Nýtt land - 13.03.1939, Blaðsíða 3

NÝTT LAND
Mánudagltvi 13. marz 1939
Gaðjón Gnðlangsson
látinn
Hann lézt að HlíÖarenda við
Heykjavík 6. marz, 81 árs gam-
all. Guðjón var lengi þingmað-
ur Strandamanna og þjóðkunn
ur maður.
Búnadarþisigí
lohid
FRAMHALD AF 1. SÍÐU
á líflamb upp í 50% ai upp-
haflegum l'járstol'ni, 9 kr. það-
an upp í 70°/o og síðan 6 kr.
upp í 90% af upphaflegum
fjárstofni.
Felld var niður áskorun,
sem fram kom, um að verja
nokkrum mæðiveikisslyrk iil
styrktar nýjum fyrirtækjum.
er geri framleiðsluna fjöl-
breyttari, s. s. gróðrarhúsum,
rjómabúum, smjörvinnslu-
stöðvum, silunga- og laxaklaki
o. s .frv.
i þess stað var samþykkt á-
skorun um, að styrk þeim,
sém ætlaður er til mjólkurbúa
i i'járlagafrv. (30 þús. kr.)
„verði fyrst og fremst varið lil
rjómabúa og smjörvinnslu-
stöðva i þeim sveitum, sem
ekki hafa greiðan aðgang að
mjólkurbúum cða mjólkursölu
og jafnframt hækkaður (styrk-
urinn), cftir því sem nauðsyn
krefur. Styrkur þessi miðist við
hálfan stofnkostnað. Auk þess
greiðist þessurn Irúum rekst-
ursslyrkur, er nemi 50 aurum
á kg. af verkuðu smjöri”.
(Einnig styrkir til þurrmjólk-
urvinnslustöðvar).
Pá gerði Búnaðarþing álykt-
anir um kúasjúkdóminn í
Eyjafirði, Yestmanneyjum og
viðar og um rannsóknir á kýla
pestinni á sauðfé í Suðux-Ping-
eyjarsýslu og garnaveiki þeirri
(Johnssýki, rangl. n. „berkla-
bróður”), sem stungiö hefur
sér niður ískyggilega víða. Skal
allt gert til að útrýma þeim
sem skjótast. Tjón aí niður-
skurði sauðfjár í því skyni
skuli bætt með 15 kr. ríkis-
styrk á kind upp i 90% af fjár-
stofni, en misstar kindur bætt-
ar 10 kr. á kind til endumýj-
unar því, sem bóndinn missir
umfram 10% af stoíninum.
Búnaðarþing tjáði sig mótfall-
ið, að styrkur vegna þessara
sjúkdóma yrði greiddur sem
óbein hjálp likt og á mæðiveik-
issvæðunum, því að beini styrk
urinn væri einfaldari í fram-
kvæmd og sennilega ekki eins
fjárfrekur.
Atv inmilci]sis l rijggingai'
svcitanna.
Að .sinni hcfur Nýtt land þvi
einu að bæta við þessar fréttir,
að sú skoðun er réttmæt, sem
mólar i fleslu meðferð Búnaö-
arþings á styrkveitingum
vegna fjánnissis, að það sé
ekki ölmusustyrkur, heldur
búfjártryggingatillag þjóðar-
innar í heild íil þess þýðingar-
mikla hluta af sjálfri sér, sem
tjónið lilýtur. Petta er m. ö .o.
einskonar mannréttindamál
bænda, sem hafa saklausir
fengið senda slíka drauga, sem
pestirnar eru.
í sveilum, sem á sauðijár-
rækt lifa fyrst og fremst, eru
„sjúkratryggingar” ldndanna
enn þýðingarmeiri og hærra
metnar en sjúkratryggingai'
mannkindanna.
Kaupstaðárbúar vila, að
tryggingar fyrir atvinnu væru
þori'a manna enn meira rirði
en sjúkratryggingar. örlítil at-
hugun sýmir manni, að búfjár-
trvggingar þær, sem nú er
reynt að veita sveitunum, eru
atvinnuleysistryggingar sveit-
anna.
Slika hjálp — til sjávar og
sveita — á ekki að veita mis-
munandi eftir því, hvort Þiggj-
ímdinn er örbjarga eða ekki.
Petta er ekki framfærslustyrk-
ur, heldur alrnenn þegnrétt-
indi.
Framhald næst.
Efníshcímurínn,
Framhald af 1. síöu.
hafi verið misskilin, taka nú
surnir eðlisfræðingarnir og höf.
með þeim undir sig rökfneði-
legt heljarstökk og „hneigjast”
af þessum orsökum til að „af-
nema” allt efni, en „líta á”
orku og hreyfingu sem „alveg
sjálfstæðan veruleika”, eins og
frá var sagt fyr í kaflanum.
En það scm raunverulega
hefur gerzt er þetta: Vísindin
hai'a nú öðlazt fullkomnari
Jjekkingu á eíninu, sem vai'
þeim hulin, nreðan eðli tregðu
og magns var misskilið. Athug-
anir og fráéðilegár hugleiðingai'
höfðu áður knúð þá lil að við-
urkenna tilveru annars efnis-
forms en hins „venjulega efn-
að hún gæti farið fram, hafi
bundizt alveg ákveðið orku-
magn (sbr. bfs. 21-1), og að sé
}>að orkumagn leyst úr læð-
ingi, þá hverfi efni rafeind-
anna að sjálfsögðu ekki, heldur
dreifist það, verði það að ljós-
vaka.
Eg hef áður minnzt á þnð,
að efnisvisindin sem neild hafa
cKki dregið þá ályktun af
)>essu, að efni og orka sé eitt
og hið sama, eins og höf. lætur
fleka sig til að trúa. Skal hér
tilfæ.rð frásögn hins heims-
fræga, norska eðlis‘-ræðings
Lars Vmgard, um þessi efni.
tekin úr bók hans: „Stolrets
oppbygning og atomernes
indre”, bls. 72: „... .Einstein
álftur almennt, að til ákveð-
innar aukningar á orku hlut-

Píjzkt hcrskip með ginandi fall byssum. - Hugsanlcgum heim-
sóknum þcirra til íslands i su mar og tortryggilegum athöfn-
um cr fglgt mcð vakandi ihgg li í cnskumælandi löndum.
is’ frumeindanna, án J>ess J>ó að
þau gætu sagt neitt um efn.is-
iorm þetta, ljósvakann, annað
cn þær rökleysur, sem vér höf-
um kynnzt hér að ofan. Nú
komast vísindin að raun um,
að sambandið rnilli þessara
tveggja efnisfoxma er í því
fólgið, að hinar minnstu eind-
ir hins venjulega efnis (elekl-
ron og proton) eru skipulegt
form Ijósvakans, og að við
þessa skipulagningu og til þess
anna svari aukning magnsins,
að stærð orkuaukning: ljúshrað
anum i öðru veldi. Formlega
séð verður ekkert J>ví tii fyrir-
stöðu, að skoða magn og orku
sem eitt og hið saina, svo að
vér getum sagt, að hlutirnir
hafi innri orku að stærð magn
X ljóshraðinn í öðru veldi”
(leturbr. gei-ðar af nxér. E. E.j.
Menn beri þetta saman við
skilning höf. á þcssum sömu
kenningum Einsteins (sjá bls.
213): „En hafi orkan til að
bera magn og tregðu og þar
með hina afltræðiiega eigin-
leika efnisins, liggur mjög
nærri sú tilgáta, að allt efni
lxafi aftur á móti til að bera
éiginleika orkunnar eða geti
komizt i slikt ástand. Og af for
sendum afstæðiskenningaxinn-
ar leiðir nú einmitt þetta, að
efni og orka séu i innsta eðli
sínu eitt og hið sama, ekki ann
að en tvennskonar ástand saxna
veruleikans, hliðstælt lil dæm-
is ísi og valnsgufu .... Petta
þýðir, að efnið ælli að geta
breytzt í orku og orkan i efni.
ef nauðsynlegum skilyrðum
væri fullnægl”.
En hver er ástæða J>ess, að höf.
lætur tilleiðast að fylgja hin-
um afturhaldssömustu lúlkun-
um eða rangfærslum á þessari
kenningu Einsteins? Astæðan
virðist vera sú, að hann lætur
sér mjög annt um að losa efn-
isvisindin við alla tvihyggju,
sem i sjálfu sér væri nxjög
virðingarvert, ef hann flaskaði
ekki á því að telja það tvi-
hyggju, seiix engin tvíhyggja
er. í upphafi kaflans „rafseg-
ulgeislan” á bls. 121, J>ar sem
hann kemsl að þessari niður-
stöðu, telur hann það „óþægi-
lega tvihyggju”, að hugsa sér
veruleikann „klofinn” í hið
venjulega efni fnxmeindanna
og ljósvaka. En livaða tvi-
hyggjá er }>etla eiginlega? F.f
slíkt á að kallast tvilij’ggja, J>á
yi'ði allt tvíhyggja, jafnvel
„orkuhnútar” yrði „tvíhyggja”
og er aðeins hægt' að
losa sig við alla slika „tvi-
hyggju” með þvi að „afnema”
allt. pengist þá vissulega
„furðulega einföld og óbi'otin
heimsmynd”, enn fullkomnari
að þessu leyti en sú, sem höf.
veitir oss með því að „afnema”
efnið.
Tvíhgggjan i Ijósfræðinni.
Á bls. 152 getur höf. um tví-
hyggju, sem upp sé komin gá
ný) i ljósfraðinni, og á bls. 160
segir hann, að „rannsóknir síð
Alþíngí sítur
Ekkert gengur á Alþingi.
Nokkur mál eru að visu kom-
in i gegnum nefndir í annarri
hvorri þingdeild og lxinar lög-
skipuðu umræður J>ar. En ýin-
ist eru J>að talin svo sjálfsögð
mál, að J>ingið þurfi ekki nema
segja amen sitt við þeim, eða
ágreinihgsati'iði og nxikilvæg-
ari hliðar þeirra liggjá i salti,
[>angað til l>jóðstjórnarmakk-
inu er lokið eða einhver ytrí
öfl rumska við þingmönnum.
Af merkilegum frumvpi'pum
má nefna: I'rv. um heimild
fyrir ríkisstjónxina til ýmis-
legra ráðstafana vegna yfirvof-
andi styrjaldar í Norðurálfu.
frunlvörp um ný hegningarlög
og méðfei'ð opinberra mála, •—
breyt. á tollalögum (ný toll-
skrá), framfærslulöguni, lög-
um um skuldaskilasjóð vél-
bátaeigenda, — um raforku-
virki — um námur — um eign
ar- og notkunarrétt jarðhita,
— nýja löggjöf um sparisjóði.
Jesúítastefnan þótti að vísu ekki drengilegust en
sigum’ænlegust, og það réð úrslitum, því að klofn-
ingsberserkirnir héldu því fram að innan Alþýðu-
flokksins væri einskonar Spánai'styrjöld, þar sem
nota yrði öll vopn, og þá ekki slzt aðferðir Jesúíta.
Enda þótt okkur sameiningarmönnum væri noltkuð
kunnugt um bollaleggingai'iiar um hraðsprengingu
á flokknum, röktum við ekki þegar í stað þann
svikavef, sem nú var ofimi. Við gengum út frá þvi
í fyrstu, að meiri hluli sambandsstjórnar og hægri
mennirnir yfirleitt mundu beygja sig fyrir meiri-
hlutavaldi ílokksins og flokkslögunum, að minnsta
kosti úr því að þeir tóku við sætiun þeim efstum,
sem við höfðum skipað þá í. Opin barátta af þeirra
hálfu var óhugsandi i Reykjavík vegna fylgisleysis
J>eii'ra hjá alþýðunni og við ætluðum þeixn þó lág-
mark pólitísks heiðarieika og drengskapar við gamla
samherja og flokkinn í heild, sem við sameiningar-
menn, er höfðum meirihluta síðasta flokksþings,
höfðum látið þeim eftir að hafa yfirstjóm á.
Skömmu síðax', er framboðsfrestur var liðinn, var
enn haldiim fulltrúai'áðsfundur og gengið þar end-
anlega frá bæjarmálastarfsskránni. Mælti Stefán Jó-
hann og ól. Friðriksson þá í móti samþykkt hennar
án þess að koma með nein sérstök stefnuatriði, og
lýsti Stefán þá loks yfir, að hann og Jón Axel, og hin
ósýnilega Soffía, mundu skjóta málinu til sambands-
stjómar, án þess að hann ga>ti þess að þau mundu
ekki hlita samþykktum flokksins í Reykjavík, sem
stillti þeim á listann. En því var aftur lýst yfir af
öðrum, að þessi mál hevrðu undir fulltrúaráð en
ekki sambandsstjórn, enda hélt hún engan fund
fram til kosninga né felldi úrskurð í málinu og of
seint var að breyla til um menn, enda áhtið að
lengra yrði ekki gengið af hægri manna hálfu í and-
stöðunni .En er kosningaundiirbúningurinn hófst
komst svikamyllan fljótt í fullan gang og fréttir bár-
ust viðsvegar að um vinnuaðferðir og fyriræílanir
hægri nianna viðvíkjandi kosningunni. Úti um land
skýrðu svo’ útsendarar hægri manna nánar hvemig
J>elta skyldi allt ganga í Reykjavík, en um fyrirætl-
unina að sprcngja flokkinn eftir kosningar, vissum
við sameiningarmenn ekki fyrir vist fyrr en Alþý’ðu-
blaðið hóf grjótkastið daginn eftir kosningar.
Kosningaundirbúningur allur tókst af háli'u
þeirra, sem að sigri listans unnu, sameiningar-
manna og kommúnista, nxjög vel. Ahuginn varð ó-
venju mildll og kapp meðal alþýðu. Verklýðsfélögin
samþykktu framlög til listans, sem ekki var venja,
en þar komu þó þegar fram Ólafur l'riðriksson og
aðrir Framsóknarliðar og börðust gegn því. Fleiri
hægri menn unnu þó á bak við tjöldin að því að
fá menn til að skila auðu, að kjósa með F'ramsókn,
en ekki sameiningarlistanum, því að 3 h.ægri menn-
imir efstu væru vissir, jaínvel að kjósa heldur með
Sjálfstæðisflokknum eða sitja heima. Alþýðublaðið
mælti aldrei með listanum sem heild og réðst aldrei
á aðalandsta'ðingana í bæjarmálunum, Sjálfstæðis-
tlokkinn, og bar greinilega öll merra hinna óá-
nægðu með samstarf verklýðsflokkanna. Kvað svo
rammt að þessu, að meiri hluti fulltrúaráðs sendi
Jóni Baldvinssyni, formanni flokksins, sem ekki
sat I fulltrúaráði og hafði ekki liaft bein afskipti af
málunum, mótmæli gegn baráttuaðferðum blaðsins.
Eg gekk á fund Jóns Baldvinssonar skömmu “yrlr
kosningar og bað hann um að halda stutta ræðu á
ko>sningafundi með lista verklýðsflokkanna, en
hann neitaði. Spurði ég hann þá þess beint, hvort
hann héldi að ég vildi koma sér úr formannssæti
flokksins eða ég vildi sprengja Alþýðuflokkinn.
Svaraði hann hvorutveggja í einu með því að verið
gæti að ég vildi þetta ekki, en liann teldi að Alþýðu-
flokkurinn mundi Idofna.
Frátt fvrir allt voru þó sigurhorfur sameiningar-
listans enn miklar, en þá varpaði Stefán Jóhann
sprengingarbombunni 2 döguin fyrir kjördag, með
yfirlýsingu í Alþýðubl. íyrir hönd sína, Jóns Axels
og Soffíu Ingvarsdóttur, um að þau mundu alls ekki
hlita samþykktum íulltrúaráðsins um bæjamiála-
starfsskrá og samvinnu verklýðsflokkanna, sem
flokkslögin buðu, heldur áfrýja til sambandsstjóm-
ar eftir kosningar. Nú var ekki lengur hægt að
„draga” þau út af listanum og sambandsstjóra hafði
engin opinl>er afskipti haft af málinu allan tímann.
Bessi bomba var til þess gerð að veikja trú almenn-
ings á listanum, draga frá honum atkvæði og und-
irbúa sprengingu Alþýðuflokksins eftir. kosningarn-
ar. Yfirlýsingm var gefin án vitundar Jóns Axels,
eí ekki Softíu Ingvarsdóttur líka og heyrði ég Jón |
Axel mótmæla yfirlýsingunni seinna við Stefán frá
skrifstofu minni. Svo mikið var kappið að sprengja
hjá fyrirliðunum, að handlangararnir fengu ekki
einu sinni að íylgjast með.
Mér er ekki nógu vel kunnugt um leikþátt hvers
eins þeirra manna, sem stóðu að fjörráðunum við
samtök og sameiningu alþýðunnar, til þess að geta
greint sundur :dla þræðina í svikavefnum. Enginn
vaii er á því, að aðalundirstaðan kemur lrá Jónasi
Jónssyni og er sambandið milli hans og hægri
ruaniia Alþýðuflokksins öllum ljóst af framboði
Jónasar og framboðsskrifum i Nýja dagblaðinu,
friunboðsnéðum og stefnu hans í ba'jarmáluni, sem
Landsmálum, að vilja sprengja Alþýðuflokkinn, með
því að heimta útilokaða alla samvinnu og samein-
ingu verklýðsflokkanna. lofa náinni samNÍnnu við
Framsóknurnýlenduna i Alþýðuflokknum, en hóta
að öðrum kosti samvinnu við Sjálfstæðisflokkinn.
Areiðanlega ákváðu J>eir Stefán Jóhann Stefánsson
og aðrir liðar F'ramsóknar, er þeir gáfu kost á sér
að svíkja ílokkinn i Reykjavík þegar eftir kosning-
og ganga opinbcrlega í lið með Jónasi og Co.
• En líklegast er ákvörðunin um að varpa sprengju-
yfirlýsingunni tveimur dögum fyrir kosningar aðal-
lega frá tveim mönnuin koniin og af mismunandi
ásta'ðum. F’rá Vilmundi Jónssyni, á sama hátt og
hann stóð að ldofningsyfirlýsingunni á sambands-
þingi, út frá þeim undarlegu foi'sendum, að bezt
væri að opinbera hugsun hægri manna, sem enn
levndist í myrkrinu, lil þess að hræða okkur sam-
einirigarmenn frá að halda áfram hina beinu braut
til sameiningar alþýðunnar, og til þess að eiga hæg-
ara með að afsaka skyndisprengingu síðar, sjáandi
hvorki að einungis með slíkri yfirlýsingu mundu
hægri mennirair verða óleysanlega bundnir við
sprenginguna og ómögulegt yrði að koma neinu viti
fyrir þá á síðustu stundu, og ekki áttaði hann sig
heldur á hversu djúpar rætur sameiningarstefnan
liafði þegar og á mætli hennar til sigursællar bar-
ustu ára neyða oss í rauninni
til að færa þessa tvíhyggju yí-
ir á sjálfl efnið”. Skal nú þessi
Iví-hvggja tekin lil nánari ai-
hugunar.
Hugmyndir Newtons og llu-
ygens (sbr. bls. 17—-18 og 51)
um eðli ljóssins urðu ekki sam
rýmdar. Sá f.ynri hugsaði ser
ljósið sem örsmáar efnisagnir,
sem er fráleitt, þó ekki væri
nema út frá þvi sjónarmiði, að
þegar komið væri í nokkra
fjarlægð lrá ljósgjafanum,
hlytu agnirnar að dreifast svo,
að tiltöluléga stórt, dimmt .bíl
yrði milli þeirra. Kenning
Huygens um ljósið sem sveifl-
ur i ljósvakanum, sem berist'
eltir honuni í hnattniynduðuin
ölduflötum (hveluni), var i
eðli sínu svo sennileg, sérstak-
lega þegar gert var ráð fyrir
því sjálfsagða, að hér væri um
' orkuútstreymi að ræða, sem
bærist eftir Ijósvakanunr sem
sveifluorka, lível aí hveli, að
öll tvíhyggja eyddist brátt með
sigri öldukenningarinnar. —
Hvort hér væri um „þver-
sveiflur” í einhverri niynd að
neða, var í þessu sambandi
aukaatriði, réttinæti kenning-
arinnar óviðkomandi.
En i sambandi við rannsókn
á uppbyggingu og irinri h'reyf-
ingu frumeindanna kemur
fram kenning, sem vekur efa-
semdir nieðal eðlisfræðinganna
um eðli ljóssins. Inntak kerin-
ingar þessarar er J>að, að hver
ákveðin efniseind geti ekki
scnt frá sér ljós hvaða öldu-
lengdar eða tiðni sem er, held-
ur aðeins ljós með ákveðinni
tiðni, háðri lögmálum, sem
standa í sambandi við i nnri
byggingu og inrrra sveifluá-
stmid frumeindanna, og aðeins
i ákveðnum skömmtuni, „ljós-
eindum” (Ijósskömmtum væri
betra), sem eru að stau'ð h X
tíðni (sjá bls. 151).
Eg verð nú að játa, að ég gcl
ekki verið höf. sammála um, að
nein bein ásta'ða sé til þess
fyrir eðlisfræðingana að vera
með tvihyggju út af þessu,
enda þótt viðurkenna verði, að
þessi tvíhyggja þeirra sé stað-
revnd. Ljósskaiiuntakenningin
er öldukenning eins og m. a.
sjálf ljósskammtalíkingin ber
með sér. Hinsvegar er öldu-
kenningin gamla óliáð því, eft-
ir hvaða lögmálum ljósorku-
hreyfingin hefst. Til þess, að
hér gæti orðið um tvíhyggju
að neða, varð að slíta ljósöld-
umar samkv. öldukenninguimi
úr öllum tengslum við veru-
leikann, hugsa sér þær sem