Muninn - 01.05.1945, Side 5

MUNINN
37
Þegar Sveinn leggur málið þannig
alveg í vald konungs, vill hann gera
svo um að báðum líki vel. Finnur
hann það bezt ráð að kaupa skipið af
Halldóri. Hefði þá Halldór féð en
Sveinn skipið. Þessi verða og málalok-
in, að konungur kaupir skipið og
geldur þegar allt verðið, nema hálfa
mörk gulls.
Líður svo fram itil vors, að ekki
gerist í málinu. Um vorið býst Hall-
dór til íslandsferðar, og bannar kon-
ungur það eigi, en ekki geldur hann
það, sem eftir var af skipsverðinu, þó
að Halldór leiti eftir. Halldór lætur
það þó eigi tefja brottbúnað sinn, en
hugsar konungi þegjandi þörfina.
Kvöld eiltt, er gott útlit var fyrir
blásandi byr, og Halldór er albúinn
brottferðar, á ekkert eftir, nema stíga
Á skipsfjöl, heldur hann til konungs.
Nú skal heimta skuld sína að fullu.
Konungshjónin voru sofnuð, er
Halldór bar að, en vöknuðu við há-
reysitina, sem varð, er Halldór gekk al-
■voþnaður í svefnloft þeirra, „og spyr
konungur, hver brjótist að þeim um
uætur.“ „Hér er Halldór korninn og
búinn til hafs, og kominn á byr, og er
nú ráð að gjalda féð“.“ Konungur tel-
ur það eigi hægt nú, en kveðst mundu
greiða það að morgni. Eigi vill Hall-
dór það og segist ekki skuli fara er-
indisleysu í þetJta sinn. „„Kann ég og
skap þitt, og veit ég, hversu þér mun
líka þessi för mín og fjárheimta,
hvégi (hversu) sem þú lætur nú. Mun
ég lítt trúa þér liéðan frá, enda er
ósýnt, að við finnumsit svo vilgis
(mjög) oft, að mitt sé vænna, og skal
nú neyta þess“.“ Halldór hefur gaman
af að minna konung á, hver það sé,
sem nú hafi valdið, en veit, að hann
muni ekki kunna frá tíðindum að
segja, ef þeir hittast afitur. Hann sér að
drottning hefur hring vænan á hendi
og biður konung fá sér, en konungur
kveður vog vanta að vega hann. Hall-
dór kveður það óþarfa, „„enda muntu
tiú ekki prettunum við koma að sinni,
og sel fram tíitt.“ Drottning mælti: „Fá
honum hringinn, sem hann beiðir.
Sér þú eigi,“ segir liún, „að hann
stendur yfir þér uppi með vígahug“.“
„Virðist mér halurinn viðsjárlegur
viðurtals um miðjar nætur“.
Fékk drottning honum hringinn, en
hann þakkar þeim báðum og biður
þau vel að lifa. Snarast hann síðan út |
til manna sinna. Biður hann þá hafa
hraðann á og duga hver sem má, „ „því
að ófús er ég að dvelja lengi í bæn-
um“.“ Brugðu þeir skjótt við og
hlaupa til skips, „og þegar vinda sum-
ir upp segl, sumir eru að báti, sumir
heimta upp akkeri, og bergst hver sem
má“ — eða eins og Grímur Thomsen
segir:
„Undu upp segl og árar sveigðu,
öldujó á hafi teygðu,
og úr landsýn ört þeir flutu —
í ósi Niðar lúðrar þutu.“
Kallar konungur saman lið sitt og
hugðisit grípa Halldór, en fuglinn var
floginn, áður hann fengi að gert. Sárt
hefur konungi sviðið að fara slíka för
fyrir Halldóri og ónýtt reyndist hon-
um að reyna að pretta Halldór síðar,
er hann sendi honum orð að koma til
sín, sagðist engan ótigin mann í Nor-
egi skyldi hærra seitja en hann. „Hall-
dór svarar svo, er honum komu þessi
orð „Ekki mun ég fara á fund Haralds
konungs héðan af. Mun nú hafa hvor
okkar það, sem fengið hefur. Mér er
kunnugt skaplyndi hans. Veit ég gerla,
að hann myndi það efna, sem hann
hét, að setja engan mann hærra í
Noregi en mig, ef ég kæmi á hans
fund, því að hann myndi mig láta
festa á hinn hæsta gálga, ef hann mætti
ráða“.“
Skilnaður þeirra konungs og Hall-
dórs er eitJt ljósasta dæmið um kjark
Halldórs og snarræði. Sjálfsagt að
tefla á tæpasta vaðið til þess að ná
rétti sínum á Haraldi konungi. Undir
niðri hefur honum hlegið hugur í
brjósti við að geta gent konungi
nokkrar glettur eftir þær svívirðingar,
er konungur hafði gert honum, og vel
mátti hann við una að lokum. Hann
hélt svo á spilunum gegn konungi, að
á sæmd hans hafði eigi fallið.
Fáar sögur fara af Halldóri eftir að
hann seittist að búi í Hiarðarholti,
enda er þá eitt friðsamasta tímabil í
sögu þjóðarinnar, hlé á undan ofviðri
Sturlungaaldarinnar. Honum hefur
farið líkt og Agli Skallagrimssyni, að
hann hefur verið fáskiptinn um mál
manna, enda líklega fáir viljað eiga
það á hættu að gera eitíthvað á hluta
hans. Menn hafa borið virðingu fyrir
þessum víðförula og glæsilega höfð-
| ingja, sem hafði svínbeygt Harald
Noregskonung og sloppið óskaddaður.
Allir hafa séð, að hér var enginn með-
almaður á ferð.
V.
Halldór Snorrason er einn hinn
fullkomnasti og fjölhæfasti maður,
sem íslenzkar fornbókmenntir geyma
mynd af. Hann uppfyllir allar þær
skyldur, er þá gerðar voru til hetju á
Norðurlöndum: Glæsilegur á velli,
óbilandi kjarkur, manna bezJt siðaður,
lét ekki hlut sinn fyrir neinum og síð-
ast en ekki sízt mat sæmd sína framar
öllu öðru.
Laxdæla leggur Snorra goða, föður
hans, þessi orð í munn: ,,.... er sá og
nú minn sonur eigi hér á landi, er ég
hygg, að þeim verði mestur maður, er
Halldór er.“ í sama streng tekur Eyr-
byggja. Mátti og Snorri vel við una
þó að eigi ætti hann son, er fremri
væri Halldóri.
Halldóri svipar að ýmsu til Snorra
föður síns, eins og fyrr er getið. Að
öllu samanlögðu mun Halldór þó hafa
verið maður meiri en Snorri, að
Snorra alveg ólöstuðum. En hvað sem
um Halldór rná segja til lofs eða lasts,
verður því ekki neitað, að hann er
einn þeirra stórmenna, er vor fá-
menna íslenzka þjóð hefur alið. Svo
mikið er víst, hvað sem annars er
skáldskapur í frásögnunum um hann.
Um sannleiksgildi lýsingar Hall-
dórs, verður ekki rætt. Tilætlunin var
aðeins að ræða um hann, eins og forn-
ritin lýsa honum, því að sú lýsing er
ein hin skarpasta, sem íslenzkar bók-
menntir eiga.
Ef þessi fáu orð mín gætu orðið til
þess að vekja einhverja lesendur til
umhugsunar og löngun til að kynna
sér þessa og aðrar persónulýsingar ís-
lenzkra fornrita, væri tilgangi þeirra
náð. Þar eigum við óitæmandi f jársjóð
handa hverjum þeim, er auðga vill
anda sinn, hvort heldur er að fögru
og þróttmiklu máli, fagurri hrynj-
arrdi eða listrænum persónulýsingum.
Allt þetta geymir annar þátturinn af
Halldóri Snorrasyni.