Templar - 01.05.1910, Side 2

26
T E M P L A I\.
Templar
kemur út á hverju 20 daga fresti, minst 18 blöð.
Verð árgangsins 2 kr„ er borgist fyrir 1. júlí. Upp-
sögn skritieg fyrir i.okt. og því að eins gild, að
kaupandi sé þá skuldlaus.
Afgreiðsla blaðslns er á skrifstofu Stórstúkunnar,
utanáskrift: Afgreiðsla „Templars", Box A 21, Rvik,
og ber að senda þangað alt er viðkemur afgreiðsl-
unni. Þar er veitt móttöku borgun fyrir blaðið
og kvittað fyrir. Afgr. er opin hvern virkan dag,
kl. 7—8 siðd.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Jón Árnason, Box
A 21, Reykiavlk og sendist honum alt, er snert-
ir ritstjórn þess. Hann veitir og auglýsingum
móttöku.
væri annaðhvorl með eða nióti bann-
inu.
Enn þá er atkvæðasöfnuninni ekki
lokið, en árangurinn í ýmsum bæjum
og sveitum er þegar orðinn kunnur og
nlt bendir til þess, að liinar glöðu vonir
bannmanna hafi ekki verið bygðar í
lausu lofti. Undirtektirnar eru mjög
mismunandi á hinum ýmsu stöðum.
Höfuðstaðurinn, Stokkhólmur, er, enn
])á sem komið er, tryggur arin áfengis-
framleiðslunnar. Suðlægu landshlutarn-
ir ganga honum næstir í hugsunarhætti
og mótslöðu gegn bannhreyfingunni, svo
sem Skáns-, Iiallands-, Gautaborgar- og
Bohúss-lén, ásamt stórbæjunum Gauta-
borg og Málmey, sem með lilliti til í-
búafjöldans eru annar og þriðji í röð-
inni í Svíþjóð. Það er hælt við að þar
verði árangurinn einna lakastur. Þar á
móli er fylgið þeim muninum meira í
Smálöndunum og mið- og norður-Svi-
þjóð, þeim hlutum landsins, þar sem
samgöngurnar eru lakastar og víðáttur
og landshættir líkjast mest íslandi. Á
þessum svæðum er næstum hver einasli
ibúi bannvinur. Frá Jönköpings-léni
hafa t. d. komið fregnir um að 90 af
hundraði hverju sé með banninu. í
nokkrum bæjuin liafa 70, 80 og 90 af
bdr. sagt já. Menn búast við að atkv,-
fjöldinn með banni verði um U/2 milj.,
um lielmingur allra þeirra, er atkvæðis-
rétt hafa, en yíirgnæfandi meiri hluti
þeirra, sem taka þátt í atkvæðagreiðsl-
unni.
Bannið meðan á verkfallinu stóð, svo
og bannatkvæðasöfnunin, hafa þegar
liafl ákaflega mikil áhrif á rikisþingið,
sem að lokum á að samþykkja bann-
lögin. Þegar ríkisþingið hófst, þann 15.
janúar, komu fram fjölda margar bind-
indi hlyntar tillögur. Tvær þeirra voru
einna þýðingarmestar. Onnur frá ríkis-
þingm. Jonsson frá Hökhult, um algert
bann gegn tilliúningi, innílutningi og sölu
áfengra drykkja og átti það að komast
i framkvæmd á 20 ára bili. Hin var
undirrituð af fjölda þingmanna og var
hún um héraðasamþyktir, þ. e. a. s., gef-
ur öllum mönnum og konum í hverju
sveitarfélagi, sem komin eru til lögald-
urs, rétt á að hlutast til um, hvort á-
fengissala á að eiga sér stað í héraðinu,
líkt og nú gildir á íslandi. Nefndin, sem
hafði tillögurnar til athugunar og undir-
búnings, var þeim mótfallin; en bind-
indismennirnir i nefndinni gerðu ágrein-
ingsatkvæði tillögunum í vil.
Miðvikudaginn 22. febr. voru þessi
þýðingarmiklu mál til umræðu í ríkis-
þinginu og í efri málstofunni síðari hluta
dagsins. Efri inálstofan hefir altaf verið
mjög andstæð öllum bindindisendurbót-
um, meira að segja, þeim allra lítilfjör-
legustu. Stóreignamennirnir hafa einir
rétt til að kjósa hana og eiga einvörð-
ungu ríkir inenn þar sæti. Mikill hluti
þeirra eru brennivínsgerðarmenn og þátt-
lakendur í áfengisframleiðslunni. Þeir
vilja ekki eyðileggja hinar feikna miklu
árstekjur sínar af brennivinsframleiðsl-
unni, sem nema að minsta kosti 100
miljónum króna; þess vegna liafa þeir
hvert árið eftir annað risið upp gegn
öllum tillögum, sem komið hafa frá
neðri málstofunni og sem hafa haft ó-
lakmarkað fylgi þjóðarinnar, um að draga
úr hinni torýmandi áfengiselfu. Eins
lór um héraðasamþyktirnar. Sama eyði-
leggingin lá nú fyrir hinum framlögðu
tillögum. Efri málstofan, — óvinur alls
bindindis — liafði engu veitt eftirtekt og
ekkert lært af þeirri reynslu, sem starf
siðustu tíma hafði leitl i Ijós. Sama sem
einsamall í þessari óvinveittu sainkomu
varð Fyrv. Stór-Templar, en núverandi
Stór-Gjaldkeri Oscar Eklund að vaða
bálið fyrir tillögur bindindismannanna.
Hann barðist eins og hetja, en hinn for-
herti meiri hluti var samt of sterkur;
tillagan um bann var drepin undir eins
og tillagan um héraðasamþyktirnar var
feld með 107 atkv. gegn 7. Samt liöfðu
nokkrir af þessum bindindi andstæða
meiri liluta látið ótvírætt i ljósi, að þeir
væru eindregnir bindindisvinir. Þegar
bindindismálið var til umræðu nokkrum
klukkuslunduin síðar í neðri málstof-
unni, voru hugir manna mjög bitrir og
æstir gcgn efri málstofunni. Þá bað hr.
prófessor Thyrén um orðið, ákaflega
lipur og lærður maður; mesti mælsku-
maðurinn í ríkisþinginu. Hann er ekki
bindindismaður, en eftir verkfallið mikla
varð hann ákafur fylgismaður bannstefn-
unnar. Hann héll ræðu i fullan klukku-
tíma, liklega engin ræða verið haldin í
ríkisþinginu, hvorki fyr né siðar, sem
liafi lýst jafn-miklum sannfærandi krafli
og djúpri þekkingu. Þá tætli hann í
sundur hverja einuslu ástæðu gegn bann-
inu. Að ræðunni lokinni var honum
þakkað með áköfum fagnaðarópum
frá hálfu allra ríkisþingsmanna og með
glymjandi lófaklappi af áheyrendum,
þrátt fyrir það, þó það sé gersamlega
bannað. Hér um bil öll málstofan stóð
upp og tók undir lófaklappið og við at-
kvæðagreiðsluna voru allir sammála —
ekkert atkvæði á móti — um undirbún-
ing, lil þess að framkvæma bannið. Á
sama bátt var samþykt tillagan um hér-
aðasamþyktirnar.
Það er markverðasli og gleðirikasti
dagurinn í sögu bindindishreyfingarinnar
í Svíþjóð. Að sönnu hefir málið fallið
áður, því sænsk lög krefja samskonar
samþykki begyja þingdeilda. Fyrst neðri
inálstofan, sem er kosin af sjálfri þjóð-
inni, er einhuga fylgjandi banninu, eru
bindindisvinirnir vissir um sigurinn.
Bannviljinn meðal þjóðarinnar er áreið-
anlega mjög æstur gegti efri málstofunni
og þeir (þingm.) eru nú hræddir við af-
leiðingarnar af þessari ákvörðun og lcita
skjóls bak við almenna rannsókn áfeng-
ismálsins frá öllum þess liliðum. Enga
beina ákvörðun, — ekki lieldur um hér-
aðasamþyktir — ælli að gera fyr en þessi
rannsókn er um garð gengin. Þessu lík
tillaga kom frá bindindismanni, er vildi
fara miðlunarleið, dr. Hildebrand, ritstjóra
að »Stockholms Dagblad«, stærsta aftur-
lialdsblað Svía og studd af dr. Knut
Kjellberg, duglegum og aðlaðandi bind-
indisvin og má það undarlegt heita. —
Bannmenn — Good-Templarar sérstak-
lega — herja ákaft á slíkar lleygshug-
myndir, því eftir reynslunni að dæma,
mun slík rannsókn bara draga allan mátt
úr bannbardaganum um ófyrirsjáanlegan
tíma og er það líka gersamlega óþarft.
Héraðasamþyklirnar geta og eiga að fram-
kvæmast sem blítt forspil fyrir banninu.
Markverðasta atriði bánnmálsins er nú
þegar undir rannsókn nefndar, sem stjórn-
in hefir skipað. Það eru fjárhagsástæð-
ur ríkisins ineð tilliti til áfengisframleiðsl-
unnar. Ilíkið liefir árlegar toll- og til-
búningstekjur af áfengisframleiðslunni
sem nemur um 50 milj. króna. Þessi
sorglega afstaða gerir það að verkum,
að hér er svo miklu erfiðara að frain-
kvæma bann en á íslandi. Hvernig rík-
ið eigi að draga úr úlgjöldunum og auka
tekjurnar á annan hátt og losa landið
við þetta voðaástand, er l'yrir ári síðan
byrjað að alhuga og í nefndinni er —
meðal annara — S. H. Kvarnzelius, Stór-
Templar í Stórstúku Svíþjóðar aí I.O.G.T.
Þjóðin fær nú tækifæri við kosningarn-
ar að láta uppi álit sitt um liina ein-
kennilegu »bindindisvináttu« efri mál-
stofunnar. Kosningarnar til vlaiulsþing-
anna« fara fram í inarz í sveitunuin, en
í bæjunum í maí. Landsþingin eru
nokkurskonar rikisþing i hinum 24 lén-
um Svíþjóðar. Þau kjósa svo þá 150
ríkisþingsmenn, sem eiga sæti í efri mál-
stofunni. Áður fyr voru landsþingin
setin al' mjög efnuðum og afturhalds-
sömum mönnum, svo að þjóðarviljinn
hefir aldrei neinu ráðið. Árið 1909 voru
viðtekin ný kosningaákvæði, miklu betri
en þau gömlu, þó ekki nándarnærri réll-
lát. Eftir þeim er atkvæðatalan þannig,
að þeir allra fálækuslu liafa 1 atkvæði,
en þeir ríkustu 40 atkv. Sömuleiðis á
hver stjórnmálallokkur að kjósa eins
marga fulltrúa og hann á rétt á sam-
kvæmt því atkvæðamagni, sem hann hefir
og svo á hver ílokkur í landsþinginu að
kjósa jafn-marga menn til efri mál-
stofunnar og samsvarar atkvæðamagni
bans. — Fyrir tveim árum síðan var að
eins einnf!) bannvinur í efri málstofunni.
En nýju kosningarákvæðin, sem nú í ár
verður í fyrsta sinni kosið eftir, gera
það að verkum, að bannmenn geti, ef
til vill, orðið í ineiri bluta eða haft að
minsta kosti mjög fjölmennan minni hluta.
Geti þeir myndað þar styrkan flokk, líð-
ur ekki langt um þangað til mólstaða
efri málstofunnar er brotin á bak aftur
og sigurinn í nánd. Um þetta snýst
kosningabaráttan og þess vegna strengja