliöllina i
Barís, gera samtök og stjórn-
málastarfsemi spænskra lýðræð-
issinna landræka úr Frakklandi.
Daladier fékkjraustsyfirlýsing á
stjórn sinni í fyrradag með 322
gegn 261 atkv., en fjöldi \iing-
manna úr radikal-sósialista-
flokknum greiddi ]iá atkvæði
nieð af ótta við stjórnarkreppu,
þótt þeir væru andvígir stefn-
unni í Spánarmálum. (Daladier
hýður „helming þingmanna“
byrgin, — er fyrirsögn Mbl.)
Bretar taka fram, að ])eir ætl-
ist ekki til, „að Franco sýni van-
þakklæti í garð ítala og Þjóð-
Fi'h. á 2. og 4. síðu.
Eining Hlífar sigraði.
Haröup, en beiðarlegui* úpskuröur Félagsdóms:
Samningsroí atvinnurekenda, sem með réttu var vikið
úr Hlíi, algerlega óbeimil. Taxti hennar tryggir því
áfpam Hlífarmönnum forgangsrétt til vinnu. Hlíf sýkn
af skaðabétakröfum, dæmd í 10*00 kr. sekttil ríkissjóðs.
E1
INS og húizt var við í síð-
asta blaði, sóttu atviiínu-
rekendur mál gegn Hlíf fyrir
Félagsdómi og varBæjarútg. ein
látin liöfða það.Dómurinn satað
störfum meirihluta vikunnar og
kvað upp úrskurð í fyrrakvöld.
Stóðu að honum 3 af fimmdóm-
endum, þeir Hákon Guðmunds-
son dómsforseti, Gunnlaugur
Briem og Sverrir Þorbjarnar-
son, allir tilnefndir af Hæsta-
rétti. En ágreiningsatkvæði
gerðu Guðjón Guðjónsson, til-
nefndur af atvinnurekendum,
Og Sigurgeir Sigurjónsson til-
nefndur af Skjaldborginni.
Verður sérskoðana þeirra e. t. v.
minnzt síðar.
í forsendum hans er þvi sleg-
ið föstu, að taxti verldýðsfélaga
jafngildi skriflegum samningi,
þegar atvinnurekendur hafa lát-
ið vinna samkvæmt honum. Af
því leiðir, að Bæjarútgerð Hf.
má ekki taka í vinnu menn úr
öðrum félögum en þeim, sem
hún er þegar samningsbundin,
]). e. Hlíf og Sjómannafélagi
Hafnarfjarðar. Önnur atvinnu-
fyrirtæki Skjaldborgara eru
bundin eins. Hafa þau þegar lot-
ið dómnum, og hefja Hlífar-
menn vinnu hjá þeim og Bæj-
arútg. í dag, en verkamennirnir
úr „Verkamannafélagi Hafnar-
fjarðar“, stofnuðu 15. febr.,
ganga aftur í Hlíf.
Fjölmennur Hlífarfundur
stóð i gærkvöld til sátta og í
minning þess úrslitasigurs, sem
einingarstefnan vann í svo
Iiarðri og uggvænni baráttu.
Hlutur þeirra, sem upptök áttu
að stofnun klofningsfélagsins og
samningsrofum við Hlíf, er
þurigur að makleikum, en á
verkamönnum, sem fylgt liafa
Alþýðuflokknum, ætti það elcki
að bitna.
Klofningsáróður — ofbeldi.
Húsfyllir var s.l. vikur á hverj-
um fundi Hlífar og verkamenn
eindregnir að berjast til þraut-
ar, — samtímis þvi, sem Al-
þýðubl. og Skjaldborgin ham-
ast að prédika klofning, stéttár-
félögum megi skipta eftir póli-
tik og trúarbrögðum eins smátt
og verlcast vill. — Gera þeir
herrar með því berari en nokkru
sinni fyrr fyrirlitning sína á
verkalýðnum, fjandskapinn og
óttann við sameiningarvilja
hans og skríðandi þjónustu sína
við Jónasarstéfnuna, sem ó-
venjumikið liefur lvft grímunni
í skrifum sínum um Hafnar-
fjai'ðardeiluna í Tímanum.
Þessar báráttuaðferðir stjórn-
arflokkanna og ekki sizt hótan-
ir Hermanns Jónassonar um að
veita St. Jóhanni bæn hans og
senda lögregluna, ])ótt þver-
nauðug væri, til að berja niður
verkamenn með réttan málslað,
bafa opnað augu alls verkalýðs
í Hafnarfirði og Reykjavik,
hverjum flokki sem menn ann-
ars liafa fylgt, fyrir nauðsyn
samtakanna til að verja rétt
sinn, -— og það jafnvel gegn
snmnm, sem um stundarsakir
kunna að fara með rikisvald.
Hér skal nú drepa á helztu
rök beggja aðila fyrir Félags-
dómi og síðan niðurstöður hans
aðrar en höfnðatriðið, sem hér
var nefnt. ,
Málfærsla Skjaldborgara.
Deilan var tekin fyrir Félags-
dóm á miðvikud. og vitni leidd,
en málflutningur á fimmtudag.
Kröfnr Bæjarútg. voru, að
vinnnstöðvnnin yrði dæmd ó-
lögmæt, að sér yrðu dæmdar
6000 kr. bætnr fyrir stöðvnn bv.
Júní, auk vaxta, og 1200 kr.
rekstrartap á dag frá því, að
vinnustöðvun hófst, unz henni
létti, Hlíf dæmdar sektir að auki
og allur málskostnaður.
Málfærslnmaðnr Skjaldborg-
ara, Guðm. I. Guðm.s. af skrif
stofu St. Jóhanns, taldi burt-
vikning atvinnurekendanna ó-
lögmæta af því, „að engin breyt-
ing hafði orðið á högum flestra
þeirra manna“, frá því að þeir
gengu sem verkamenn í félagið.
Síðar tók hann fram um klofn-
ingsfélagið, að það hefði samið
um forgangsrétt á vinnu við at-
vinnurekendur, sem „réðu yfir
meirihluta af framleiðslutækj
um Hafnarf jarðar." En þan fyr-
irtæki eru öll undir stjórn liinna
12. Skyldu þeir hafa ráðið yfir
meirihluta af framleiðslutækj-
unum, þegar þeir gengu í Hlíf?
Vitni þau, sem sýnt höfðu fyr-
ir réttinum atvinnnkúgun
Skjaldborgara í Hafnarfirði,
taldi Guðmundur málinu óvið-
komandi og illa gert að tefja
það með slíku. Honum var sýni-
lega ljóst, að málstaður hans
þoldi ekki, að kúgunarhlutverk
klofningsfélagsins yrði talið
málinu viðkomandi. Þá lagði
hann áherzlu á það, þvert ofan
í orð sín í fyrra, að taxti
Hlífar hefði ekkert gildi gagn-
vart Bæjarútgerðinni né neinum
atvinnnrekenda. Þó að taxtinn
væri brotinn eins freklega og
unnt var með þvi að taka at-
vinnuna af Hlífarmönnum og
veita hana klofningsfélags-
mönnnm, taldi þessi vinnulög-
gjafarhöfundur það enga lög-
mæta ástæðu til vinnustöðvun-
ar. Loks lagði hann áherzlu á,
að ofur eðlilegt væri, að fleira
en eitt stéttarfélag væri í sömu
starfsgrein á sama stað.
Málfærsla Hlífar.
Málfærslumaðnr Hlifar, Pél-
ur Magnússon, gerði þær kröfur
fyrir hönd hennar, að hún yrði
sýknnð af öllum kröfum Bæjar-
útg., en Bæjarútg. dæmd fyrir
atvinnukúgun og til að greiða
Hlíf skaðabætur,—og til vara, að
málinu yrði visað frá, Hann
rakti ástæðurrjgp til þess, að hin-
um 12 var vikið samlcv. lögum
lllífar. minnti t. d. á atkvgr. i
Hlíf i vétur, þegat* léýnileg at-
kv.gr. sýndi allt áðrá iiiðui'-
stöðu en opinber i sama máli á
sama fundi. og gerði öllum ljóst.
Iive óþolandi væri fyrir verlca-
menn, að fjöldi af vinnuveitend-
um þeirra væri í félagi þeirra.
Af pólitískum ástæðum ein-
göngu hefði Hlíf verið vikið úr
Alþýðusambandinu og klofn-
ingsféiagið stofnað. Slílc félags-
stofnun væri brot á vinnulög-
gjöf. „Ef stofna má eins mörg
stéttarfélcg í sömu starfsgrein á
einum og sama stað eins og
verkast vill, er það sama og að
banna stéttarfélög“, sagði Pétur,
— ástæðan til þess, að vinnu-
löggjöfin teknr elclci beint fram
að það sé óheimilt, er, að það
þylcir sjálfsagt, að félagið sé eitt.
Taxta Hlífar taldi hann jafn-
gilda samningi samlcv. vinnu-
löggjöf og Bæjarútg. seka um
samningsrof, sem fyllilega rétt-
lættu vinnústöðvun;- ekki hefði
i byrjun unnizt tími til að full-
nægja með allsherjaratkv.gr.
formsatriðum vinnustöðvunar-
innar, en það var gert næstu
daga, svo að hún væri nú að því
leyti lögmæt samlcv. vinnulöggj.
Félagsdómur féllst sem sagt
á aðalatriðin í þessari máls-
færslu, en taldi, að þar sem
samingsrofin hefðu lieyrt nndir
verksvið Félagsdóms, hefði ekki
mátt stöðva vinnu út af þeim
(sbr. 17. gr. vinnulögg.). Sekt
Hlífar fyrir það til rikissjóðs
var ákveðin 1000 kr., en skaða
bætnr,sem samningsrofar hefðu
átt að gjalda Hlíf, féllu niður af
]>vi, að í taxta hennar voru eng-
in viðurlög sett við samnings-
rofnni. Málskostnaður féll og
niðnr. Atvinnukúgnn . félckst
clcki dæmt um, þvi að eitt til-
fellið var eldra en vinnulögg.,-en
elcki sannaðist, að það væri Bæj -
arútg., sem svara ætti til salca
fvrir hin.
HEIMTIR ÚR HELJU.
/~\PINN VÉLBÁTUR úr Hafnarfirði — Bjarni riddari, eign
^ Gnnnlaugs Stefánss. lcaupm., 6 smálestir að stærð, með 5
manna áhöfn, fór úr LLafnarfirði s.l. fimtudag og ætlaði til
Þorlákshafnar til sjóróðra. Um nóttina hvessti. Báturinn hvarf.
Björgnnarslcipið Sæbjörg hóf leit daginn eftir snður kring
nm Reykjanes og um Faxaflóá og Gnnnlangnr lét leita á
ströndinni frá Grindavílc til Þorlákshafnar, en árangnrslaust.
Snemma í gærmorgun fannst liann, með bilaða vél, út af
Sandgerði, og leið öllum vel. Vélb. Njáll dró hann til Hafnarfj.
BÆKUR.
Björn Franzson: EFNISHEIM-
URINN.
Nýtt land hefur beðið mig áð
skrifa ritdóm nm „Efnislieim-
inn“, að þvi er snertir sjálft
efnisinntak bókarinnar, með-
ferð höf. á hinnm heimsslcoð-
unarlegn viðfangsefnum og
persónulega afstöðu hans til
þeirra, eins og hún kemur fram
í bókinni.
Björn Franzson hefnr með
samningn þessarar bókar unnið
milcið afreksverk. Það er ekki á
hvers manns færi að semja al-
]>ýðlegt yfirlitsrit sem þetta án
þess að hafa fyrirínyndir um
framsetningn og niðurskipun
efpisins. Það er því síður á
margra færi að frumsemja bók
nm þessi efni, þannig að lesend-
urnir fái séð, hvernig niðurstöð-
urnar eru feugpar, en elcki látið
nægja að segjá þeim, að svoná
éru þær. Hvorttveggja þetta
hefur liöf. tekist óvenjnvel. Þar
við hætist, að i bókinni er sam-
an kominn svo mikill fróðleik-
ur, að eg efast um, að þeir séu
márgir það vel að sér i þessum
efnurii hér á landi, að þeir geti
elcki margt af bókinni lært.
Hinsvegar verð eg að játa, að
eg álít, að liöf. liafi með samn-
ingu bókarinnar i þessu formi
og á þennan liátt færzt full mik-
ið í fang. Það er mjög timafrelct
slarf að frumsemja slika hók,
þar sem tína verður saman
gögnin úr ýmsum áttum í stað
þess að fá má góð erlend al-
þýðufræðirit, sem hægt er fyr-
irhafnarlítið að styðja sig við,
a. m. k. við samning megin-
hluta hókarinnar. Afleiðing
þessa lilaut óhjákvæmilega að
verða sú að ómögulegt yrði að
hinda stærð bólcarinnar við
takmarkaðan arkafjölda, enda
varð hókin % lengri en til var
ætlazt, og þó „varð, vegna rúm-
leysis, að ganga með ölln fram
hjá ýmsum þýðingarmiklum
atriðnm, einkum í þrem siðustu
köflnnnm“, eins og höf. líka
viðurkennir hreinskilnislega í
eftirmálanum. Veilcindi höfund-
ar, sem töfðu hann frá ritstörf-
nnum, eiga sinn þátt í þessu,
en elcki allan.
Hér kemur þó annað þýðing-
armeira atriði til greina. Stór-
Icostleg hylting hefir orðið i efn-
isvisindunum á síðnstn áratug-
um og kollvarpað liinnm rót-
grónnstn hngmyndnm vísinda-
manna á þessum sviðum. En
byltingu þessari er engan veg-
inn lokið. Og það ekki fyrir það
eitt, að stöðugt er verið að gera
nýjar uppgötvanir, lieldur fyrst
og fremst vegna þess, að vis-
indamennirnir hafa ekki reynzt
færir um að slcilja þau sann-
indi, sem þegar hafa opnazt
fyrir þeim. Eklci nóg með það,
heldur liafa hinar nýju upp-
götvanir ruglað þá svo í rím-
inu, að efnisvisindin eru sem
stendnr í fullkominni upplausn
og öngþveiti. Aðalástæðan er
blátt áfram þekkingarleysi vis-
indamannanna á rölcfi'æði og
Iieimspeki, sérstaklega hinni
æðri rökfræði, rökþróunar-
Frli. á 4. síðu.