Ægir - 15.09.1974, Blaðsíða 11

að bíða eftir úrslitum þriðju hafréttarráðstefn-
UKnar og fresta frekari útfærslu fiskveiði-
uiarkanna að svo stöddu. En fiskstofnum á
Islandsmiðum fór hnignandi sökum ofveiði,
'°g eftir að afli á öðrum fiskimiðum, t. d. í
Barentshafi, við Vestur-Grænland og við Ný-
fundnaland fór þverrandi, var yfirvofandi
hætta á, að stórir flotar frystitogara og verk-
smiðjutogara mundi halda á íslandsmið. Sú
þróun hafði þegar byrjað á árinu 1971. Einnig
Var ljóst, að talsverður tími gæti liðið uns
samningur frá ráðstefnunni tæki gildi. Með
hliðsjón af þessu var ákveðið að færa fisk-
veiðimörkin út miðað við 1. september 1972.
Ríkisstjórnir Bretlands og Sambandslýðveld-
isins Þýzkalands ákváðu þá að skjóta máli
þessu til alþjóðadómstólsins á grundvelli
samninganna frá 1961. Alþingi íslendinga
hafði þá samhljóða samþykkt ályktun um að
skulbindingar samkomulagsins frá 1961 um
málskot til alþjóðadómstólsins hefðu náð til-
gangi sínum og að samningar þessir væru úr
gildi fallnir. Ríkisstjórn íslands hefir því ekki
haft fulltrúa við réttarhöldin í Haag. Engu að
síður ákvað dómstóllinn að hann hefði dóm-
sögu í málum þessum. í greinargerðum sínum
pg munnlegum málflutningi hafa ríkisstjórn-
ir Bretlands og Sambandslýðveldisins Þýzka-
iands mótmælt útfærslu fiskveiðimarkanna á
Þeim grundvelli, að 12 milna mörk væru há-
mark að alþjóðalögum. Þegar ríkisstjórn ís-
lands tilkynnti ríkisstjórnum Bretlands og
Sambandslýðveldisins Þýzkalands um fyrir-
®tlan sína um að færa fiskveiðimörkin út í
50 mílur, var opinber greinargerð um „Fisk-
veiðilögsögu íslands," sem lögð hafði verið
fram í undirbúningsnefnd hafréttarráðstefn-
unnar, látin fylgja tilkynningunni sem fylgi-
skjal. Orðsendingarnar ásamt fylgiskjölunum
voru lagðar fyrir alþjóðadómstólinn og urðu
þannig málskjöl fyrir réttinum. Segja má
því, að sjónarmið ríkisstjórnar íslands í máli
þessu hafi komið fyrir dómstólinn, jafnvel
þótt ísland tæki ekki þátt í réttarhöldunum.
Samkomulag hefur verið gert við Belgíu,
Færeyjar, Noreg og Bretland um timabundnar
veiðar innan hinna nýju marka. Samninga-
viðræður við rikisstjórn Sambandslýðveldis-
ins Þýzkalands hafa enn ekki borið árangur.
VI
Á þriggja ára tímabilinu 1971 — 1973 var
undirbúningsnefnd þriðju hafréttarráðstefn-
unnar aðalvettvangurinn fyrir umræður um
hafréttarmál. Margskonar upplýsingar hafa
þangað borizt, svo sem löggjöf hinna ýmsu
landa, niðurstöður svæðafunda og alþjóðlegra
funda svo og tillögur, sem lagðar hafa verið
fyrir nefndina sjálfa. Auk þess hafa málin
verið rædd árlega á allsherjarþingi Samein-
uðu þjóðanna. Ef við lítum á löggjöf hinna
ýmsu landa kemur í ljós, að eftirtalin ríki
hafa gert kröfu til lögsögu yfir auðlindum ut-
an 12 mílna: Argentína, Brasilía, Cameroon,
Chile, Costa Rica, Ecuador, E1 Salvador,
Franska Guyana, Gabon, Ghana, Gambía,
Guinea, Haiti, Honduras, ísland, Indland, Iran,
Kongó, Malagasy lýðveldið, Maldi-eyjar,
Mauritanía, Marokkó, Nicaragua, Nígería,
Oman, Pakistan, Panama, Perú, Senegal,
Sierra Leone, Sómalía, Suður-Kórea, Sri
Lanka, Tanzanía, Uruguay, Viet-Nam og
N orður-Viet-N am.
Hér er um að ræða 37 ríki, sem hafa lög-
gjöf um lögsögu yfir fiskveiðum utan 12 mílna
frá ströndum.
Ef athugaðar eru niðurstöður svæðafunda,
ber að nefna Montevidoo-yfirlýsinguna frá 8.
maí 1970, sem undirrituð var af Argentínu,
Brasilíu, Chile, Ecuador, E1 Salvador, Pan-
ama, Perú, Nicaragua og Uruguay. Segir þar,
að það sé grundvallarregla í hafrétti, að
strandríkið eigi rétt á að hagnýta sér auð-
lindir hafsins undan ströndum og á hafsbotni
í því skyni að stuðla að sem mestri efna-
hagslegri þróun sinni og auka velferð þjóð-
arinnar svo og að ákveða mörk landhelgi
sinnar og lögsögu með hliðsjón af landfræði-
legum og jarðfræðilegum aðstæðum og atrið-
um, er varða auðlindir sjávar og raunhæfa
hagnýtingu þeirra. 1 yfirlýsingunni segir einn-
ig, að þau ríki, sem undirritað hafa h.ana,
hafi vegna sérstöðu sinnar fært út landhelgi
sína eða lögsögu yfir hafsvæðum undan
ströndum í 200 mílur frá grunnlínum land-
helginnar. í Lima-yfirlýsingunni frá 8. ágúst
1970 lýstu Argentína, Brasilía, Columbía,
Chile, Dominikanska lýðveldið, Ecuador, E1
Salvador, Guatemala, Honduras, Mexioo,
Nicaragua, Panama, Perú og Uruguay því
yfir sem almennri meginreglu hafréttar, að
strandríkið hefði rétt til að ákveða víðáttu
landhelgi sinnar eða lögsögu í samræmi við
sanngirniskröfur og miðað við landfræðileg,
jarðfræðileg og líffræðileg atriði og nauð-
Æ GIR — 267