Tímarit lögfræðinga - 01.08.1980, Qupperneq 15

Þetta er hæpin niðurstaða. Yfirlýsingin er að dönskum landsrétti
grundvöllur frekari lögfræðilegra ákvarðana um eignar- og ráðstöf-
unarrétt yfir grænlenzkum náttúruauðlindum og því ekki hægt að
hundsa hana, enda er hún felld inn í heimastjórnarlögin. Ennfremur
segir í greinargerðinni, að þessi yfirlýsing sé hugsuð sem viðurkenn-
ing á „vissum stjórnmála- og siðferðilegum kröfum, sem ber að virða.
Þessar kröfur eiga rætur sínar að rekja til tilfinningalegrar samheldni
(samhörighed) lands og íbúa, sem átt hafa þar heima öldum saman.
Þessi samheldni leiðir náttúrulega til kröfugerðar um viss réttindi, sem
hin hefðbundna lögfræðimálnotkun nær ekki til.“ Hér virðist farið
með rangt mál. Lagareglur eru til um þetta efni, þótt ekki séu allir
á eitt sáttir um túlkunina. Nægir þar að vísa til ályktunar allsherjar-
þings Sameinuðu þjóðanna frá 14. desember 1962 (1803 (XVII)) um
varanlegt fullveldi yfir náttúruauðlindum og til alþjóðlegu sáttmál-
anna frá 1966 um efnahags-, félags- og menningarleg réttindi og um
borgara- og stjórnmálaleg réttindi, sem Danmörk er aðili að. I sér-
fræðiáliti til heimastjórnarnefndarinnar telur Peter Germer, prófessor
í lögum við Árósaháskóla, að Grænlendingar sem þjóð hafi, á grund-
velli ofangreindra sáttmála, eignar- og ráðstöfunarréttinn yfir þar-
lendum náttúruauðlindum og að reglur laganna um neitunarvald full-
nægi ekki kröfum sáttmálanna, sérstaklega þar sem málunum sé
ráðið og þeim megi breyta einhliða með dönskum lögum.
Grundvallarréttindin, sem taka skal tillit til skv. lögunum, eru talin
upp í greinargerð: úrslitaáhrif á þróun hráefnamála, verndun hefð-
bundinna atvinnuvega, menningar og lífshátta Grænlands og hagn-
aðarhluti með það fyrir augum að skapa efnahagslegan grundvöll að
betri lífsskilyrðum. Greinargerðin heldur áfram: „Engin þessara rétt-
inda eru algild í lögfræðilegum skilningi, og þau ber ennfremur að
skoða í ljósi æskilegrar stjórnskipunar fyrir ríki og íbúa, sem báðir
aðilar viðurkenna.“
Meginreglunum til tryggingar þessara réttinda og til varðveizlu
hagsmuna ríkisins er lýst svo: 1) Vegna lífshagsmuna grænlenzka
samfélagsins og ríkisheildarinnar skulu skoðanir Grænlands og Dan-
merkur vega jafnt við stefnumótunina um þróun hráefnamála og við
ákvarðanatökur, sem hafa úrslitaþýðingu þaraðlútandi (ligestillings-
princippet). 2) Vegna jafnræðisins ber að stofna sameiginlega nefnd
ríkisvalds og heimastjórnar, sem komi sér saman um meiri háttar
ákvarðanir, svo að aðilar geti hvor um sig stöðvað ákveðna og að þeirra
áliti óæskilega þróun eða samninga (gensidig vetoret). I Grænlandi
er þetta neitunarvald í höndum landsþingsins skv. 8. gr. 3. mgr. Neit-
77