Hljómlistin - 01.04.1913, Page 8

54
HÍJÓMLISTIN
Margir fleiri danskir sálmar eru í Hóla-
bókinni.
Jafnframt því sem sálmakveðskapurinn
breyttist með siðaskiftunum, breyttisl og
sálmasöngurinn. Tónskáld voru þá mörg
uppi auk þeirra, sem áður er getið, og sum
ágæt, t. d. Claude Goudimel (1505 —1572),
franskur söngfræðingur, er valið hefir lög við
Davíðssálma þeirra Marots og Beza, og eru
þau enn sungin í »reformeruðu« kirkjunni,
einkum í Sveiss, Hollandi og Frakklandi;
nokkur sálmalög höfum vér þaðan, og hafa
þó sum þeirra ekki orðið kunnug hjá oss,
fyrri en á síðastliðinni öld, eins og t. d.
»Jesú þínar opnu undir«; annars eru lögin
öll prýðisfalleg. Þessa Davíðssálma þýddi
lögfræðingurinn Ambrosíus Lobwasser á þýsku
og urðu þeir mjög vinsælir, þótt þýðingin
væri óvönduð, og komu út í mörgum út-
gáfum. Ekki eiga Davíðssálmar þeir er vér
höfum og eignaðir eru síra Jóni Þorsteins-
syni í Vestmannaeyjum, skylt við þessa sálma
annað en það, að fyrirsagnir eru þær sömu.
Daviðssálmar voru líka í Danmörku er Anders
Christensen Arrebo (1587 —1637), orti um sama
leyti og vorir eru ortir eða líklega þó nokkru
síðar. Þeir sálmar eru prýðisvel kveðnir,
því Arrebo var skáld gott, og enda kallaður
faðir skáldskaparlistarinnar hjá Dönum.
Bæði eru sálmar hans og sira Jóns ortir
undir algengum lögum, en Lobwassers eru
flestir með nýjum og áður óþektum lögum,
sem mörg eru eflaust eftir Goudimel, en
nokkur þó tekin úr Strassborgar-sálmabók-
unum elztu. Lærisveinn Goudimels er sagl
að verið hafi Giovanni Pierluigi da Palestrina
(1514—1594), ítalskur söngfræðingur og mest
tónskáld allra katólskra söngsnillinga, sem
sögur fara af; en engin lög eru til eftir hann
í vorum lúterska kirkjusöng. Nokkuð eldri
var annar, frægur kalólskur tónsnillingur,
Paul Hofheimer (1459 —1537), hirðorganleik-
ari Maximilians keisara I. Eftir hann er
lagið: »Af djúpri lirj'gð ákalla’ eg þig«, sem
upphaflega var þó setl við þjóðvísu. í tón-
lagasafni hans er eigi ólíklegt að finnast
kynni lagið: »Dagur í austri öllum«, sem sira
Hallgr. Pétursson hefir gert ógleymanlegt hjá
oss með sálminum: »Alt eins og blómstrið
einaw1).
Önnur þýsk tónskáld, samtímis Hofheimer
voru, Heinrich Isaak (f. nál. 1450, d. 1617),
sem fundið hefir lagið: »Nú fjöll og bygðir
blunda«, og lærisveinn. hans Lúðvilc Sen/l
(f. nál. 1482, d. um 1535), svissneskur að
ætt, aldavinur Lúters og sá maður, sem
hann virti mest allra söngfræðinga. Þótt
Jóhann Waltlier (1496 —1570) væri aðal-að
stoðarmaður Lúters við fyrstu útgáfur söng-
bóka hans, er það þó víst að liann heflr
leitað ráða hjá Senfl um ýmislegt er söngn-
um heyrði til, því hjá honum þótlist hann
íinna í sönglistinni, meiri þýðleik og betur
samblaudaða fegurð, kraft og alvöru, en lijá
öðrum tónskáldum þeirra tíma. Senll var
katólskur og er ætlun flestra, að hann hafi
aldrei fylgt Lúter í trúarskoðunum, enda var
liann söngstjóri og organleikari Wilhelms
hertoga á Bæjaralandi og lengst af þar við
hirðina; má og einnig ráða það nokkuð af
bréfi því, sem Lútcr skrifaði honum 4. okt.
1530, þar sem hann biður hann að selja lag
1) Pær upplýsingar sem kunnar eru nú um
lag petta eru þær, að fyrst íinst það í sálmabók
Hans Thomissöns, Kbh. 1569 við sálminn: »Dét
dages nu i 0slen«, og síðan í Sálmabók Guðbrands,
Hólum 1589 við »Dagur í austri öllum«, sem er sami
sálmur þýddur, og loks er það hjá Mich. Práto-
rius í Musae Sioniae VIII. deild nr. 136, við sálm-
inn: »Dein Schifflein Jesu Christe«, sem er eftir
Daniel Rump. Seinni tírn'fi menn, v. Tucher, Joh.
Zahn o. II. sem minnast á lagið, eigna það M.
Prátorius, en eru þó í vafa um hvort það sé eftir
liann. í raddsetningu Prátoriusar koma greinilega
í Ijós tvö lög (Melodier) og er önnur í efstu rödd
(sopran) og hin í þriðju rödd (tenor); sú radd-
selning er hjá Tueher í »Schatz des evangelischen
Kirchengesangs« II. nr. 310. Telja má víst að lagið
sé þýzkt, en miklu eldra en svo að það geti verið
éftir Prátorius, sem ekki er fæddur fyrri en 1571.
Mér eru eigi kunn mörg af lögum Hofheimers, en
í þeim sem eg þekki, þykist eg (inna »motiv« til
lagsins, í ekki færri en þremur lögum hans, og
tónskáldin á þeim tímum notuðu oft sömu »mó-
tívin« í söngverkum sínum.