Frón - 10.12.1919, Blaðsíða 2

366
FRON
þó í samvinnu hver við aðra, þurfa
mikið fé, svo mikið, að vel gætum
við trúað, að ýmsum bændum yxi
það í augum. Þó er nokkurn veginn
víst, að hefði sá vísir til slíkra til-
rauna og gróðrarstöðvar, sem starf-
að hefir hér í nokkur ár undanfarið,
haft viðunandi fé til forráða, þá
myndi landbúnaður vor nú eigi vera
i slíku öngþveiti, sem hann virðist
nú vera f. >Vísindin efia alla dáðc,
segir skáldið, og það er hverju orði
sannara, og landbúnað vorn verðum
við, eins vg oft hefir verið sýnt fram
á hér í blaðinu, að byggja á inn-
lendri reynslu, innlendum vísindum.
Og þetta mál þolir enga bið, er
búið að bíða alt of lengi, og nánas-
arskapurinn á þessu sviði, búinn að
baka þjóðinni meira en nóg tjón.
Og slíkar stofnanir verða auðvitað
að vera alveg óháðar dutlunum hálf-
gerðra klíkufélaga. Þeim má ekki
líðast, að taka fram í starfsemina,
ef til vill þegar verst gegnir. Nei,
forstöðumenn þeirra stofnana, verða
að vera alveg óháðir embættismenn,
sem einungis vinna að því, að fá
vísindalegar sannanir fyrir því er
þeir fást við, búnaðinum til gagns
og þrifa. Og af þeim eiga svo bún-
aðarskóiarnir að taka við og þaðan
allur landslýður.
IX.
Það er að vfsu svo, eins og áður
hefir verið sagt, að nokkur ár munu
líða, frá því er slíkar stöðvar taka
til starfa og þangað til árangur er
orðinn ábyggilegur, svo taeysta megi.
Þennan tíma verður að reyna að
bjargast eins og bezt gengur, eins
og verið hefir hingað til. Þó mun
mega fullyrða, að vatnsveitur, séu
þær gerðar með þekkingu, muni
vfða geta orðið til stórgagns. Að
vfsu vantar enn að heita má alla
reynslu á því sviði, aðra en þá, að
venjulega munu þeir blettir loðnari
sem veitt hefir verið vatni á, en hinir,
og er það að vísu mikil bót. Og
óneitanlega finst oss þeir menn hafa
mikið til sfns máls, sem fara vilja
gætilega í stórfeld vatnsveitufyrir-
tæki. En slík stórvirki, eins og,t. d.
Flóaáveitan, þurfa sannarlega meira
en lítinn undiibúning, því þess verð-
ur vel að gæta, að mistakist nokk-
uð verulega, getur svo farið að það
ríði fyrittækinu, svo stórþarft sem
það er, að fullu í ófyrirsjáanlegan
tfma.
Vér efumst heldur ekki um, að
forráðamenn þess fyrirtækis, láti
undirbúa þnð eins vel og kostur er.
Vonandi hefir og valið á manni þeim,
er Búnaðarfélag íslands hefir ráðið
til vatnsveitustarfanna, tekist heppi-
lega. Þó getum vér ekki orða bund
ist um það, að laun þau, er honum
eru ætluð, eru svo nánasarlega lág,
korin saman við þá miklu ábyrgð
og erfiði, sem maðurinn, sé hann
starfi sfnu vaxinn, hlýtur að hafa,
að það lítur út fyrir, að það sé
frekar þóknun fyrir málamyndaeftir-
lit, heldur en fulb laun fyrir forstöðu
ábyrgðarmestu fyrirtækjanna er enn
hafa verið gerð á landi hér, eins og
hinar fyrrrhuguðu stóráveitur austan-
ijalls munu vera.
Eins og þessum málum er nú á
veg komið, mætti þó búast við, ef
alt gengur sæmilega, nokkrum ár-
angri að tveim þrem árum liðnum
og kannske fyr á sumum stöðum.
Ætti þá aukin hey að verða þess
valdandi, að kvikféð færi fjölgandi,
en það ætti aftur að ýta undir aðra
jarðrækt, bæði grasrækt og garð-
rækt. Mundi þá heldur ekki líða á
löngu, þangað til gróðrarstöðvarnar
færu að gefa alþjóð leiðbeiningar, er
aftur mundu verða til þess, að auka
dug og djörfung landbænda, er þeim
væri Ijóst, að nú myndu þeir ekki
vinna fyrir gýg, heldur myndi hver
uppskera eftir því sem hann hefði
sáð, þ. e. fari hann eftir þeim vís-
indum sem við eiga, þá mun, hann
venjulega fá sæmilegan ágóða, en
hirði hann eigi um þau vísindin, þá
muni hann einnig renna beint í sjó-
inn með uppskeruna.
XJtlöix<l.
Nú er þá Jiðið rúmlega árið síðan
vopnahlé var samið í fyrra og mann-
víg hættu að nafninu til. Þótti mörg-
um þá, sem þungri torfu væri af
létt og betri tímar mundu í vænd-
um. Að minsta kosti munu allfiestir
í þessu landi hafa litið svo á, að er
svo langt væri komið, að vígaferl-
unum slotaði og samkomulag kæm-
ist á milli höfuðaðilja ófriðararins,
þá mundi brátt rakna fram úr örð-
ugleikunum hér.
Eitthvað svipað hefir sennilega
vakað fyrir þeim mönnum meðal
ófriðarþjóðanna, er ákafast kröfðust
þess, að hætt yrði að berjast þegar
í stað, og að friður yrði saminn hið
bráðasta. Má nærri geta, að auðvelt
hafi verið þá, að telja allri alþýðu,
t. d. í Miðríkjunum, svo þjakaðar
og Iangþreyttar af hinni hamslausu
styrjöld, er geysað hafði f full fjög
ur ár, trú um, að allar þær hörm-
ungar og þrengingar, sem hún hafði
átt við að búa, mundi bráðlega batna,
ef samkomulag næðist við óvinina
um, að blóðsúthellingunum yrði hætt.
Þó virðist, eftir því sem nú er kom-
ið á dagiqn, ýmsir meðal hinna beztu
manna þessara þjóða, hafa efast mik-
ið um, að nokkuð mundi úr rakna,
þó vopnahlé yrði samið og ekki
borið jafn takmarkalaust traust til
ummæla þeirra um væntanlegan
grundvöll friðarskilmálanna, er Wilson
forseti framflutti í ræðu þá nokkru
áður, og oft hefir verið á minst og
hinir fyrnefndu.
Tortrygni þessara manna virðistekki
hafa verið ástæðulaus, því nú eftirrúm-
lega ár frá vopnahléi og nærri sex
mánuðum eftir að friðarsamningarnir
milli höfuðaðilja ófriðarins voru und-
irritaðir, hafa þeir þó ekki enn kom
ið til framkvæmda. Hafa samningar
þeir sem kunnugt er, og áður hefir
verið að vikið hér í blaðinu, hvar:
vetna mælst illa fyrir. Þó virðist út
yfir taka nú, er bandamenn hafa enn
á ný sett Þjóðverjum svo harða kosti,
vegna þess, að þeir söktu þýzka
flotanum, eftir að hann var kominn
í hendur bandamanna, að raddir
heyrast um, að þeir menn, sem skipa
stjórn í Þýzkalandi og ólmast vildu
hætta að berjast í fyrra haust, vilji
nú láta skeika að sköpuðu, heldur
en ganga að slíkum afarkostum. Sýn-
ist þó aðstaðan að ýmsu leyti verri
nú en þá.
Eitt af því, sem sagt var að
bandamenn höfðu Iofað, er vopnahlé
var samið, var það, að byrgja Mið-
veldin svo að matvælum, að hungri
og þjáningum þeim, er af leiddi,
létti af hið bráðasta. Hafði floti
Bandamanna svelt Miðveldin inni
eítir megni, alt frá ófriðarbyrjun, og
breiddu út um öll lönd, hinn giæsi-
lega árangur af þessu hernaðarþrek-
virki sínu, sem sé þann, að allir
lifðu nú við sult og seyru, og brátt
mundi að því reka, að þeir sökum
hungurs og þjáninga, mundu verða
neyddir til þess að gefast upp, og
birtu jafnvel sum blöð bandamanna,
myndir af herteknum Þjóðverjum,
þessu sínu máli til staðfestu. Ætla
mætti því, að mikil áhersla hefði
verið lögð á, að það skilyrði, að sjá
Miðveldunum fyrir bráðustu nauðþurft-
um, hefði verið vel haldið. En svo
er að sjá, sem þar hafi nokkuð á
brostið, því nú hafa borist, meðal
annars hingað til vor, áskorun um,
að bjarga, þó ekki væri nema svo
sem hundrað börnum úr löndum
Miðveldanna (Austurríki), frá yfir-
vofandi hungursdauða. Má nærri geta
hvernig ástandið muni vera meðal
hinna fullorðnu sem eftir sitja. Það
er sennilega ekkert sældarbrauð.
í Englandi virðist nú, sem lítils-
háttar hlé sé á verkföllum, síðan
hinu mikla verkfalli létti af og end-
aði á þann einkennilega hátt, að
báðir aðiljar fóru sigri hrósandi af
hólmi. Þó munu horfurnar í enska
ríkiuu, ef til vill aldrei, sfðan það
varð .heirosveldi, hafa verið jafn
ískyggilegar og nú. Virðist ástandið
heima fyrir vera nokkuð tortryggi-
legt. Megnar deilur við nágranna-
landið, írland, svo jafnvel hefir mátt
heita fullkomin borgarastyrjöld þar í
landi. Þá virðist samkomulagið heima
á Englandi ekki vera sem tryggileg-
ast. Lftur út fyrir, að deilan um það,
hvott kolanámurnar ensku skuli gerð-
ar að ríkiseign og námugröfturinn
rekinn á ríkisins kostnað, eða hvort
það skuii vera sem nú er, muni ætla
að valda eigi alllitlum deilum. í ný-
lendunum, sumum hverjum, eins og
t. d. Canada og sumstaðer á Ind-
landi, virðist og vera talsverður upp
reisnarandi. Hefir, að því er sagt er,
mikil uppþot orðið víða um Indland,
en tekist að bæla þau niður. Þá er
og sagt frá mjög alvarlegum rústum
í Egyftalandi. Virðist svo sem Eng-
lendingar ætli að láta þar undan
síga og gefa þeim nokkuð frekara
sjálfstæði, en þeir áður hafa ijaft.
Þá sýnast þeir og eiga í vök að
verjast á viðskiftasviðinu. Er það á-
lit ýmsra hlutlausra viðskiftafræðinga,
að Bandaríkin muni þar verða þeim
skæður keppinautur. Sýnist og fær-
ast óðum í þá áttina, t dv um sigl-
ingar, sem nú færast meira og meira
I hendur Bandarfkjamanna. Ofan á
alt þetta bætist feikna erfiður fjár-
hagur og megn óánægja ýmsra stétta,
svo sem sjómanna, iðnaðarmanna og
verkamanna, með þá rfkisskipun sem
nú er.
í Bandarfkjunum vestan hafs, hefir
og verið ærið róstusamt. Allsherjar-
verkfall hefir þar vofað yfir í marga
mánuði. Og alt af eru einhverjir að
gera verkföll. Nú nýlega t. d. mjög
stórkostlegt verkfall meðal hafnar-
verkamanna í New-York. Fer og sá
siður j5ðum í vöxt, bæði þar í landi
og annarsstaðar, að er ein stétt gerir
verkfall, þá leggja ýmsar aðrar stéttir
niður vinnu sína, í samúðarskyni,
enda þótt þær sjálfar ekki beinlínis
krefjist ákveðinna breytinga á sfnum
högum. Er auðvaldið hvergi á jörðu
hér eir.s magnað og í Vesturheimi,
og þá ekki sízt í Bandaríkjunum.
Þykir þeim er lítið hafa, ærið fýsi-
legt að ná í auð og allsnægtir, enda
hafa ýmsir af þeim, er nú hafa þar
mest fjárráðin, verið bláfátækir verka-
menn til að byrja með. Getur og verið
að þeim hafi virst allur jöfnuður góð-
ur, meðan þeir höfðu lítið umleikis.
En hætt við, meðan sá hugsun-
arháttur ríkir, að auðurinn einn sam-
an skapi manngildi, og að hann því
sé það eftirsóknarverðasta í heimi
hér, að ýmsir þeir, er nú tala hæst
um jöfnun þessa manngildismeðals,
að þeim finnist seint sitt gildi of
mikið, og er þá ekki ólfklegt, að
jafnaðarbaráttan á þeim grundvelli,
geti orðið nokkuð langvinn.
í Frakklandi og Ítalíu eru nýaf-
staðnar kosningar. Hefir flokkur sá
er Ciemensau fylgir, gengið með sig-
urinn af þeim hólmi, en jafnaðar-
menn borið skarðan hlut. Hverjar
stefnur þar verða upp teknar er ný
stjórn er mynduð, er enn ókunnugt,
en sjálfsagt fær sú stjórn yfrið nóg
verkefni. Lítur svo út sem harðar
deilur muni þar í vændum. Því þótt
jafnaðarmenn yrðu undir nú við
þessar nýafstöðnu kosningar, þá er
sagt að flokkur þeirra sé mjög harð-
snúinn, og svo hafa Frakkar oft
verið skjótir til skiftanna. En á Italíu
sigruðu jafnaðarmenn og virðist alt
vera í uppnámi og liggja við stjórn-
arbyltingu.
Má af þessu, er nú hefir sagt ver-
ið og ýmsu fleiru er hér hefir eigi
verið á minst ráða, að þrátt fyrir
það, þótt Bandamenn bæru sigur af
hólmi í viðskiftum sínum við Mið-
veldin, þá lítur svo út, sem þeim
ætli að verða sigur sá ærið dýr-
keyptur. Er og ekki ósennilegt, að
ýmsir mikils ráðandi menn meðal
Bandamanna, hafi ekki búist við
slíkum undirtektum heima fyrir, að
unnum sigri og raun hefir á orðið.
Frá Rússlandi fréttist ekkert á-
byggilegt, annað en það, að.sagt er
að herir Bolsvíkinga hafi brotið mót-
stöðuherina á bak aftur á flestum
stöðuro. Hafa og flogið fyrir fregnir
um það, að Bandamenn hafi i hyggju
að komast að friðarsamningum við
þá, en fyr hefir slíkt heyrst og ekki
verið á rökum bygt og er því ekki
of mikill trúnaður á það leggjandi.
Hitt segir sig sjálft, að ástandið þar
heima fyrir, getur ekki verið eins ilt
og blöð Bandamanna láta af, því þá
væri fyrir löngu alls engin mótstaða