Fríkirkjan - 01.07.1900, Side 3

99
Karl keisari hafði klaustur öll og höfuðkirkjur á sínu valdi,
og hagnýtti hann sér það svo, að fá svo vel menntaða presta
frá skólunum, að þeir gætu verið kennarar aiis landsfólksins.
Lét hann stofna fjölda skóla við klaustur og dómkirkjur bæði
á Frakklandi og Þýzkalandi. — I’ar komu menn á fót bókasöfnum
og iðkuðu vísindin af kappi, bæði í ræðum og ritum. En lítið
lásu menn, uema latnesku þýðinguna af biblíunni, og rit lat-
nesku kirkjufeðranna. Alkuin sjálfur þorði ekki meira en svo
að fá klerkum eða unglingum i hendur rit heiðinna höfunda,
því hann hélt þeir mundu spillast af eitri heiðninnar, og svip-
ar að því til Jóns hins helga Hólabiskups, sem ekki vildi láta
Kiæng biskupsefni lesa ástabréf Ovidiusar skálds, né láta dag-
anaívikunni heita eptir hinum fornu guðum (Oðinsdagur, Týs-
dagur, Þórsdagur). En rit hinna fornu höfunda áttu aldrei
meiru láni að fagna en þá, þvi munkarnir afrituðu þau hand-
rit öll, er til varð náð, og flest hin beztu handrit eru frá
þeim tímum (9.—11. öld).
Karl keisari mat móðurmálið og skáldaíþróttina framar
öðru, og gjörði sér allt far um að efia það. Á skólunum aptur
á móti lögðu menn mesta stund á að útrýma ýmislegum mál-
leysum, sem spillt, höfðu hinni fornu latínu.
Frá kirkjunni átti uppeldi þjóðanna að koma. Það átti
að ala þjóðirnar upp kristilega, og því varð að fela klerkunum
uppeldið. En kirkjan mátti ekki ala menn upp svo, að þeir
yrðu þrælar hennar í andlegum skilningi, tjóðraðir við þann
blettinn, sem þeir voru fæddir á. Mark og mið uppeldisins átti
að vera frelsi einstaklingsins undir handleiðslu kirkjunnar og
innan þeirra vebanda, sem sjálfur guð liafði sett, þegar liann
skipaði valdstjórnina. Hlýðni við öll boðorð guðs og manna
átti að vera frjáls og fús skattur upplýstrar þjóðar. Því var
það, að Karl keisari skipar, að prédika guðspjöllin á móður-
málinu, og láta alla alþýðufræðslu fara fram á því máli.
Hugmyndin um alþýðufræðsluna er ekki sprottin upp
hjá Karli keisara. Hún felst i kristindóminum sjálfum, sem
heimtar að Ijós sannleikans skuli skína öllum mönnum undan-
tekningarlaust. En það er heiður Karls mikla, að hann tekur