Nýtt land - 13.03.1939, Blaðsíða 4

Mánudagfem 13. marz 1939
NÝTT land
öldur eða sveiflur í engu efni
og án nokkurar orku. Petta
gerðu eðlisfneðingarnir reynd-
ar með þvá að afskræma svo
1 j ósvakuh ugmyndin a, að hún
gat ekki staðizt, en með því
sönnuðu þeir ekki annað en
það, að Engels hafði rétt fyrir
sér er hann sagði, að rnargur eðl
isfræðingurinn týndi hugsunar
gáfunni fyrír eintómri stærð-
fræði. Segja má líka, að þessi
tvíhyggja sé refsing fyrir „ai-
nám” ljósvakans, sem eðlis-
fræðingamir framkvæmdu íil
þess að losna við alla „tví-
hyggju”.
há vii-ðist inér höf. gera
tjósskammtakenninguna óþai-f
lega dularfulla með þvi að
túlka hana þannig, að ljósið
geti ekki komið fyrir „nema í
alveg ákveðnum, ódeilanlegum
smáskömmtum” (sbr. bls. 149).
Þvi að hér er um það eitt að
ræða, að sveifluorka rafeind-
anna geti ekki breytzt í geisla-
orku nema í ákveðnum
skömmtum, þ. e. ekki yfirgef-
ið frumeindirnar nema í slík-
um skömmtum. En þegar það !
er skeð, hlýtur orkan að dreif-
ast út um ljósvakann, hvcl af
hveli, og hitti hún þar á leið
sinni aðra efniseind sömu teg-
undar, og gleypi sú efniseind
Ijósið í sig (sbr. bls. 152), þá
er hér ekki um „ódeilanlegan”
orkuskammt að ræða .
Öldukenningin og Ijós-
skammtakenningin eru því eng
ar „fullkomar andstæður”, eins
og höf. hyggur, enda gætu þær
þá ekki „sameinazt i æðri ein-
ingu (sbr. bls. 153). En undir-
staða æðrí einingar þeirra hlýt
ur að vera í því fólgin, að ljós-
ið er orkuflulningur í efnis-
kenndum ljósvaka, þannig að
sveifluorka tfrumeindanna
breytist i sveifluorku í ljósvak-
anum, sem flytzt eftir honum
með ákveðnum hraða (ljós-
hraðanum) og með .sveiflutíðni,
sem ákveðst af eðli og ástanai
frumeindanna. l'að eru einmitt
þessar sveiflur ljósvakaeind-
anna, sem gera orkuflutning-
inn mögulegan, því að án ytri
hreyfingar þeirra gæti sveiflu-
91-ka þeirra ekki flutzt yfir á
aðrar (ytri) ljósvakaeindir. En
þess er ekki að vænta, að „hin
æðrí eining” hugtaimnna, eða
hið sameinandi „fullkomnara
liugtak” finnist meðan lundir-
stöðuhugtökin ei*u röng.
Eftir verður þá að skýra þá
staðreynd, að ,gamma-geisl-
amir koma fram sem fjaður-
magnaðar smákúlur” (bls. 152)
en „mjög langar raísegulöld-
ur hegða sér ekki sem orku-
skammtar, en ávalt sem öldur”
(bls. 153), enda þótt aðeins
virðist um stigsmun (reyndar
mjög mikinn) í sveiflutíðni að
ræða. Hér jgetur rökþróunajf-
hyggjan ein visað oss leiðina
með lögmáli sínu um að meg-
indin (kvantitet) breytist í eig-
ind (kvalitet) (sbr. bls. 159 í
öðim sambandi), en það þýðir,
að á vissu stigi framkallar
stigsmunurinn gagngeran eðl-
ismun.
Tvíhyggjan í frumeinda-
fræðinni.
Eg get verið stuttoi-ður um
tvíhyggju þá, sem „færð er yf-
ir á efnið” með kenningu
Schrödingers um sveiflur frum
einda um kjarna (sbr. bls.
160). Eins og ég hef áður get-
ið um, er ástæðulaust að vera
með „tvihyggju” eða efasemd-
ir um efnið vegna þessa atrið-
is. Hcr er sem sé um það eitt
að ræða, hvort rafeind innan
frumeindar sé afmörkuð heild
líkt og reikistjara, eða dreifð
um alla braut sína eða hvel. t
báðum tilfellum er um sveiflur
(„öldur”) að ræða, og þar með
líka sveifluorku rafeindarinn'*-
ar. En eitl er eftirtektarv-ert
við hina mjerkilegu Ikenningu
Schrödingers, sem virðist liáfá
farið frarn hjá eðlisfræðingun-
um, sem sé að hér er sennilega
jafnframt um að ræða lausn
gátunnar um þversveiflur Ijós-
vakans, sem „loiúði” á sínum
tíma suma eðlisfræðinga til að
„afnema” hann.
Hér gæti verið ástæða til að
minnast nokkrum oi-ðum á
hinar svonefndu „neindir ’
(neutron), sbrt bls. 147—148.
Höf. virðist líta svo á, sem séu
þær hreinar hliðstæður raf-
einda og vetniskjai-na (proton)
og að þær kollvai-pi algjörlega
þeirri hugmynd Rutherfords,
að kjamar þyngri frumeind-
anna séu uppbyggðir af raf-
eindum og vetniskjömum.
I5etta virðist mér ekki geta ver-
ið rétt. Ef „órafmögnuð neind”
getur „klofnað" í „viðlægan
vetniskjarna og frádræga raf-
eind”, þá þýðir það, að neind-
in (sé hún til) er rafeind og
vetniskjami í innilegu sam-
bandi, sennilega líkt og Scliröd
inger hugsar sér vetnisfnim-
eindina. Verður þá líka ein-
faldlega skýrt, að neindin
er út á við algerlega órafmögn
uð. Eins vei-ður magn neindar-
innar eða þungi sem næst jafnt
magni vetniskjamans, þar sera
magn rafeindar er hverfandi
í hlutíalli við inagn vetnis-
kjarna. Reynist neindin hins-
vegar hafa nákvæmlega sama
magn og vetniskjami, þá
mundi það aðeins þýða, að orka
jöfn þvi magni hafi losnað við
sameiningu þeirra, hkt og talið
er eiga sér stað við myndun
sólefniskjarna sbr. athuga-
semd á bls. 148. Hvernig svo
sem þessu er varið, þá stendur
það óhaggað, að kjarnamir em
uppbyggðir ai' rafeindum og
vetniskjömum, jafnmörgum
hvorrar tegundar eins og áður
hefur verið talið.
í þessu sambandi er freist-
andi að minnast á atriði, sem
höf. gerir ekki að umtalserni
í bók sinni, sem sé þá veilu
í heimshugmynd vorri frá sjón
armiði einfaldleikans, að enn
skuli hið venjulega cífni talið
uppbyggt af tvennskonar „mur
steinum”, pósitívum og nega-
tívum eindum, sem helzl hafa
það sameiginlegt, að þær em
andstæður. Er hér að vissu
leyti um tvíhyggju að ræða, að
minnsta kosti frekar en sum-
staðar þar, sem höf. finnur
hana. Persónulega virðist mér
sem leita verði lausnar gátu
þessarar út frá þeirri tilgátu,
að eindir þessar séu sjállar sam
sett kerfi ljósvakaeinda, á sinn
hátt eins og frumeindirnar em
samsett kerfi þessara einda.
Byggist þá mismunandi þver-
mál þeirra og mismunandi
verkanir út á við (pós. og neg.)
á mismunandi innri skipulagn
ingu en jafnt magn þeirra á
jafnri innri sveifluorku en með
hinum venjulegu hugmyndum
um eindir þessar sem „síheilt {
efni”, em þessi atriði alveg ó-
skiljanleg.
Yíðreísnarlán
Framhald af 2. sfðtt.
ríkisstjómarinnar og Iireiðra
fjármálaspillingarinnaii. Hitt
er erfiðara að skýra, hvemig á
því stendur, að ríkisstjórnin
og formenn „ábyrgu” Tloklc-
anna vilja helzt hafna kostaboð
um um lán til viðreisuar at-
vinnulífsins.
Ástæðumar eru va.alaust
fleiri en ein:
1) Hambrosbanld hefur iiing
að til haft einokun að kalla um
ísleazk lán, og hefur það verið
mjög hagstæður atvinnurekst-
ur fyrir bankann, enda hefur
hann komð í veg lyrir lántökur
hjá öðmm á áhrifasvæði sinu,
(Fingland, Norði'.rlönd). en
þangað hefur jafnan verið leil-
að af íslenzkum mönnum í
þessu skyni. Ekki verfi;r neitt
um það sagt, hvaða ah'töða
Hambrosbanki hefur til þeirra
íjármálasambanda, er nú bjóð-
ast, en hitt er víst, að skjól-
stæðingar bankans hér heima,
mennirnir í kring um Lands-
bankann (þar með taldir for-
menn hinna „ábyrgu”) em log-
andi hræddir um, að eí Ham-
bros sleppir af þeim hendinni.
fari allt úr reipunum um ein-
okunarafstöðu þeirra i íslenzku
fjármála- og atvinnulífi.
2) Hið nýja íjármálasam-
band myndi losa mjög um við-
skiptatengsl við Pýzkaland og
gera þýzkum áhrifum mun erf-
iðara fyrir að festa hér rætur
til að ná tökum á landinu. Vit-
að er, að þýzk áhrif mega sín
mikils í Sjálfstæðisflokknum
og svo er að sjá, sem herrar
Pýzkalands eigi einnig vemleg
itök í hinum „ábyrgu” flokk-
áttu á móti ílokksstjórn og l'lolcksblöðum. Hinn
maðurinn var Finnbogi Rútur Valdemarsson, sem
beinlíms skoðaði þetta sem kosningauombu til þess
að i'æla of mikið fyigi frá listanum, og heíur það
fallið vel i kramið hjá Jónasarklíkunni, því að af-
leiðingar yfirlýsingarinnar gátu aldrei orðið til ann-
ars en tjóns fyrir Alþýðuílokkinn sem heild í kosn-
ingunum og á eftir.
Klofningsyfirlýsing Slefáns Jóhanns kom eins og
reiðarslag ofan í sameiningarstarfið og reið bagga-
muninn við kosningamar, enda mun slikt tiltæki
vera óheyrt fyrirbrigði í pólitík Norðurlanda og
þótt víðar sé leitað. í vonleysi um. samstarf verk-
lýðsflokkanna, en vitund um ljandskap við það at
hálfu meirihluta sambandsstjórnar- Alþýðuílokks-
ins hvarf fjöldi atkvæða frá floklvnum, — það sem
Framsólai átti inni hjá Alþýðuílokknum til föður-
húsanna ,en aðrir, sem ekki höfðu trú á Jónasi, yfir
til Sjálfstæðisílokksins, sem Alþýðublaðið hafði ekki
barizt gegn, og á annað hundrað skiluðu auðu. Sam-
einingarlistinn fékk að vísu um 6500 atlvvæði, hæstu
atkvæðatölu, sem komið hefur á sameiginlegan hsta
gegn ihaldinu í Reykjavík, en á þriðja hundrað at-
kvæði vantaði á samanlagða alkvæðatölu verklýðs-
floklcanna frá síðustu alþingiskosningum, og sam-
einingarlistinn fékk aðeins 5 bæjarfulltríia kjöma,
vantaði ta*.plega auðu atkvæðin á 6. íulltrúann. Sjálf-
stæðisflokkurinn bætli við manni, fékk 10, en
Framsókn kom Jónasi Jónssyni einum að með
sönm atkvæðatölu og Hermann Jónasson hafði haít
við siðustu bæjarstjórnarkosningar og urðu það
Jónasi og hans nánustu sár vonbrigði og vottur um
menningarleysi Reykvíkinga. Sigurinn varð Sjált-
stæðisflokksins, en aldrei hafði hann mætt svo þétt-
skipaðri og íjölmennri fylkingu andstæðinga fyrr
eins og á sameiningarlistanum.
Frá sjónarmiði sameiningarmanna urðu kosn-
ingarnar, er tillit var tekið til vinnubragða og svika
hægri manna, hitaveituloforða og óvenjulegs fjár-
austurs Sjálfstæðisflokksins og íhlutunar rík-
isvaldsins með Framsókn, stórsigur fyrir málstaö
sameiningar alþýðunnar og verklýðsflokkanna, tákn
rænn fyrir vilja fólksins að vinna einhuga saman
og að sósíalisma, án tillils til vilja Framsóknar og i-
haldsins. Hurð skall nærri hælum fyrir klofnings-
liðum Framsóknar, að engin átylla yrði fyrir nánari
framkvæmd flokkssprengingar, en í þessari átyllu
var þó hangið.
Úti um land gengu kosningarnar mjög vel fyrir
verklýðsflokkana, þar sem kosningasamviima var
og engin brögð í tafli höfð. Á Siglufirði, ísafirði,
Norðfirði, í Hafnaríirði og víðar unnu Aæi'klýðs-
flokkamir hreinan meirihluta saman, og víða meiri-
hluta með Framsókn. Samstarfinu var þai' haldið
áfram eftir kosningar og gerðir málefnasamning-
ar haldnir.
Daginn eftir kosningamar, sem vom 30. janúar,
hófst sprengjuárásin á Reykjavik hjá Alþýðublað-
inu með grein um að kosningarnar \æru stórfelld-
ur ósigur og kommúnistum kennt um og síðan
daginn eftir árásargrein á sameiningamienn og mig
persónulega, varaformann flolcksins, og sagt að ég
byggi yfir svo hættulegum ráðagerðum og hefði drýgt
þær syndir, að jafnvel kommúnista mundi sundla
er því yrði öllu bráðlega uppljóstrað af Mþýðublað-
inu — sem enn hefur reyndar ekki verið gert. Síð-
an hélt reiðilesturinn yíir mér og sameiningannönn
um áfram látlaust, blað eítir blað, og var augsýni-
legt öllum, að meiri hluti sambandsstjórnar hafði
fyrirhugað brottrekstur minn úr ílokknum og hugð-
ist með þvi að kæfa alla vinstri hreyfingu í Al-
þýðuflokknum. 1 sömu viku var fyi-sti fundur hinn-
ar nýkjömu bæjarstjómar og hafði þá Stefán Jó-
hann & Co. loks leitað úrskui-ðar meiri hluta sam-
bandsstjómar um sín mál, sem auðvitað féll á jþá
leið, að þeir skyldu vera óbundnir aí öllum gerð-
um skriflegum samningum, sem voru grund-
völlur listans í Reykjavík og heimilt að svikja
alla 6500 kjósendur hans með því að neita
allri samvinnu við bandamennina, kommún-
ista, en vinna í bæjarstjórn eingöngu ineð Jön-
asi Jónssyni og koma heldur Sjálfstæðismönnum
að íi neíndir og bæjarráð heldur en bandamönnUn-
um i kosningunum, allt þvert ofan í flokk.slögin og
allan heiðarleik í pólitik. Á þessum fundi fram-
kvæmdi Stefán, Jón Axel og hin nú sýnilega Soffía
Ingvarsdóttir öll þessi svik við málefnasamning-
inn, ilokkinn í Reykjavík og kjósendur hans, að
því er virtist með sáluhjálparsvip, undir yfirstjórn
Jónasar Jónssonar. Pegar ég svaraði blaðamönnum
Pjóðviljans i viðtali livort það væri að vilja samn-
inganefndar og fullti-úaráðsins að allir eiðar væru
rofnir af hægrimönnum, því, að samiiinganefnd og
fulltrúaráð vildu halda alla sina samninga, vai'ð
þetta svar að dauðasök í Alþýðublaðinu og sagt að
ég væri farinn að skrifa 1 blað kommúnista. Pegar ég
síðan skrifaði Jóni Baldvinssyni einkabréf þess efn-
is, að ég vildi ekki lialda áfram að vera í stómm
fjárhagslegum' ábyrgðum fyrir Alþýðublaðið, stærri
en aðrir ílokksmenn, er meiri hluti flokksstjómar
notað blaðið til svívirðinga um mig persónulega,
flokkinn í Reykjavík og meiri hluta síðasta flokks-
þings, þá varð mælirinn fullur af syndum mínum
við „Alþýðuflokkinn”.
Hinn 9. febrúar boðaði Jón Baldvinsson mig á
sambandsstjórnaríund, og hafði hvorki ég né Jón
Guðlaugsson þá vitað um neina sambandsstjói-nar-
íundi langan tíina, heldur voru eingöngu haldnir
ldíkufundir af liægri manna hálíu. Fyrir fundinn
óskuðu þeir að tala við mig, Jón Baldvinsson, Steí-
án Jóhann og Haraldur Guðmundsson, og var það
erindið, að sýna mér ákæruskjal og tillögu um brott-
rekstur minn úr ílokknum og spyrja mig um, ef
það væri tekið aftur, livort ég vildi loía þvi að
hætta við allar tilraunir til að sameina verklýðs-
ílokkana í einum flokld. Svaraði ég þessu svo, að
ég mundi ekkert semja við Kommúnistaíloldcinn
meðan ég væri í Alþýðufloklcnum, nema ég hefði
til þess fullt umboð i bæjarmálum li-á fulltrúaráði
og í landsmálum írá sambandsstjórn og flolcks-
þingi, en innan Alþýbufloldcsins teldi ég mér bæði
réttmætt og skylt að vinna eins og ég gæti og hefði
gert að sameiningu ílokkanna og góðu samstarii.
Var þá gengið á aftökustað sambandsstjómar og
tillaga Jóns um brottrekstur minn samþykkt í
allri flolcksstjóminni með 12 gegn 4 atkvæðum, en
Guðm. Hagalin greiddi ekki atlcvæði. Hefur Jónas
Guðmundsson slcýrt svo lrá síðar, að á klikuíundi
fyrr þennan sama dag 1 ðnó hati Jón Baldvinsson
heimtað að þetta yrði gert, ella gæti hann ekld
stjómað ílokknum lengur og hati það gert þá a-
lcveðna, sem einhverjar vöflur voru á.
Með þessum brottrekstri ætlaði rneiri hluti stjórn-
ar Alþýðuflokksins að kaupa sér frið við Framsókn,
fyrst með því að rétta Jónasi Jónssyni höfuð mitt
á silfurdiski, síðan útiyuna mislcunnarlaust úr sam-
tökurium hverjum sem lyíti höíði, en halda í hönd-
um sér skipulagi og kröltum Alþýðufloklcsins og
geta notað þetta sem þægt verlcfæri undir leiðsögu
Framsóknar, en nýíendustjórn þeirra sjalira. Sundr
ungu og klolningi sáðu þeir í samlölcum alþýðunn-
ar í stað sameiningar. Sjálfir hafa þeir að. vísu ilest-
ir, forustumennirnir, síðan hvílt í værðarvoðum.
Framsólcnar og hlotið margvísleg-einlcafríðindi, en
pólitíska valdið þeirra fluttist frá þeim og til hinna
raunverulegu stjórncnda þeirra, eins og Jónas
Jónsson hafði reilcnað úl. Ráð hans haiði dugað til
að nóta þá valdabaráttu sinni i hag, nú var aðeins
eftir að auðmýlcja þá hæfilega ti'l að gera þá nóg 1
auðsveipa. En útreilcningar Jónasar stóðust aftur
elclci livað snerti þann mátt, sem eitir var í alþýðu-
samtökunum undir vinstri forustu, en án skipulags-
vopna Alþýðuflokksins. I5ar reis sú alda, sem Jónas
Jónsson liafði lengi óttazt, er verlcalýðurinn sá sig
svikinn af flestum foringjum sínum og tók að vinna
sjálfur að skipulagi lcrafta sinna til sameiginlegrar
baráttu á öllum sviðum, en gegn heii'túðugri and-
stöðu andsósíalistisku flolclcanna.
unurn. Til þess bendir alveg
sérstaklega afstaða Alþýðubl.
til greinarinnar i Manchester
Guardian, um þýzku hættuna á
íslandi. Forustugreinar Alþ.bl.
um það mál eru eins og skrif-
aðar úr penna þýzkra stjóm-
málamanna.
3) Afturhaldssamir íoringjar
Framsóknar óttast stóratvinnu
rekstur á íslandi, þar sem
bændastéttin, sem þeir hyggj-
ast að liafa stuðning af, yi*ði
þá að tiltölu rið aðra landsbúa
elclci eins fjölmenn stétt og nú
j er, enda þótt hver heilvita
; maður skilji, að íslenzkur land-
1 bunaður getur því aðeins átl
framtíð, að honum sé tryggður
* marlcaður innanlands. l5eir
vilja því slá hendinni rið gii'tu
b;endastéttarinnar aí ótta við,
að blalcað verði við hinum
hlýju hreiðrum þeirra sjálfi-a,
sem byggð eru i slcjóli sveita-
fólksins.
Eklcert verður um það sagl,
Iiver árangur kann að verða
af samningum við hina amer-
ísku fjármálamenn. En þegar
litið er á afstöðu hinna „á-
byrgu” til málefna þjóðarinn-
ar, þá er slíkum mönnum rissu
lega lítt treystandi með að fara
hvort heldur eru samningar
eða liitt, að ráðstafa miklu fjár-
magni til heilla fyrir land og
lýð.
Fyrlraetlaniir nazísfa
FRAMHALD AF 1. SÍÐU.
er bent á það, að Island sé,
nauðugt viljugt, orðið háð
verzlun við Pýzlcaland í stað
verzlunar við Brelland, en við-
skiptabrögð l5jóðvei-ja séu póli-
tíslc, — íslenzka stjórnin sé
meir og meir að láta iindaii
Pýzkalandi.
l5essi grein segh’ fátt aimað
en það, sem heilskyggnum and-
stæðingum fasismans er ljósl
í Englandi og í Ameríku í mar/.
1939, er þeir mæla flugleiðir
og kafbátaslóðir og hafa fyrir
því að kymia sér dálítið sam-
bönd nazista hér. Ef íslenzka
stjómin rill ekki rannsaka þau
sambönd og meir en hugsan-
legt vopnasmygl. eigiim rið á
hættu, að t. d. enslca stjórnin
fari að hlutast hér til um rann-
sókn.
l5að ætti ekki að spilla fyrir
nú þótt blöð Sameiningar-
manna hafi ein 01-010 til þess
hérlendis að aihjúpa háslcann
íyrir almenningi og ríkisstjórn
og hinir háu herrar hafi gert
sér upp steinblint Nelsonsauga
og ekkert þótzt sjá. Enda virð-
ist Tíminn 9. þ. m. larinn að
sjá það og reyna, þrátt fyrir
lcommúnismanöldrið sitt, að
ræða hættuna i alvöru.
Ihaldsblöðin og Alþbl. sam-
einast bara um það, að heimta
að þeim, sem afhjúpa hættuna,
sé refsað (líka Mac Bride í Man
cliester Guardian), en nazistar
fái að halda landi’áðum áfram
óáreittir. í livers þágu er sá
yfirdrepsskapur?
Við viljum eklci láta nota ís-
land i stríði. Við lifum ekki
lengur í sælu fáíræðinnar. Við
þolum ekki yfirdrepsskap
blaða, sem skril'a eins og Ber-
lín borgi þeim. Sannleikurinn
i þessu slcal fram. Og þjóðin
verður að sameinast til varnar.
Ítshmálfazfctí
Þú lýgur því eins og þú ert
langur til.
Hún selur aldrei hænurnar
sínar í rigningu.
„Þú ert, svei mér, hlaupaleg-
ur“, sagði Kölski við krabbann.