Templar - 14.07.1914, Page 1

TEMPLAR.
XXVII.
Reyjavík, 14. júní 1914.
10. blað.
Stefnuskrá Good-Templaru.
I. Algerð afneitun allra áfengisvökva til drykkjar.
II. Ekkert leyfi f neinni mynd, hversu sem á
stendur, til að selja áfengisvökva tildrykkjar.
III. Skýlaust forboð gegn tilbúningi, innflutningi
og sölu áfengisvökva til drykkjar; forboð
samkvæmt vilja þióðarinnar framkomnum f
réttu lagaformi, að viðlögðum þeim refsing-
um, sem svo óheyrilegur glæpur verðskuldar.
IV. Sköpun heilsusamlegs almenningsálits á máli
þessu, með ötulli útbreiðslu sannleikans á
alla þá vegu, sem mentun og mannást eru
kunnir.
V. Kosinng góðra og ráðvandra manua til að
framfylgja lögunum.
VI. Staðfastar tilraunir til að írelsa einstaklinga
og bygðarfélög frá þessari voðalegu bölvun,
þrátt fyrir allskonar mótspyrnur og örðug-
leika, þar til vér höfum borið sigur úr být-
um um allan heim.
Jprjátiuárastríðið á íslandi
1884-1914
um áfengismálið.
(Aðsent).
Árið 1912 gengu bannlögin í gildi að
hálfu leyti; þá var tekið fyrir allan að-
ílutning, frá 1. janúar 1912, en leyfð út-
sala með sama hætti og áður á þeim
birgðum, sem til voru í landinu í árs-
lok 1911. En nú í lok þessa árs er
það söluleyfi úti. Á nýársdag 1915 öðl-
ast bannlögin fult gildi. Eru þá liðin
30 ár frá því sú barálta liófst hér á
landi.
Áhuginn á þessu alþjóðamáli vex ár
frá ári um allan heim. Allar aðrar
norðurlandaþjóðir hafa nú í fullri alvöru
sett sér það markmið að koma á algerðu
áfengisbanni. Leirri stefnu vex óðum
fylgi í öllum menningarlöndum.
Þess vegna vekur það mjög mikla eft-
irtekt út um heiminn, að íslendingar,
ein minsta þjóðin, hafa orðið fyrstir til,
komist fram úr öllum þjóðum i þessu
mikla þjóðþrifastríði, og náð alla leið
að keppimarkinu, á undan öllum öðr-
um. Það er fremur stutt síðan farið
var að hafa orð á því meðal fræðimanna,
að smáþjóðirnar myndu á komandi tím-
um geta sér margvíslega frægð í þroska-
viðleitni mannkynsins, standa betur að
vígi í ýmsuin greinum en stórþjóðirnar,
verða á undan þeim og vísa þeim farsæld-
arleiðir. Þetta hafa menn markað af
ýmsum viðburðum nú að undanförnu.
Minni þjóðirnar hafa t. d. orðið fyrstar
til að veita konum kosningarétt (New
Zealand, Finnland, Noregur og fleiri),
engin enn af stórþjóðunum; sama er að
segja um þá nýbreytni, að leggja mikil-
væg þjóðmál undir atkvæði allra kjós-
enda (Referendum), og margt íleira mætti
tilnefna. Það hafði áður verið alheims-
trú, að farsæld og framfaramáttur þjóð-
anna færi eftir fólksfjölda, hamingjuveg-
urinn greiðastur fyrir stórþjóðirnar og
því hollast fyrir allar smáþjóðir að vera
ekki að bauka sér, heldur ganga í stóru
þjóðfélögin, þóttust menn sjá, að það
myndi eiga fyrir þeim að liggja. En nú
hefir virðing smáþjóðanna vaxið stórum,
svo að spárnar ganga nú í öfuga átt,
ganga þeim í vil.
Aðflutningsbannið hér á landi er nú tal-
in ein veigamesta sönnunin fyrir þessari
nýju kenningu um yfirburði smáþjóða og
hægari aðstöðu þeirra en stórþjóðanna í
mörgum stærstu áhugamálum mannkyns-
ins. Ymsir glöggir menn spá því, að stór-
þjóðirnar muni smámsaman láta af þeim
gamla sið, að bæla smáríkin undir sig,
og miklu fremur, þegar fram líða stund-
ir, sjá sér hag í að hlynna að ýms-
um dugandi smáþjóðum, einmitt af þessu,
að þær eiga oft hægast með að rata
réttar hagsmunaleiðir, segja stórþjóðun-
um til vegar. Það er undraljós bend-
ing í þessa átt, að síðan 1912 hafa hing-
að komið fyrirspurnir víðsvegar að um
áfengisbannið, hvernig það liafi komist
á og hvernig það muni lánast, Það
grunar víst enga hér, aðra en þá, sem
mest eru við bannmálið riðnir, hversu
mikla athygli bannlögin okkar hafa vak-
ið á íslandi og íslenzku þjóðinni; þau
hafa borið orðstír þjóðarinnar land
úr landi og út i aðrar heimsálfur,
góðan orðstír, sívaxandi eftirtekt, sem
marka má af fréttaritum og tilskrifum.
Það liefir nú hinsvegar vakið okkar
athygli hér á landi, að ýmsir merkir
menn erlendis halda í fyrstu, að við
hér höfum komist svona alla leið í einu
stökki, á fáum árum, hugsa svo, að það
geti þá aðrir gert líka og spyrja um að-
ferðina. Þess vegna er okkur hér orð-
ið ljóst, að saga bannmálsins hér á landi
er mjög svo mikils verð vísbending fyrir
aðrar þjóðir, af því að hún færir svo
einkar skýrar sönnur á það, að slík ger-
breyting er óhugsandi í einu hendings-
kasti, heldur verður að feta sig áfram
smátt og smátt, stig af stigi. Það hefir
tekið 30 ár hér með jöfnu áframhaldi
(Evolution) og revnslan fullsannað, að
snögg bylting (Revolution), úr litlu eða
engu aðhaldi yfir i algert bann myndi
aldrei hafa blessast i stórlöndum.
Það er því harla fróðlegt að glöggva
sig á helztu viðburðunum hér í þessu
þrjátíuárastríði.
1884 sté Good-Templarareglan hér á
land; þá var stríðið hafið, bindindisfé-
lög stofnuð, bannmerkið reist. Áfengis-
nautn var þá almenn, og þó öllu minni
en víða i öðrum löndum. En þessi nýja
kenning kom öllum á óvart, var þver-
öfug við ættgengar, rótgrónar venjur og
skoðanir. Hún var bersýnileg ílónska
í flestra augum. Viðtökurnar alveg eins
og gerst hefir í upphafi i öðrum lönd-
um; bindindið var fyrst í stað talið
liálfgerð minkun, áfengisbann argasta
flónska.
En fylgið jókst furðu iljólt við þær
nj7ju kenningar. Good-Templarafélagið
dafnaði ár frá ári og liefir síðan vaxið
máttur og megin fram á þennan dag
smámsaman, fet fyrir fet, breytt almenn-
ingsálitinu og komið því til leiðar, að
áfengisnautnin hefir verið heft jafnt og
þétt, meir og meir og loks afnumin.
1888 var bannað að selja unglingum
(innan 16 ára) áfengi, afnumin staupa-
sala í búðum og sveitastjórnum veitt
atkvæði um það, hvort gestgjafar mættu
selja áfengi (lög 10. febr. 1888).
1899 (lög 11. nóv. 1899) var héraðs-
stjórnum veitt atkvæði um alla áfengis-
verzlun, en um veitingaleyti skyldu nú
allir kjósendur eiga atkvæði á almenn-
um fundi í hverri sveit, bæ eða hreppi,
(local option); jafnframt var lagt allhátt
leyfisgjald á alla áfengiskaupmenn og
áfengisveitingamenn (high license). Nú
fækkaði sölustöðunum hröðum skrefum.
1900 (lög 12. jan. 1900) var bannað-
ur allur tilbúningur áfengra drykkja
annara en ölfanga, sem ekki væri svo
áfeng að næmi 2Vr°/o. Þess ber að gæta,
að hér hafði enginn rekið þá atvinnu
að brugga áfenga drykki, þeir allir að-
íluttir.
1905 var samþykt á alþingi að leita
atkvæðis þjóðarinnar við næstu þing-
kosningar um algert bann gegn aðflutn-
ingi áfengra drykkja.
1907 (lög 22/n 1907) var tekið fyrir á-
fengissölu á farþegaskipum inni á höfn-
um. Þá var og lyfsölum bannað að
selja áfengi og áfeng lyf í lausasölu eða
oftar en einu sinni eftir einum og sama
lyfseðli.
1908 fóru fram þingkosningar og at-
kvæðagreiðsla þjóðarinnar um algert á-
fengisbann. 4900 greiddu atkvæði með
banninu, en 3218 móti því.
1909 setti svo alþingi lög um aðflutn-
ingsbann (lög 30. júní 1909), þess efnis,
að 1. jan. 1912 skyldi tekið fyrir allan
aðflutning áfengis, nema þess sem skylt
væri að hafa til lækninga samkvæmt
lyfjaskrá landsins eða nauðsjmlegt til
verklegra afnota; skyldi skipa umsjón-
armann til að sjá um þau áfengis-
kaup. Hinsvegar var þeim kaupmönn-
um (í 9 af 70 verzlunarstöðum lands-
ins) og veitingamönnum (3 af 92) sem
þá (1909) höfðu söluleyfi, leyft að halda
áfram sölunni eftir V1 1912 á þeim
birgðum sem þeir þá liefðu til, þó ekki
lengur en til 31. des. 1914.