Heimir - 01.11.1913, Blaðsíða 2

98
HEIMIR
I
Hvenær byrja trúfrelsisskoðanir að gera
vart við sig á íslandi?
(Framhald.) -------
Lengi munu menn minnast 19 aldar sem endurvakningar
tímabils í sögu Islands og síöustu ára iS aldar, sem dagrenn-
ingar. Fyrir aldarlokin var dagur runnin út um heim en dauf
morgunglæta komin til íslands. “Hjer kveikti einn og einn
og' fór á fætur”, segir Þorst. Erlingsson. En fyrir þessa
snemmu fótaferS stöku manna, gekk þó fljótar aö vekja á bæj-
unum eftir aö dagur var kominn.
BJÖRN GIJNNLÖGSSON er fæddur tólf árum fyrir alda-
mót, 1788, mestur reikningslistar maöur og stæröfræöingur sem
ísland hefir borið. Auk tölvísinnar og stjörnufræöinnar er þaö:
“Hugmynd um alheimz áformii) af skoðun guösverka og krist-
indómí" sem fyllir huga hans. Er “Njóla", eöa þessar hug-
myndir hans, útgefin í fyrsta sinn 1842.
Með “Njólu” er stefnt aö ákveðnum tilgangi og það er, aö
gjöra guö aö þungamiðju trúarbragðanna, en ekki erfðakenn-
ingar ýmsar, er bæði hafa vilt og hrellt hugann og blindaö
mönnum sjónir, fyrir gildi skynseminnar og sannieikans, í heimi
andans. Jafn hugarhreinn, djúpvís og rökfróöur maður, eins
og Hjörn Gunnlögsson, fann til þess, hversu, villandi og fávís,
var sá vefur mótsagna og röksemdaleysis sem guöfræöin kendi
og iiefndur er friöþægingarlærdómur, Helgunin er í því inni-
falin aö vaxa aö náð og þekkingu. “Hið illa í heiminum er
vöntun gæöa, vöntun veruleikans eða hins skapaöa, Hiö eig-
inlega illa er eins og tóm eða eýöa, og sem tóm er þaö sjálf-
gjört, frá eilífð, eins og heimsleysiö, sern gekk á undan heims-
sköpuninni. Þaö þarf því ekki aö tilbúast, og hefir þess vegna
engan höfund. Guö skapar í tómið og eyðileggur hiö illa.
Spurningin um uppruna hins illa, held eg sé upprunnin af mis-
skilningi. Tegundir hins siöferöislega illa eru 1. vöntun vizk-
unnar, v.öntun rjettrar hugsunar, vanþekking sannleikans, villa,