Leifur - 07.12.1883, Page 1

;l. ARG WESrmPBG 7. DE8BMBEB 1883. NQ. 31.
E.' þjer viljið fá vel teknar myndir þá gleymið
ekki, að I. Bennetto & Co. skara fram úr öðrum.
FRJETTIR ÚTLENDAR,
það má svo að orði kveða, að cigi sjj um
anna> rætt i Norðtirálfunni, en Frakka- og
Kinastriðið, sem nú vofir yfir, cða cr jafnvel
byrjað. A Frakklandi er allt i uppnámi og
sESÍngum meðal þjóðarinnar, því nú virðist
úti urn að friöur komizt á. þar eð marquis
Tseng hinn kinverski ráðherra er alveg iluttur
úr Parisarborg. Daginn áður enn hann flutti,
lór hann á fund Ferry og ijekk honum skjal
citt mcð hinni síðustu uppástungu utn friðar-
samninga. þegar Fcrry hafði lesið brjcíið, pótti
honum kostirnir svo óaðgengilegir. að hann
kvaðst álita það sem tilkynniugu um strið.
Fór marquis Tseng þegar úr borginni og kvaðst
ekki mundu ganga lengur cptir Frökkum.
þykir alpyðu á Frakklandi sern Ferry takizt
heldur niikið i fang og er hún óámegð meö að-
farir hans. þykir honni hann beita ærið miklu
valdi með þvi, að scnda hertncnn austur og
etja þeim móti Kinverjum, þvert á móti vilja
þjóðarinnar, og virðist henni að hún i það
minnsta «tti aö fá að vita hvcrnig gengur þar
eystra, en hón f«r það ekki, nema stöku sinn-
um stutta hraðfrjett, sem liún álitur ónóga og
óáreiðanlega.
þann 24. f. m. kom sú fregn frá Peking,
að um daginn hcfðu 2000 kínverskir hermenn
gjöit-atlögn á btrinn Haidfurong i Annam. gátu
þeir litið áunuið, þvi bærinn er vel viggiitur,
og eptir 8 klukkustunda orustu neyddust þcir
til að flýja undan stórskotum Frakka og Ijctu
þeir fjólda af liði sinu. Tveim dögum siðar
rjeðnst 1.200 menn, af liði binna „svertu fána“,
á franskt herskip, skemmdu þeir skipiö mjög
og nokkiir (jellu af liði Frakka og kornust þeir
með naumindum undan. Sagt er að Frakkar
cigi von á hörðu áhlaupi á bæinn Haiphong,
búa þeir sig kappsamlega og vonast eptir að
geta veitt íjandmönnum sinum harða móttöku
þegar þeir koma. — Land það, er Frakkar og
Kinverjar deila um, hcflr um mörg ár verið
þrætuland milli Aimams keisara og Frakka.
Allt þar til á 15. öld. var Annam skattgilt
Kitium. en þá visu Annamsbúar upp og brutu
af sjcr þrældómshlckki Kinveija, stofnuðu peir
þá keisaradœmi í Annam og hefir það haldi/.t
siðan. Keisari »4.er sat að völdum í Annam,
frá 1820—1841, var hinn versti ijandmaður
allra kristniboðara, og ofsótti þá yðulcga og
Vann ýms ódæðisverk á kristnum mönnum.
Kristniboðar þcssir voru flestir kaþólskir, þoldu
því Frakkar eigi þessar ofsóknir af bálfu keisar-
ans og vildu því koma 1 v«g fyrir það, I þcim
tilgangi sendu þeir herskip þangað, og áttu
yðulega i róstum við Annamsbúa, on þó til
einvkis gagns.
þcgar Tu-duc, sem nú ei keisari í Annam,
settist að völduin árið 1817, bjelt hann sein
fyrirrennarar hans áfram með að ofsækja kristna
menn, og árið 1858 ljet hann taka spánskan
byskup af llfi, reiddust Frakkar þvl mjög og
ásatti Napoleon III. sjer, að hefna byskupsins á
niðingum þesium, þaö ár áttu Frakkar í ófriði
viö Annamsbúa og hertóku bæinn Turon. Arið
1862 kúguðu Frakkar Tu-duc til að láta af
hendi nokkurn hluta af landi þvi. or Frakkar
nú kalla eign sina (a: Tonkin eður norðurhluta
Annam*) var Tu-duc ueyddur til þcssa. því
það ár sóttu Frakkar að bouum að suuoau, en
’að norðan sóttu að homim li''fflokkur undir stjóru
Pedio Phuoug, hanu ui' kaþólskui og eitm af
niðjum keisara-ættar uokkurrar. cr fyrir löugu
var liðin undir lok, vildi liann rcka keisaranu
frá völdnm og við rcisa hina fornu keisara-ætt.
Tu-duc kaus þvi heldar að láta af hendi land
nokkurt við Frakka og sitja svo sjálfur að
völdnm. Eptir að Frakkar nuðu fótfestu i
Tonkin spöruðu þcir cigi að auka veldi sitt,
og ej-jtir nokkur ái voru þeir búnir að ná
nndir sig öilu Tonkin, leist þá Tu-duc ekki á
aðfarir þeirra en gat ckki að gjört. Um siðir
tók liann það til bragös, að seuda inenn til
Kínakeisnra, ijet hann sendiinénn sina íæra kcis-
aranuin fjegjaíir, og það sein mestu varðaði
víðurkenningu frá sjcr uin það, að Kinverjar
hefðu fullan rjett til landsins nú sem fyr og vou-
aðist því eptir, að keisarinn mundi fúslega
styrkja Anuainsbúa til að reka hina ódælu
frönsku bófa burtu úr landinu. þogai Frakkar
urðu þess vísir að Tu duc ætlaði að fá Kín-
verja til liðveizlu, sáu þeir að svo búið mátti
eigi standa, gjörðu þeir þvi saintiiuga að nýju
við keisarann, þeir viðurkenndu hann að uafn-
inu sem stjórnara laudsins, en i rauninni gjörðu
þeir hann að verkfæri í hendi sinni, því hann
skuldbatt sig til að láta pá ráða allri veizlun
og samgöngum við erlendar þjóðir; h'ann lcyfði
þeiin og að verzla á öllum höfnum í Tonkin,
og mcðfrain Rauöá (eður ánni gulu) endilallgri.
og var það Frökkum ómetandi hagur, þv! á
þcssi er aðalþjóðvegur norður fylkjauna í Ton
kin, haim lcyfði þcim og að hafa herflokk á
hverri höfn. þrátt fyrir samþykktir á þcssum
nýju samnrngum, gekk Frökkuui eigi vel við
Tonkinbúa, þcir voru liarðir i horn að taka og
vildu ekki þýðast stjórn þeirra, hafa því Frakk-
ar alla jnfna átt í vök að verjast fyrir ofsóknum,
ýmist af Tonkinmönnuui eöa Kinum, scm uú á
seinni tið hafa latið 1 ljósi, að þeir einir hefðu
rjett til að stjórna landinu.
Nú cr Tu-duc ákæröur af Frökkum fyiir
að hafa pctfið sanminga þá, cr liaun samþykkti
árið 1874, og som fyrr er getið, segja þeir að
liann haíi fengiö Kinverja i sainbaud við sig. í
sumar þegsr til vandrœða horfði milli Klnverja
og Frakka, sendi M. Bouree hinn frakkneski ráð
herra í Peking, brjef til Kínastjórnar til að vita
með hvaða kjörum friður fengist; fjekk hann það
svar frá keisaranuui að hanu viðuikenndi að
Frakkar lieíöu aö nokkru leyti rjett til að ver/.la
í Tonkin, kveðst hanu fús til að friður kæmist
á en með því móti að landainæri væri tiltekin,
eiimig kvaðst hann vilja leifa þeini að verzla
fram Hieð Rauöá, cu sem þóknun l’yrir það. vildi
liann fá fullkotnin mnráð yfir bænuin Laokai i
Toukiu. þegar uppástuuga þessi kom til stjóru
ar Frakka, var því þverlega neitað að ganga að
slíkuin sanniiugum, þvi incð því viðurkei*du
Frakkar að Kinar ættu landið. Um þetta leyti
scndi Grcvy (forseti Frakklands) nieirn til fund-
ar við Ta-duc til aö lciða houuin fvrir sjóuir,
að þar eð hai»j ekki hel’ði krapt til að viðhalda
friði og reglu í Tonkiu, væru Frakkar neyddir
til að taka upp á sig það vandamál, og liefíg.
þeir þ vi áseft að slofna þar stjórn sína, og skor
uðu þeir á keisarar.n að samþykkja, ekki ein-
ungis þeir stjórnuðu Tonkin, heldur að þeir
tækju við stjórn ull* Annamsríkis, og að þeir
liefðn ótakmarkað vald til að leggja skatta á
þcgna slna eptir þvi sem þörf krefði. Ef keis-
arinn gengi að kostum þessum kváðust þeir
mega fullvissa liann um, að þcir mundu við-
halda Anuamsriki óskertu, og undir einni stjóiu
framvegis, lofuðu þeir að láta keisaranu fá í siim
sjóö ai (jlluni tekjum rikisins, sem þeir áliáa
að muni vera um 30 millionir fraiika, þvi fóiks-
tala rikisius, cr uin 15 millionir. Alifa Frakk-
ar að þeir muni þurfa um 10 iniUionir frar.ka i
stjóruar þaríir, ætla þeir þá að qyða öðrum 10
millionum til opiuberra starfa og Iiitt ætla þðir
að gcfa Tu-duc, ef liann gengúr að þessu, sem
valla niun verða, að ininusta kosti mumi K fe
verjar aldrci samþykkja það. L’t af þcssu rís
deilau rnilli Kiua og Frakka. og er nji þeggr
augljóst oiðið að vopn þcirra ciga aö skera fir
þrætuin þessum.
það má fullyrða að tiigangur Frakka er að
ná undirsig, ekki einungis Annani, heldur lijer
öðum þoim, sem liggja vestur af Annaui, og
þaimigauka veldi sitt, þar til lönd þeirra liggja
áfast við a'usturhliðina á eiguum Engleodinga.
Munú þcir með litlum ti,lkostnaði ná umráðum
yfir lýðstjórnarhjeraðiuu Shan, cf þeir na undý-
sig Aunam, þvi Shan er lítið lijerað og, lieQr
ekki þiek til að standa á móti mikluru árásv
um, að þvi loknu má eiga víst að 'þeir innan
skamms nái hinu uiikla hjc'aði Síam, þar eð
þeir þá gcta kreppt að þvi á þrjér hliðar, vcrbn
þvl Siainsbúar neyddir ti-1 að lúta valdi Frakka
nema þeim komi hjálp frá öðrum JjJóðum. það
sem mest hvetur Frakka til að ni þessuin lönd-
um undir sig, er verzluuin, þeir vilja lcoma í vcg
fyrir að Englendingar nái i að ver/la í löndurn
þcssum. cn það geta þeir ekki uqpna meö þ? I
að þeir að nokkru lcyti stjórni laudinu. Frakkar
hafa gjört áætlun uin að 1 Tonkin uiuni verzlnn
þeirra vfir árið nema 30 milliouum dollars, sjji
þeir þvl glögglega hversu mikla vcrzlivi - þeíy
gætu rekið þar. ef þeir næðu uinrá^nm yfiv Aqii
am, Sia#i og Shan, og drottnað ojnvaldir yfir
verzlun þessara landa.
Á Egyþtalandi horfir til stórra vandræða,
Norðurálfubúar eru óttaslegnir slðaai Egyptay
urðu fyrir því mikla mannfalli i Soudau, Jist
þoim ekki á aðfarir liins ,,falska spámanns*4 E1
Mahdi, sem liótar að kúga allt Efra Egyptaland
til lilýðni við sig, er hann búinn að fá til fylgdar,
við sig ótölulcgan grúa nf allskonar skril, bæð*
i Asiu og Afriku, sem trúa því staðfastlega að
hanu sje af guöi sendur, eru því roj'ðubúnir að
leggja litíð i sölurnar fyrir liann, hvcnær sqju
bánn vill svo vera láta. Fregnin um sigur þanji
er hann vann i Soudan á lierllokki Uicks Pacha^
barst eins og logeldur nin alla Asiu meðal matina
hans, og er sagt að Arabar staudi vfgbúnir hve
nær sem kallið kemur frá þcssu átrúnaðárgoði
þeirr.'í. þykir sjálfsagt að Bretar verði ncyddir,
til að skerast i leikin á ný, þvi l$ndstjóriun i
Soudan hefir -bcðið um liðvoizlu, en tekur fram
að gagnslaust sjo að seada egyptska hcrmenn þvi
þeir sje ekki til neins, er.því álit allra að i stað
þess að fækka lierniönmnn á Egyptalaiidt ’eins
og Gladstone hafði gjört ráb fyrir, megi hánn ný
bæta við þá sem þar eru og þaö til inuna, ef
duga skál. þess er tilgetið að cf BretaV þurli
nú upp á nýtt að senda her til Egyptalands, til
að við lialda friði, muui þeir algjörlega taka við
gtjórn landsins framvegis. ciu margir á þeinj
trú að þu myndi betur ganga í l nidtnu, of Bret-
ar væru einir um kituna, þvi það sýnist vera
íullsanuað, ab landið verður seint að fullum not-
um meðaii Tyrkir ráða þar jafnmiklti og þeir
ii6 gjöra.
Mál O'Donnels var tekið fyriy þanb 2Í). f.
in., einungis 2 vitni voru fyrir hönd verjanda,
vont þau írá Poit Elizabeth í AJ'riku, aniiar
maðurinn er ökuinaður, og kveðst hann eitt siun
hafa spuit Carey þvi hami liefði eigi «ketið
O'Doúuel þegai liauu skaut föður hans, hafði þá