Tímarit lögfræðinga - 01.10.1979, Page 53

hlutlæga ábyrgð á hættulegum atvinnurekstri, en hún þekkist einnig
í Bandaríkjunum (3. og 4. kafli).
Reglur, sem kveða á um ábyrgð á sjálfstæðum verktökum, sæta
þeirri veigamiklu takmörkun, að verkkaupi er ekki bótaskyldur vegna
svonefnds ótengds gáleysis af hálfu verktaka. Það telst ótengt gáleysi,
sem telja má í litlum eða engum beinum tengslum við sérstaka hættu-
semi verksins. Dómsúrlausnir um ótengt gáleysi eru á reiki, svo að
erfitt er að afmarka hugtakið nægilega skýrt (5. kafli).
1 6. kafla eru nefnd fáein dæmi um ábyrgð á sjálfstæðum verktök-
um að enskum rétti, og eiga þau sér öll einhverja hliðstæðu í banda-
rískum rétti.
Þau atvik, þar sem bótaábyrgð vegna sakar sjálfstæðra verktaka
hefur verið viðurkennd, eru yfirleitt sundurleit. Sýnist skorta sameig-
inleg rök fyrir svo ríkri bótaábyrgð í tilvikum, sem eru lítt eða ekkert
skyld. Raktir eru stuttlega nokkrir helstu hópar tilvika, sem hafa í
för með sér ábyrgð vegna sjálfstæðra verktaka. 1 sumum þessara
tilvika er niðurstaða bandarísks réttar svipuð eða sú sama og í rétti
ýmissa norrænu ríkjanna. Hins vegar er efni reglnanna oft mjög ólíkt,
og verða rök fyrir niðurstöðu verulega frábrugðin því, sem íslenskir
lögfræðingar eiga að venjast. Ýmsir bandarískir fræðimenn gagnrýna
„regluna" um „óframseljanlegar“ skyldur og telja ekki æskilegt að
nota hana um öll þau athafnasvið, sem hún tekur nú til. Tekið er undir
þessa gagnrýni og vikið að því, hve víðtækar margar þær reglur eru,
sem til eru orðnar fyrir dómvenju. Sett er fram sú tilgáta, að sam-
ræmingarstarf það, sem „Restatement of the Law. Torts“ er árangur
af, ýti undir aukna bótaábyrgð á ýmsum sviðum, en fyrirvari er gerður
um réttmæti tilgátunnar. Bandarískar reglur á þessu sviði eru ekki
einungis rúmar, heldur einnig mjög teygjanlegar, a. m. k. sumar
hverjar. Fullyrt er, að í heild séu þær flóknar og óskýrar og geti
því valdið réttaróvissu. Reglurnar eru þó allþjálar og leiða oft til
niðurstöðu, sem fellur vel að hugmyndum norrænnar lögfræði. Á hinn
bóginn þykir mörgum norrænum lögfræðingum líkléga, að ýmsar
bandarísku reglurnar hafi myndast vegna óska um að veita tjónþola
úrlausn í tilfellum, þar sem hann myndi annars verða af bótum. Heild-
arniðurstaða verður sú, að í Bandaríkjunum hafi bótaskylda verið
teygð of langt á þessu sviði. Visst mótvægi sé þó fólgið í reglum um
ótengt gáleysi, en það hugtak sé teygjanlegt og miður heppilegt í
framkvæmd (7. kafli).
147