Kyndill - 09.11.1929, Side 5

KYNDILL
9
sama hátt og bömunum er fullnægt í gó'ð-
fum föðurhiúsum.
Nior&ku bændurnir fóru frá Noregi vegna
pess, að þeim fanst harm ekki vera langur
sitt eigið föðurland eftir að þeár vtotru svift-
ir nokkru af sínum óðalsbænidarétti. Þeitr
fóm að leita að nýju íöökirland'i. Fregnirnar
um fund eylands nyrst í Atlantshafi bárust
til Noregs um samta leyti og konungsvaldið
var að skerða frelsi og forn réttindi norsku
bændajnna. Fundur Jtessarar eyjar skapaði
bændunium von um að geta ef til v:H komist
til hennar og notið par óáreittir pess frelsis
og peirra réttinda, sem þeir höfðu verið
sviftir. Hin volduga frelsispró giaf j>eim
næga hugdirfð tii Jiess aö leggja af stað á
ófullkomnum skipum yfir briimólgandi út-
sæinn til eyjunnar ópektu fangt í fjarska.
Og þeghr pessar hetjur eftir margra daga
sjóvolk komu fyrst auga á fjallatinda niorð-
lægu eyjunnar, sáu j>eir í anda roða fyrir
nýjum degi, nýju frelsi. Vonin gerði hið
ónumda latnd að nýju föðurlandi í hugum
þeirra. Smám saman nálguðust þeir landið.
Þeir sáu nú meiira af pví en efstu fjalla-
tinda, peir sáu Mka hlíðair fjailanna klæddar
skógi niður á jafnsléttu, og er peir komíu
á land, sáu peir ár og vötn morandi af fiski.
I fám orðum sagt: Þeír sáu nátitiúm, sem
haföi á sér einkenni frelsis háranar friösæJu
óbygðu eyju.
En norsku bænidurnir voru bötm stas timg.
Þeir ólu við brjóst sér óhedlljajnom pá, sem
skapaöi öðrum verri lífskjör en peir æsktu
sjálfum sér. Því fór fjarri, að allir pedr,
sem fylgdu fyrstu íslenzku Landniemunuim.
væm frjálsir menn. 1 fylgd með þeim var
fjðldi jiræla, sem voru æfilangt háðir valdi
eigenda sinnia. Þaninig varð ísland landtöku-
staður frjálsra og ófrjálisra manna. Frægðar-
Ijómi og glæsiieiki íslenzku höföingjanma í
fpmöld veröur pví að sárum I>yrni í augum
Húttanamannsins, sem kemst að raun um
pað, að á bak við allan glæsileikann j ]jfi
forinntanna stóð stynjandi prælaflokkur, sem
var kúgaður til ]>ess að sýna böðlum sínum
virðingu og hollustu. — Þess e,r alls ekki
að vænta að saga islendinga geymi glæsii-
legar minníngar um þrælana í formöld. Mik-
111 hlutii af fomsögum vorum er í raun og
veru einhver ömurtegasta lýsiing, sem til er.
af þjóðlífi. Sögur um tryllingslega baráttu
milli höfðingja um auð og mannaforráð,
par sem öllu er fórnað —- jafnviel pjóðinnii
sjálfri — á altgri grimdar og fégimdar eárw
stakra manna. Og meðan höfðingjamir stóðu
blóöugir up|) að öxlum á vígvelli árása og
hefnda, unmu þrælamir í kyrpey öll pau
.mörgu nauðsynjastörf, sem frjálsbornu lietj-
unum póttu auðvirðileg. Laiunin voru svo
ekki annað en fyrirfitntag, eymcl og volæði,
ásamt eilífri útskúfun frá öllum mannlegum
réttindum. Þá er þræll dó var hann grýtt-
ur á afviknum stað og gleymdist jafnskjótt.
Þjóðveldistímabilið (með landnámsöld,
söguöld og Sturlungaöld, er liðið undir lok.
Meir en þúsund ár eru nú liðin frá upphafi
Islandsbygðar. Sögulegar athuganir hafa letet
það i Ijós, að þræiarnir voru stór fiokkur
manna í fornöld, seim samsvaraði að ftestu
teyti hitaum ánauðuga verkalýð nútímans.
Sagnir herma frá frelsæsást Forn-lslend-
mga, Samkvæmt j)ví sem pær segja oss.
þoldu jæir engan órétt eða ofríki án þess
að leysa sig undan pvi eða befna pess. En
vegna hvers rann þeim aldreii kúgun og
ófnelsi j)rælanna ti! rifja? Vegna hvers kom
þeim aldrei í hug, að afnenra prælahaldið?
Ég vil ekki gera ráð fyrir pví, að mann-
vonzka Istendinga hafi eingöngu ráðið því,
heldur tel ég hitt rniklu líktegra, að j)ræla-
haldið liafi verið búið að festa svo djúpar
rætur í meðvitund j)eirra, eða sú venja að
eiga præla hafí vieirið búin að gera pá svo
sljóskygna fyrir viðurstygð pess. —
„Gullöld“ tslendinga hefir löngum verið
rómuð og jafnvel talin glæslliegasti tíniinn
í lífi íslendinga. „Þá vorum við frjáls og
sjálfstæð pjóð!“ hrópar fó'Lk i einfeldmil sir.ni
og æskir pess við flest hátíðlieg tækifæri,
að þessi Ijómandi frelsisöld renni að nýju
upp yfir Islandi. En jregar vel er skygnst
ihn i lif pessarar aldar, verður hún einhver
mesta spillingaröld, sem sögur fara af. Þjóð-
in skdftist i tvær andstæðax fylkingar, höfð-
ingjaflokk og prælalýð. Þjóðveldistíminn var
gullöld íslenzks höfðingjafrelsis, sem
bygðist að mestu leyti á prældómí mik-
ils hluta pjóðarinnar.
Og hvílíikar óskir að æskja pess, aö slik öld
renni upp að nýju!
Vér lifum enn í landi höfðtagjafrelsisins,
par sem frelsi fárra einstaklinga er ávöxtur
af þrældómi fjöldans. Isienzk pjóð skiftist
nú í fámenna auðhöfðmgjastétt og fjölmenna
verklýðsstétt, sem selur sig auðdroittnunum
í launaþrældóm til ]>ess að geta lifað. Oss
þykir pað svívirðilegt að ©iga mann og
láta hann lifa í prældómi. En hvex er mun-
urinn á eignapræklómi og launaþrældómi ?
Hann er fyrst og fremst sá, að á tímuni
þrælahaldsins varð prælaeigandinii að sjá
fyrir lífii þræla sinna, hvort sem nokkuð var
fyrir hendi til að láta pá gera eða ekki.
Sömuteiðis urðú eigenduxnir að sjá fyrir
lífi þrælanna, er j>eir voru veikir. En
nú jiurfa burgeisarnir, sam af „náð sinnii
veita“ fólkinu atvinnu, ekkert um það að
hirða, nema það eitt, að léta I>að jrræla,
pegar j>eLr sjá sér hag í j)ví. Launaþræl-
dómnr er þvi versta tegund ófrelsis, og
honum verður að eins utrýmt með pvi,
að gera framleiðslutækin að alpjóðar-
eign.
A þjóðveldistímanum áttu hlnir frjálsu
,Jhöfðingjar“ í sífelduim erjum sín á milli.
Og á Sturlungaöldinni nær ófriðarbálið há-
marki1 stau. Saga vor á peirxi öld er saga
hefndarviga og ósirða, ])ar sem höfð'ngjarnir
leituðu á rétt hvers annars og sá bar jafnan
drýgstan hlut frá borði, sem maira afl fjár
eða mannaforráða Iiafði í viðskiftunum.
Vér getum lært jmð af sögu Sturlunga-
aldarinnar, að samkeppni fjárgróðamann-
anna um auð og völd, án tiILiits til þjóðar-
hBgsmuna,, getur auðveldLega leitt til pess,
að öll pjóðin verði gleypt af erlendum
keppinautum, sem seilaist knnau til auðs og
yfirráða. FyriV Islendingum fór svo sem
vænta mátti, aö hinu innlonda höfðingjavaldl
hrakaði smám saman og varð eins og kunn-
ugt er erlendum pjóðhöfðingja að bráð.
Alment mun pað álit ríkja meðal Istend-
inga, að ístenz.kt pjóðarfrelsi hafi liðið undir
lok við höfðingjaskiftm. Slíkt álit byggisí
auðvitað mest á pei'm forsendum, sem taka
að eins tillit til höfðnigjafliokksins, pví að
við nánari athugun og samkvæmt pví, sem
áður er sagt, þektist ekki eiginlegt þjóðar-
frelsi í fornöld. Allur porri almennitngs átti
við svipuð ókjör og órétt að búa fyrir og
eftir að Island gengur á hönd Noreg&kohr
ungi. Islenzk alþýða hefir frá öndverðu ver-
ið iniðurbeygð og j>ess vandlega gætt af
höfðilngjavaldinu, hvort sem það hefir verið
erlent eða innlent, að hún öðlaðist ekki pá
menningu, sem vekur meðvitund um frelsis-
rétt og skapar hugdirfð til j>es.s, að krefjast
þess réttar.
II.
Dimmasta skammdegi niðurlægingaraldar
íslenzkrar álpýðu er liðið. Síðustu aldix hafa
verið uppreisnaraldir. Kúgaðar stéttir hafa
hrundið af sér okii harðsvírugra yfirvalda.
A 18. öld geröu borgaraxnir uppreisn gegn
aðli og kirkjuvaldi. Þá rumskar þrlðja stétt-
in og tekur pátt í borgarabylt'ngunni með
vonir um að við pað batni hagur hennar.
En pað urðu falsvonir. Hún átti fyrir sér
að vera ófrjáls stétt, háð valdi borgáranna.
En nú stendur yfir barátta alþýðmmar fyrir
frelsi stau og sjálfstæði. i jreitri baráttu
verður hún að gera sér ljóst, að innlent auð-
klíkuvald, sem beitir fjöldann órétti og varrr-
ar eðlilegri framsókn pjóðarinniar, er ekkí
síður hættulegt en þó erlent væri. Nú
hefir auðklíkttvald, sem á undanförmim ár-
um fieffr mest fjandskapast gegn velferðar-
málum alpýðu, dregið yfir sig sjálfstæðis
falsgrímu, til j>ess að draga fjöður yiir
framin óheillaverk. Stefna ihaldsins (auð-
klíkunnar) hefir verið og er enn: Að stemma
stigu fyrir sönnu pjóðarfrelsi
íslenzk alj)ýða er vöknuð. Hún er orðin
óánægð í föðurlandi „burgeisa“-valdsins.
Hún er kjomin af stað til fyrirheitna lands-
ins, þar sem þjóðarfrelsið er í öndvegi
haft. Fylking hennar er þegar orðta öflug-.
Burgeisarnir elta hana með lögreglu sinni
og dómsógnunum. En alt kemur fyrir ekki.
Hin kúgaða stétt kemst sigri fagnandi inn í
fyrirheitna landið, en kúgaramir farast eins
og Faraó og liðssveit hans forðurn.
Islenzkur æskulýður fylkir sér nú fast
undir merki jafnaðarstafnunnar með vor-
hug og þrá til pess að vinna stórt og göf-
ugt starf í págu íslenzkrar alþýðu. Og j)að
stærsta og göfugasta, sem hann getur gert
er að berjast djarft og óhikað fyrir pví, áð
íslenzka pjóðin verði fullkomtega sjálfstæð.
Heill sé þér kynslóð, sem fyrst Lftur fana
jafnaðarstefnunnar blakta yrfir jslenzku pjóð-
inni. Þegar pað skeður, verður pjóðin leysi