Ægir - 15.03.1977, Blaðsíða 8

Ingimar Jóhannsson, Björn Jóliannesson og
Jónas Bjarnason:
Um sjóbleikju
I. LífsferiII sjóbleikju. Almenn atriði.
Sjóbleikja (Salvinus alpinus) er algeng í
ám norðanlands, og hún gengur einnig nokkuð
í ár vestanlands. Hún gengur í ár í N-Noregi,
Grænlandi, Svalbarða, Bjarnareyjum, Novaja
Semlja, Alaska og Kanada. Sjóbleikjan held-
ur sig einkum í tærum, köldum ám, þar sem
vatnshitinn á sumrum fer ekki mikið yfir
12°C. Hún gengur árvisst úr ánum til sjávar
í ætisleit, en snýr aftur til hrygningar í árn-
ar. Sjóbleikja hrygnir einkum á straumhörð-
um stöðum í ánum, þar sem bæði lax og sjó-
urriði hrygna, en hún á það einnig til að
hrygna þar sem straumur er lítill eða enginn.
Þegar sjóbleikjan gengur úr sjó í árnar,
eru kviður og hliðar hennar silfurgljáandi.
Hryggurinn er dökkur, stundum dálítið græn-
leitur, og ljósleitir hringir oft áberandi á
hryggnum. Yfir og undir hliðarlínunum hefur
bleikjan Ijósa flekki, sem eru greinilegastir
fyrir ofan hliðarlínurnar. Brjóstuggar, bak-
uggar og gotraufaruggar eru ljósgulir með
gráu ívafi. Hjá hængnum eru brúnir þess-
ara ugga ljósar og verða þær oft breiðari og
hvítgular um hrygningartímann. Stuttu eftir
að bleikjan er gengin í árnar, roðnar hinn
silfurlitaði kviður. Á þetta við bæði um kyn-
þroska fiska, sem hrvgna á haustin, og ókyn-
þroska fisk (geld-fisk) sem hrygnir ekki.
Geld-fiskurinn heldur sama litnum allt sumar-
Vísindasjóður veitti styrk til þeirrar vinnu sem
þessi grein fjallar um.
Innihald I. kafla byggist að mestu á norskum
heimildum sem tilgreindar eru síðast í þessari
ritgerð.
ið og veturinn. Hjá hrygningarfiski breytist
aftur á móti liturinn á kvið og hliðum. í sept'
ember er hrygningarfiskurinn kominn 1
skrautlegan hrygningarbúning, ólíkan fyrir
hrygnur og hænga. Kviður og hliðar hrygnunn-
ar verða ljósrauð. Kviður hængsins er oft
rauður, en getur einnig orðið gulur eða gul'
rauður; kviðuggarnir eru oft rauðir. Sjóbleikj'
an breytir um lit fljótlega eftir hrygningu:
Hrygningarbúningurinn hverfur og bleikja11
verður aftur ljós á kvið og hliðum. Þegar
bleikjan gengur til sjávar um vorið, er eng'
inn sjáanlegur munur á fiskum sem búnir erU
að hrygna og geld-fiskum sem ekki hafa
hrygnt um veturinn.
Hængar vatnableikju, sem hrygna 3
svipuðum slóðum og sjóbleikja, eru stundum
rauðleitir um hrvgningartímann, en venjuleg3
eru þeir gulleitir eða jafnvel dökkir. Hryg11'
ur og minni hængar eru venjulega steim
gráir á kvið og hliðum. Sjóbleikjan
vatnableikjan eru yfirleitt svo ólíkar um
hrygningartímann, að auðvelt er að greina
á milli.
Sjóbleikja hrvgnir á svipuðum botni og la*
og urriði. Botninn er venjulega möl, srná'
steinar eða grófur sandur. í stöðuvötnum
getur bleikjan hrvgnt á 1—30 m dýpi, alk
eftir því hvort botninn er heppilegur. Sjó'
bleikjan hrygnir á haustin í september eða
október. Ekki er ljóst hvort hrygnur eða
hængar koma fyrst á hrygningarstöðvarna1-'
en stundum virðist sem hrygnan komi þang'
að nokkrum dögum á undan hængnum. Stund'
um lítur út fyrir að fiskarnir hafi parað sig
áður en þeir koma á hrygningarstöðvarnar.
Þegar bleikjan hrygnir, syndir hængur'
inn stöðugt í kringum hrygnuna og reku1
burt alla fiska sem koma of nálægt hrygning'
86 — ÆGIR