Muninn - 01.12.1946, Qupperneq 8

8
M U NIN HT
Góð bók
Maður nokkur, sem'kallar sig meist-
ara H. H., liefir ritað bók, sem hann
nefnir Lýðveldishugvekju um íslenzkt
mál. Bók þessi er að ytra frágangi ólík
öðrum bókum og tekur þar engri
fram. Er hún prentuð bláu og rauðu
letri á góðan pappír, en þannig lieft
inn, að hún líkist fremur sendibréfa-
pappír þeim, er elskhugar gefa unn-
ustum sínum í jólagjöf eða stúlkur
hver annarri. M. a. er rauðu bandi
hnýtt á listrænan liátt ’gegnum göt á
kili bókarinnar. Allur iðnlegur bún-
ingur bókarinnar er ósmekklegur og
fráhrindandi og ekki trl eftirbreytni,
auk þess sem bókin verður rándýf af
þessum ástæðum. Kallast útgáfan „for-
látaútgáfa", og það veit ég, að höfund-
ur og útgefandi liafa gjarnan viljað
bókina gefna út í sniði, sem-henni færi
bezt, en vafamál verður það að teljast,
hvort svo hafi til tekizt í þetta sinn.
En hvað sem því líður, þá er efni
bókarinnar tímabært, merkilegt og
vekjandi og vissulega ekki ofdýru
dýru keypt — þótt fimmtíu krónur sé
— ef menn gætu tileinkað sér það og
skilið rétt, eins og sanngjarn lesandi
mun gera.
Höfundur er svartsýnn mjög um
æskulýð landsins og telur hann hafa
misst allt svipmót íslendinga og ís-
lendingseðli, svo að í hugsunum og
háttsemi sé hann í engu frábrugðinn
æskulýðnum í umhverfi Floridaskag-
ans eða á landsvæðunum norðan bað-
strandanna við Miðjarðarhaf. — Að
ekki sé minnst á móðurmálið. — Tel-
ur höfundur, að óvandað málfar sé nú
svo mjög að breiðast út, að ef menn
sporni ekki við í tíma, sé tungu og
þjóðerni voru stórkostleg hætta búin.
Deilir hann mjög hvasst á blaðamenn
íslenzka, útvarpsmenn og „mennta-
menn“.
Ádeila hans virðist mér í hvívetna
sönn og réttmæt, og eigi mun það dylj-
ast nokkrum hugsandi manni, að blöð-
in eru á góðri leið með að drepa sóma-
samlega íslenzku og alla vandvirkni til
orðs og æðis. Þarf eigi annað en benda
á skrif blaðanna hvers í annars garð,
rangsnúning þeirra á málefnum and- |
stæðinga sinna og fylli þeirra af einka-
skömmum og nábúakriti. (Að vísu er
það fyrirbrigði eldra í ísl. blaða-
mennsku en flesta grunar). Blöðin
ættu að minnsta kosti að sjá sóma sinn
í því að skrifa ærlega íslenzku, því að
ekki er efni þeirra að jafnaði svo
merkilegt, að menn þyldu eigi heldur
skárra.
Um hlaðamenn er það annars að
segja, að ef þeir bæta ekki ráð sitt og
læra mælt mál, þá mega þeir eiga von
á að gerast svo miklir skaðvættir heil-
brigðri málgreind, að þeir væru rnenn
að meiri, ef þeir hefðu aldrei dregið til
stafs á ævi sinni. Það verður að gera þá
kröfu til íslenzkra ritstjóra og blaða-
manna, að þeir hafi lagt stund á ís-
lenzk fræði og íslenzka tungu, en
minna á lögfræði og búfræði, sem
mun vera undirstöðuþekking eigi all-
fárra þeirra og er í sjálfu sér góð
menntun, ekki verður því með rökum
neitað.
Meistari H. H. telur hnignun mál-
farsins ekki hvað sízt að kenna slælegri
íslenzkukennslu í skólurn landsins.
Vafalaust er þessi tilgáta hans að sumu
leyti rétt, en ekki mun árangursleysi
íslenzkukennslunnar vera eingöngu
kennarans sök, heldur eins mikið af
því, hversu fáir tímar eru ætlaðir móð-
urmálskennslunni í skólum vors kalda
lands, þar sem gagnslausri stærðafræði
er troðið í máladeildarnemendur,
meðan annað og raunhæfara efni er
látið ókynnt liggja. Meistari H. H.
sker óhikað upp herör móti svokölluð-
um menntamönnum landsins og telur
þá eigi minni málfarssóða en hina,
sem minna kunna fyrir sér. Átelur
hann réttilega það slettumál, sem
margir „lærðir“ menn nota, er þeir
skýra út fræði sín, og telur jafnvel, að
af þeim stafi tungunni meiri hætta en
flestu öðru. Ekki vil ég um það dæma,
en eigi er orðalag margra menntaðra
manna hótinu betra en alþýðufólks,
sem slettir orðskrípum og ónefnum,
og mun verra er að réttlæta það.
Nokkuð virðist manni gæta kala í
garð „menntamannanna" hjá meistara
H. H. Hvort heldur sem er, að þessi
kali sé runninn undan rifjum manns,
sem sjálfur er óskólagenginn og ber
því til m'enntamanna þessar hvimleiðu
kenndir, sem hrjá margan slíkán, eða
meistari H. H. sér með raunsæi sínu —
eins og mér er næst að álíta — þá lé-
'legu forustu, sem er að vænta af fjölda
menntamenna, þá er ekki fyrir það að-
synja, að margir skólagengnir menn
skerast nú úr l'eik, er helzt kallar að
um verndun þjóðernis vors og tungu.
Að lokum vil ég hvetja hvern og.
einn til þess að lesa hugvekju. þessa.
Hún svíkur engan, en skilur eftir hjá
lesandanum gnótt viðfangsefna til um-
hugsunar, og er það mikið hól um
eina bók. Málið á bókinni er íslenzka,
en staglsöm á köflum.
Ingvar Gíslason.
UPPHAF
Ég gekk út í kirkjugarð
í gær.
Það var rigning og rok
og rjúkandi sær.
Ég nam staðar við lítið leiði
og lagðist þar.
Þar var enginn legsteinn og ekkert blóm.
og engar minningar.
Ég spurði vörðinn, hver hvíldi þar.
Hann á mig leit:
„Andvana barn umrenningstelpu
ofan úr sveit."
Ég gekk út úr garðinum
í gær.
Það var rigning og rok
og rjúkandi sær.
Ég sá inn í aldirnar,
upphaf mitt leit:
Ég var andvana barn umrenningsstelpu
ofan úr sveit.
Álappi.
Prentað í
Prentverki Odds Björnssonar,
Akureyri.