Ný þjóðmál - 16.12.1975, Síða 3

ÞRIÐJUDAGURINN 16. DESEMBER 1975
NÝ ÞJÓÐMÁL
o
o
Útgefandi: Samtök frjálslyndra og vinstri
manna
Framkvæmdastjóri: Hjörtur Hjartarson
Ritstjóri og ábm.: Elías Snæland Jónsson
Ritnefnd: Einar Ilannesson, Andrés Kristjánsson,
Vésteinn Ólafsson og Kristján Bersi Ólafsson.
Aösetur ritstjóra: Vonarstræti 8, simi 12002
Afgreiðslá: Ingólfsstræti 18, simi 19920, Pósthólf 1141
Prentun: Blaöaprent h.f.
Fjáriögin fyrir 1976
100%hærri en ífyrra
Mikilvægar tillögur
s tofna na nefndar
Á tímum vinstristjórnarinnar var svonefnd Stofnana-
nefnd skipuð, en hún hafði það verkefni ,,að kanna
staðarval ríkisstofnana og athuga, hverjar breytingar
koma helst til greina í því ef ni", eins og það var orðað í
skipunarbréfinu. Formaður nefndarinnar var Ölafur
Ragnar Grímsson. Þessi nefnd hefur nú skilað ítarlegu
áliti, þar sem m.a. eru gerðar tillögur um víðtækan
flutning ríkisstofnana út á landsbyggðina.
í áliti nef ndarinnar er gerð grein f yrir þeim markmið-
um, sem að er stefnt með tillögum nefndarinnar um
flutning ríkisstofnana. Þessum markmiðum er skipt i
eftirfarandi 10 liði:
1. Stofnanaflutningur sé liður i almennum byggðaþró-
unaraðgerðum.
2. Stofnanaf lutningur dragi úr miðstýringu, stuðli að
dreifingu valds og leiði til aukins lýðræðis.
3. Stofnanaflutningur jafni aðstöðu þegnanna um allt
land til að njóta þjónustu ríkisins.
4. Stofnanaflutningur leiði til f jölgunar íbúa lands-
byggðarinnar og dragi úr þenslu höfuðborgarsvæðis-
ins.
5. Stofnanaflutningur leiði til jafnari dreifingar at-
vinnutækifæraum landið með þvi að skapa sérmennt-
uðu fólki starfsgrundvöll utan Reykjavíkur.
6. Stofnanaflutningur styrki efnahagskerfi einstakra
landshluta með þvi að auka viðskipti og fram-
kvæmdir innan þeirra og fjármagnstreymi frá mið-
stöðvarsjóðum ríkiskerfisins.
7. Stofnanaflutningur dragi úrhúsnæðiskröfum imið-
bæjarhverfum Reykjavíkur og geri þannig skipu-
lagsvanda höfuðborgarinnar á þvi sviði minni en ella.
8. Stofnanaflutningur leið ekki til lakari virkni stjórn-
kerfisins heldur stuðli að meiri hæfni og betri þjón-
ustu einstakra hluta þess.
10. Stofnna flutningur hafi aðeins minniháttar kostnað
arauka í för með sér fyrir einstakar stofnanir og
helst meiri hagkvæmni fyrir þjóðarheildina vegna ó-
dýrari og fljótvirkari samskipta þegnanna við rfkis
kerf ið.
Með þessi markmið í huga gerir nefndin tillögur um
margháttaðan flutning ríkisstofnana.
I fyrsta lagi, að 25 stofnanir verði fluttar í heild frá
höfuðborgarsvæðinu. Þar er m.a. um að ræða ýmsar
stofnanir á sviði landbúnaðar og orkumála og nokkrir
sérskólar. ^
I öðru lagi, að nokkrar deildir ríkisstofnana f lytji út á
land, en þar er einkum um að ræða visinda- og rann-
sóknadeildir.
í þriðja lagi, að36 stofnanir komi á fót sérstökum úti-
búum utan höf uðborgarsvæðisins. Hér er um margskon-
ar stofnanir að ræða, og er hugmynd nefndarinnar sú
að aðalstjórn þessara stofnana verði áfram á einum
stað, en að útibú hverrar stof nunar myndi útbreislunet í
viðkomandi byggðalögum á svipaðan hátt og á sér nú
þegar stað varðandi bankakerfið.
í fjórða lagi, að ýmsar stofnanir, sem nú þegar hafa
útibú úti á landi, efli útibúastarfsemi sína þar.
Nefndin leggur einnig fram ábendingar um hvenær
hún telur,að tillögur hennar um f lutninga gætu komið til
framkvæmda og er þar miðað við þrjú tímabil, sem
spanna yfir árabilið 1977 til 1982. Á það er bent, að ekki
sé ráðlegt að hef ja framkvæmdir fyrr en á árinu 1977,
þar sem nota þurf i tímann þangað til m.a. til umræðna á
opinberum vettvangi um málið, lagasetningar, aðlög-
unar starfsfólks og almenns undirbúnings, en nefndin
leggur sérstaka áherslu á það í bréfi til forsætisráð-
herra, sem fylgir nefndarálitinu, að viðtækar opinberar
umræður um tillögugerðina séu forsendur fyrir árang-
ursríkum aðgerðum á þessu sviði.
Flutningur rikisstofnana út á landsbyggðina er mikil
vægur liður i baráttunni gegn hinni geigvænlegu byggða-
röskun í landinu. Þess vegna hljóta allir, sem vinna vilja
að framgangi byggðastefnunnar, að leggja á það mikla
áherslu á komandi misserum, að i þessu efni verði ekki\\
látið sitja við orðin tóm.
Framhald af bls. 1
fulltr. þeirrar stofnunar hafi set-
ið fundi nefndarinnar, en það var
regla áður.
Við afgreiðslu fjárlaga þessa
árs voru útgjöld á rekstrarliðnum
þanin langt umfram verðlags-
hækkun og fjárlagaútgjöld i heild
hækkuð meir en nokkru sinni
hafði áður þekkst,
Til þess að ná endum saman
voru lántökur stórauknar og
tekjuhlið áætluð af algeru óaun-
sæi og auðsærri óskhyggju. Var
ljóst að ekkert samhengi var milli
kjaraskeröingarstefnu rikis-
stjórnarinnar og ætlunar.um tekj-
ur af neyslusköttum. Hinar gífur-
legu hækkanir rekstrarútgjalda
og stórauknar lántökur gengu
þvert gegn þvi loforði rikisstjórn-
arinnar að hamla gegn verð-
bólguþróun og að styrkja fjárhag
rikissjóðs. Það var ljóst, að ætti
að takast að afla rikissjóði tekna
til að standa undir risahækkun
fjárlagaársins 1975 varð rikis-
stjórnin i raun að kynda undir
verðbólgu. Það var lika óspart
gert.
Þegar eftir siðustu áramót kom
i ljós að spilaborg fjárlagaaf-
greiðslunnar var hrunin, og öllum
erkunnugt um til hverra ráða var
þá gripið: gengislækkun, hækkun
innflutningsgjalda á bifreiðum,
hækkun verðs á tóbaki og áfengi,
lögfesting 12% vörugjalds. Þess-
ar ráöstafanir byggðust á þvi að
láta hverja einingu seldrar vöru
skila hærri fjárhæð en áður i
neysluskatta til rikissjóös, þegar
reynslan sýndi að veltan hafði
verið stórlega ofmetin. T.d. var
við afgreiðslu fjárl. gert ráö fyrir
innflutningi 6 þús. bifreiöa eða
riflega 70 meira magni en veröur
i reynd. Þessar aðgeröir til aö
pina inn i ríkissjóö tekjur til aö
standa undir risahækkun Utgjalda
á fjárlögum þessa árs kyntu
stórlega undir veröbólgunni og
rýröu enn kjör iaunþega, en þær
dugöu þó ekki til þess aö tryggja
hallalausan rekstur rikissjóös.
Þrátt fyrir niöurskurö á útgjöld-
um ríkissjóös um 2.000 millj. kr.
aö langmestu leyti framlögum til
verklegra framkvæmda og sjóöa
mun greiösluhalli ríkissjóös á
þessu ári nema allt aö 4.000 millj.
kr. Þessi upphæö er um 5 sinnum
hærri en spáð er i fjárlagafrv.,
sem lagt var fram i okt., og
sýnir þaö með öðru hæfni
þeirra, seni bera ábvrgð á
fjármálum rikisins. Aigert
stjórnleysi I innflutnings- og
gjaldeyrismálum veldur á þessu
ári riflega 20 þús. millj. kr. viö-
skiptahalla og stórfelldri skuida-
aukningu erlendis. Fám dögum
eftir aö stjórnvöld lýsa yfir þvi,
aö skuldasöfnunin sé oröin svo
blöskrunarleg, aö ekki sé unnt aö
ganga lengra i þvf efni, er skýrt
frá stærstu erlendri lántöku í sögu
þjóöarinnar, 7.000 millj. kr. er-
Íendu neysluláni, sem tekiö er til
þess aö unnt sé aö halda áfram al-
geru stjórnleysi i notkun erlends
gjaldeyris.
í fjárhagsáætlunum fyrir næsta
ár er síðan gert ráð fyrir þvi, að
afleiðingar þessarar stefnu verði
14-16 þús. millj. kr. viðskiptahalli
á næsta ári, og i skýrslu Þjóð-
hagsstofnunar 28. nóv. s.l. segir,
að viðskiptahallinn verði „svo
mikill að gera verður ráð fyrir
mjög miklu innstreymi erlends
lánsfjár á næsta ári.”
Þetta eru afleiðingarnar af
stefnu hægri stjórnarinnar, sem
hefur viö stefnumótun látið hagc-
muni innflytjenda og annarra
gróðaafla ráða ferðinni alger-
lega.
Við afgreiðslu fyrstu fjárlaga
hægri stjórnarinnar var áætluð
skattheimta rikissjóös hækkuð
um 63.2% frá fjárlögum ársins
1974 eða 50% meira en nam verð-
lagsbreytingum á undanfarandi
ári. Útgjöld hækkuðu I heild um
60.5%, einstakir þættir þó enn
meir, t.d. hækkuðu liðirnir önnur
rekstrargjöld um 86.2%. Til við-
bótar þessari stórfelldu hækkun
er I fjárlagafrv. fyrir árið 1976
gert ráð fyrir riílega fimmtungs-
hækkun heildarútgjalda til við-
bótar, þannig að fjárlög næsta árs
verða 100% hærri en fjárlög árins
1974.
Breytingar á einstökum þáttum
i fjárlagafr v. eru i sömu átt og við
slðústu fjárlagaafgreiðslu :
rekstrarliðirnir hækka hlutfalls-
lega meir en heildarútgjöldin.
Liðirnir önnur rekstrargjöld I A-
og B-hluta hækka um 37% og
vextir um 66% og nema vextir á
næsta ári 4.080 millj. kr. A hinn
bóginn lækkar enn raungildi
verklegra framkvæmda, og nú er
sérstaklega stefnt að þvi einnig
að draga úr félagslegum réttind-

Karvel Pálmason
um almennings með niðurskurði
á fjárveitingum til almanna-
trygginga.
Þrátt fyrir þessar aðgeröir,
lækkun raungildis fjárveitinga til
verklegra framkvæmda og trygg-
ingarmála, minnkar ekki hluti
rikisútgjalda I heild miðað við
þjóðarframleiðslu. Vegna út-
þenslu rekstrarliða minnkar ekki
þáttur heildarútgjalda rikisins og
skattheimtu þess i þjóöarbú-
skapnum. Þetta er beinlinis
viðurkennt i grg. fjárlagafrv., þar
sem segir á bls. 164, að fjárlaga-
frv. feli f sér. „svipað magn
rikisútgjalda eða óbreytt rikisút-
gjöld á föstu verðlagi milli ár-
anna 1975 og 1976”.
Þrátt fyrir óbreytt heildarút-
gjöld á föstu verðlagi skera
stjórnarflokkarnir stórlega niður
mikilvægustu framkvæmdaliði og
félagslega þjónustu vegna þess,
hversu rekstrarliðirnir hafa þan-
ist út i stjórnartið þeirra.
Aðaleinkenni fjárlagaaf-
greiðslu hægri stjórnarinnar eru
þvi þau, að rikisútgjöld i heild
verða fyllilega sama hlutfall
þjóöarframleiðslu og áður, en
verulegar breytingar verða milli
einstakra þátta, þar sem jákvæð-
ustu þættirnir eru skornir niður til
að mæta útþenslunni á rekstrar-
liðunum. Sú útþensla stafar ekki
sist af stefnu rikisstjc'.-'arinnar:
Gengislækkunum, luskatts-
hækkunum, vaxtahækkunum og
álagningu vörugjalds, en þær nei-
kvæðu ráðstafanir hafa haft sömu
áhrif á verðbólguna og olia á eld.
Þrátt fyrir að hlutfallslega
minna fé sé nú varið til verklegra
framkvæmda en áður, eru þær i
rikara mæli en nokkru sinni fyrr
fjármagnaðar með lánsfé, eða
sem svarar 56.8 hundraðshlutum,
og erlendar lántökur skv. fjár-
lagafrv. eru áætlaðar 12 sinnum
hærri en árið 1974.
1 nál. er naumast rúm til að
rekja hver þróun hefu- orðið i
fjárveitingum til einstakra mála-
flokka i fjárlögum eftir tilkomu
núv. ri'kisstjórnar, höfuðeinkenn-
in: stóraukning rekstrarliða, en
minnkun raungildis fjárveitinga
til verklegra framkvæmda hafa
verið dregin fram. Ástæða er til
að geta þess, að einungis riflega
500 millj. kr. verður varið til
nýrra framkvæmda i öðrum höfn-
um en landshöfnum, en fjárveit-
ing hefði þurft að vera um 1.300
millj. kr. á næsta ári til þess að
framkv. væru i árslok orðnar
i samræmi við þá 4 ára áætlún um
hafnargerðir, sem lögð var fyrir
Alþingi s.l. vor. A sama tima og
þessi stórfelldi niðurskurður hef-
ur átt sér stað tvö ár í röð, hafa
þarfirnar á sérstöku átaki i hafn-
arframkvæmdum orðið brýnni en
nokkru sinni fyrr vegna tilkomu
nýs flota skuttogara, sem dreifst
hefur á mjög margar hafnir á
landinu.
Við skiptingu fjár til byggingar
grunnskóla er við það miðað, að
enginn aðili, sem hefur á fyrri
fjárlögum haft fjárveitingu til
undirbúnings, megi hefja fram-
kvæmdir á næsta ári, og svo til
hið sama gildir um fjárveitingar
til framkvæmda i heilbrigðismál-
um.
Með þeim fjárveitingum, sem
fyrirhugaðar eru til byggingar i-
þróttamannvirkja, er algerlega
sett úr skorðum sú áætlun sem i
gildi hefur verið siðan 1973 um
framkvæmdir i þessum mála-
flokki. Vanskilaskuldir rikissjóðs
við sveitarfélög og iþróttasamtök
munu þvi hlaðast upp að nýju, og
fáist ekki hækkuð framlög til
þessara framkvæmda mun skuld
rikissjóðs við fyrrgreinda aðila
vegna iþróttamannvirkja nema
um 76millj. kr. þegar á næsta ári.
Með stefnu rikisstjórnarinnar i
þessum málum, svo stórfelldum
niðurskurði nauðsynlegustu
framkvæmdaþátta, er enginn
vandi leystur, heldur er honum
safnað upp og hann mun knýja á
af vaxandi þunga á næstu árum.
Getuleysi rikisstjórnarinnar að
rækja það hlutverk stjórnvalda
að tryggja framgang brýnustu
samfélagslegu framkvæmda á
rætur i verðbólgustefnu hennar.
Neikvæðar ráðstafanir i efna-
hagsmálum hafa valdið slikri út-
þenslu rekstrarliða, að þeir
gleypa það fjármagn sem rikis-
sjóður er látinn innheimta af
landsmönnum. Auösæja mögu-
leika til að afla meira fjár til
nauðsynlegustu framkvæmda
með skattíagningu á gróðafyrir-
tæki, sem engan tekjuskatt
borga, fæst rikisstjórn Sjálf-
stæðisflokks og Framsóknar hins
vegar ekki til að nota.
Gróðaöflin i þjóðfélaginu
heimta frjálsa ráðstöfun gjald-
eyrisins, forgang einkaaðila til
fjárfestingar og til vinnuafls i
landinu og sem mest frelsi undan
skattgreiðslum til rikisins i sam-
eiginlegar þarfir landsmanna.
Sýnt hefur verið fram á að hundr-
uð gróðafyrirtækja i Reykjavik.
sem hafa i veltu þúsundir
milljóna króna, greiða alls enga
tekjuskatta. I stað þess að láta
þessa aðila greiða skatta til rikis-
ins a.m.k. til jafns við aðra, grip-
ur hægri stjórnin til ráða. sem eru
henni geðþekkari.
Þegar stórnleysið I efnahags-
málum og einkum i fjármálum
rikisins kreppir að rikisstjórnar-
flokkunum við fjárlagagerð og af-
leiðingar óstjórnarinnar koma
fram i stórfelldri útþenslu rekstr-
arliða i rikisbúskapnum. gripa
stjórnarflokkarnir til ráða sem
eru hægri flokkum nærtæk.:
1. Niðurskurðar nauðsynlegustu
samfélagslegra framkvæmda.
sem hvað mest bitnar á almenn-
ingi úti á landsbyggðinni.
2. Skerðingar á bótum al-
mannnatrygginga.
3. Lækkunar á niðurgreiðslum á
verði brýnustu matvara. en sú
ráðstöfun bitnar harðast á lif-
eyrisþegum og barnafjölskyld
um.
Þetta eru dæmigerðar aðgerðir
hægri flokka og koma i kjölfar
vaxandi krafna svæsnustu hægri
sinna i landinu um að dregið verði
úr þætti rikisins i framkvæmdum
oguppbyggingu og i félagsmálum
á þann hátt. sem gert hefur verið i
tið núv. rikisstjórnar. Það fer
ekki milli mála hverjir ráða ferð-
inni. Vist er. að þeir aðilar i Sjálf-
stæðisflokknum og Framsóknar-
flokknum. sem best ná saman um
þá hægri stefnu. sem nú er fylgt.
miða engan veginn við það. að hér
verði einungis um timabundin úr-
ræði að ræða, heldur varanlegar
aðgerðir meðan hægri stjórnin
hefur völdin. Þess vegna er það
brýnasta hagsmunamál launa-
fólks i landinu að völdum núv.
rikisstjórnar verði hnekkt sem
fvrst.