Templar - 01.10.1929, Blaðsíða 3

TEMPLAR
3
er áfengið orsökin. Áfengisfýsnin hefir
gengið að erfðum og áfengissiðirnir hafa
fylgt 'vínglasa- og flöskuskápunum frá
föður til sonar. Áfengissjúkdómarnir
hafa gripið um sig innan ættarinnar og
að lokum tortímt henni með öllu eða
eru vel á veg komnir með að gera það.
Pað var talinn illur arfur að vera af
Móra-ælt eða Skottu-kyni. Það var líka
slæmur arfur. Heilsuleysi var algengl í
þeim ættum, þótt nú þyki meira en
vafasamt, að Móri eða Skotta hafi átt
sök á því. Og hitt var litlu betra, að
almenningur hafði ýmugust á þeim, er
svo voru ætlaðir. það þótti lítið eftir-
sóknarvert að giftast inn í slíkar ættir.
Menn vorn jafnvel treglega hýstir, ef
vitanlegt var, að Móri eða Skotta var
í fylgd með þeim.
Nú munu þessar kynfylgjur fleslar
eða allar útdauðar. Sumar hafa verið
kveðnar niður fyrir kyngikraft ákvæða-
skáldanna. Aðrar hafa gefist upp af
löngum erli, en flestar mun hafa dagað
uppi fyrir geislum vaxandi þekkingar
og menningar. Lifseigasta og skaðleg-
asta kynfylgjan er enn í fullu fjöri.
Þegar hún hefir gert út af við eina ætt-
ina, tekur hún aðra fyrir, og margar f
senn. Hún gefst aldrei upp af sjálfsdáð-
um, heldur magnast æ þvf meir, sem
áhrif henuar verða víðtækari. Krafta-
skáldin hafa kepst við að syngja henni
lof og hlotið eyðileggingu að bragar-
launum, mörg hver. Eftir er að vita,
hvort hún þolir geisla þeirrar þfekking-
ar, sem nú heflr tekist að fá um eðli
hennar og áhrif. Á því hafa ýmsir trú,
en þó mun sönnu nær að ekkert dugi
minna en það, sem best reyndist á
Fróðá forðum, að stefna henni fyrir
dyradóm.
Frjettaliurður andbaijuiuga.
»Templar« mintist fyrir skömmu á
varhugaverðan frjettabufð í hjerlendum
blöðum. Vitanlega voru þær fregnir, sem
þar var um að ræða, teknar eftir er-
lendum skeytum og blöðum, og ekki
að þeim fundið fyrir þá skuld aö fregn-
ritar hier hefðu á nokkurn hátt farið
óráðvandlega með þær. Kom engum til
hugar, að þeir, sem þar um höfðu fjall-
að hjer á landi, hefðu tilhneigingu til
að halla að neinu leyti rjettu máli f
þessum efnum. Á hitt var bent, og
dæmiu tekin þvf til sönnunar, að var-
hugavert er að byggja á þeim fregnum,
sem dreift er út af andbanninga hálfu,
ekki síst þeim, sem uppruna sinn eiga
i Ameríku. En hvernig sem á þvi stend-
ur, virðist langmestur fjöldi þeirra frjetta-
skeyla, sem birtist bæði f fslenskum
blöðum og almennum frjettablöðum
annarstaðar á Norðurlöndum, vera
nndan andbanninga rifjum runninn. Lít-
Ur út fyrir að andbanninga»pressan« f
Ameríku hafi meiri sambönd við blaða-
heiminn austan hafsins heldur en bann-
manna»pressan«. Hinu er heldur ekki
hægt að neita, að andbanningafregnirn-
ar ern mörgum Norðurlandablöðunum
kærkomnari. Eru þess dæmi, að t. d.
sænsk blöð hafa neitað að flytja leið-
rjettingar á lygaskeytum bannfjenda,
enda þótt þau vissu að skeytin voru
ósönn, en leiðrjeltingarnar hermdu satt
frá.
Fregnritar blaða hafa í heudi sjer að
vinna bæöi með og móti hverju al-
mennu máli sem er, og það á tvennan
hált, bæði með því að segja og þegja.
Andbanninga»pressan«, sjerstaklega í
Ameríku, og aðrir svo eftir henni, vinn-
ur á móti banninu með báðum þess-
um aðferðum. Hún lætur aldrei undir
höfuð leggjast að útbreiða þær fregnir,
sem að einhverju leyti mega verða
banninu til óþurftar. Og hún gerir meira
en það. Hún ýkir stórkostlega allar
slfkar fregnir, býr jafnvel lil frjettir eða
breytir fregn, sem f raun rjettri ekkert
er í varið, þannig, að úr verður stór-
viðburður andbanningum f vil. Pannig
var um skeytið, sem blöðin fluttu f
sumar um heimabruggið f Bandaríkj-
unum. Eins og það var orðað, þýddi
það stórviðburð og fullkomið fráhvarf
frá banninu. En undir eins og orðinu
»óáfeng« var bætt inn f, svo sem rjett
var, varð skeytið f rauninni engin frjett,
að eins staðfesting á þvf, sem verið
hefir í lögum, siðan bannið komst á.
Á hinn bóginn þegir andbanninga-
»pressan« vestra vendilega yfir
ýmsu þvi, sem henni fellur illa og
fer í bága við hagsmuni hennar og
markmið. Og þegar andbanninga-
»pressan« í Ameriku þegir, þá þegir
líka »pressan« f Norðurálfunni, því að
allar helstu fregnirnar vestan yfir hafið
berast »votu« leiðina, eins og áður er
sagt, að minsta kosti þær, sem snerta
að einhverju leyti bannið f Bandarikj-
unum.
Á þenna tvennan hátt reyna bann-
fjendur f Ameriku að koma þeirri skoð-
un inn hjá almenningi hjer í álfu og
annarstaðar um beim, að bannið f
Bandarikjunum hafi orðið og sje sifelt
meira og meira að verða ómögulegt og
þvf sje stöðugt að hraka. Muni það
innan skamms verða afnumið. Mikill
meiri hluti blaðalesenda í ýmsum lönd-
um hyggur, að svona sje þessu varið.
Peir eiga engan kost á að fá aðrar
fregnir um þessa hluti heldur en þær,
sem almenn blöð flytja, og þau eru
ýfirleitt innblásin af andbanningum
vestan hafs.
Hjer skulu enn nefnd tvö dæmi um
áreiðanleik blaðanna og samviskusemi
með tilliti til fregna af bannmálinu.
í mánaðarriti Harpers í september
stóð grein um bannið á Finnlandi. Par
segir: »Fimm þjóðir í norðanveröri
Evrópu lögleiddu hjá sjer bann eftir
heimsstyrjöldina miklu, sem sje Sviar,
Norðmenn, Rússar, íslendingar og Finn-
ar. Fjórar hinar fyrst töldu yfirgáfu
bráðlega þessa öfgaleið og tóku upp í
þess stað rfkiseftirlit með áfengissöl-
unni«.
Pá kemur kafli um hin ógurlegu
bannlagabrot, sem hafi átt að eiga sjer
stað í þessum löndum, meðan bannið
var þar í gildi, og síðan heldur áfram :
»Bannið er ómögulegt á Finnlandi eins
og það var f Sviþjóð og Noregi, og eins
og það hefir reynst f Bandaríkjunum,
og alt af hinum sömu ástæðum. Fram-
kvæmd laga, sem eru andstæð vilja
mikils hluta þjóðarinnar, er ómöguleg«.
Eins og allir munu sjá, er hjer hrúg-
að saman furðu mörgum villum f ekki
lengra máli.
lslendingar lögteiddu bannið löngu
fyrir stríð. Svíar hafa aldrei lögleitt þaö,
og Norðmenn að eins bann á sterku
áfengi. Islendingar voru neyddir til að
veita undanþágu frá bannlögunum, en
hafa aldrei af frjálsum vilja yfirgefið
bannleiðina. Fullkomið rikiseftirlit hefir
«•
að eins verið lögleitt á Rússlandi og á
íslandi.
Endurteknar atkvæðagreiðslur um
bannið á Finnlandi sýna stöðugt vax-
andi meiri hluta með því. Það bendir
ekki til þess að bannið reynist ómögu-
legt þar f landi.
Þetta er sýnishorn af þeirri fræðslu,
sem Amerfkublöðin veita í þessum efn-
um.
En þau nota einnig hina aðferðina,
að þegja yfir þeim atburðum, sem ekki
ganga þeirn að óskum.
Eins og menn mun reka minni til,
fór fram atkvæðagreiðsla f vor f rfkinu
Wisconsin um þaö, hvort lögin um eftir-
lit með banninu af rikisins hálfu skyldu
afnumin eða ekki. Var afnám laganna
samþykt. Það leið ekki á löngu að þess-
ari fregn væri dreift út um heiminn,
meðal annars birtist hún f fslenskum
blöðum. Petta var fregn, sem »press-
unni« þótti matur f.
17. júlí f sumar fór fram önnur at-
kvæðagreiðsla vestan hafs. Það var f
einu Kanada-fylkinu, Prince Edwards
Island. Par voru atkvæði greidd um
það, hvort bannið, sem þar hefir lengi ver-
ið f lögum, skyldi úr gildi felt og rikis-
eftirlit upp tekið f þess stað, eins og
gert hefir verið í flestum hinum fylkj-
unum. Pessi atkvæðagreiðsla fór svo
að 11471 voru bannmanna megin, en
8077 með rfkiseftirliti. Flest bannfjenda-
blöð vestan hafs þögðu alveg um þessa
atkvæðagreiðslu, gátu ekki um hana
með einu orði; en þau, sem skýrðu frá
henni, gerðu það á svo lftið áberandi
hátt, sem unt var, komu henni þannig
fyrir i blaðinu, og með svo lítt áber-
andi letri, að meiri hluta lesendanna
hlaut að sjást yfir hana. Auðvitað sendi
»pressan« engin skeyti um þenna at-
burð til vina sinna austan hafsins. Is-
lenskum blaðalesendum er þvf eins ó-
kunnugt um þessa atkvæðagreiðslu, eins
og þeim er vel kunnugt um atkvæða-
greiðsluna i Wisconsin I vor, og svo