Vikuútgáfa Alþýðublaðsins - 09.05.1928, Blaðsíða 1

Gefin út af Alpýðnflokknum.
II. árgangur.
Reykjavík, 9. maí 1928.
19. tölublað.
Erlent auðvaðd
og
íslenzk leppmenska.
Islendingar hafa háð langa og
harða baráttu við erlent — og
þá sérstaklega danskt — auðvald.
Um aldir hvíldi danska einokun-
■arverzlunin á þjóðinni eins og
mara. 1 Danmörku sátu stórríkir
verzlunarburgeisar, lifðu í vellyst-
ingum praktuglega og höfðu rík-
isvaldið í hendi sér, enda fleygðu
þeir í það vænum fúlgum, sem
það síðan eyddi í sukk og svall
og vitfirringsifögar og vonlausar
styrjaidir við nágrannaþjóðirnar,
Svia, Þjóðverja og Breta. En úti
á Islandi ráku þjónar auðvalds-
ins danska erindi þess miskunnar-
iaust. Alt, sem landsmenn þurftu
að kaupa, var rándýrt og svikið,
*k> sem þeir höfðu að selja, var
þeim stórum vangoldið. Ekkert
var gert fyrir alþýðuna íslenzku
af ríkisvaldinu — og þegar óáran
þrengdi að, féii alþýðan úr hor
þúsundum saman. Hún hafði
engan rétt. Kúgararnir, auðvaldið
danska, hafði allan réttinin. Hin-
ar allra minstu mi&gerðir alþýð-
Unnar við þá voru launaðar með
ströngustu refsingum.
Fyrir atbeina mikilia manina,
sannarlegra alþýðuleiðtoga, er
daemdu auðvaidið erlenda hörð-
um dómum, var mestu kúguninni
létt af. En aldrei hefir erlent auð-
vaid slept að fuilu tökunum hér.
Alt af hefir það haft auga á oss,
haft gát á hverri smugu, sem
það gæti smeygt sér í. Það
keyrði fjötra iánsverzlumar á al-
Þýðuna islenzku — gerði hana að
Þýjum á þann hátt. Það réði
heiftarlega ' á sjálfsbjargarvið-
ieitni alþýðunnar, kaupfélagsskap-
og enn fremur hefir það af al-
efii reynt að bælá niður stjóm-
tnálaieg samtök hennar. Og ef
tii viil hefir viðleitni þess til
valda og kúgunar hér á landi
aidrei verið svo ákveðin, öflug og
hættuleg sem hún er nú.
Erlenda auðvaidið hefir séð, að
«f það gengi beint framan að
íandsmönnum, þá gæti það ekki
haft neina von um að ná svo
tniklum vöidum hér á nýjan leik,
að íslenzk alþýða yrði algerlega
sjálfstæðislaus þý þess. Það hefir
þvi kosið þann kost, að leigja
sér íslenzka þjóna. Og því hefir
*ekist það.
Uanskir peningamenn eiga sem
kunnugt er mikið af hlutafé
stærsta blaðs ihaldsflokksins ís-
tenzka. Þeir láta blaðið verja all-
ar athafnir erlendra peninga-
manna á iandi hér, danskra,
norskra, enskra o. s .frv. — þvi
að auð'vald allra landa stendur
saman gegn sjálfsbjargar- og
frelsis-viðleitni alþýðunnar. Þeir
iáta það einnig verja stjórnmála-
afglöp íslenzkra iha|ldsforkólfa, er
þeir drýgja í þágu erlends auð-
valds. Enn fremur hefir það ver-
ið látið rægja leiðtoga íslenzkrar
alþýðu til sjávar og sveita, gera
árásir á samtök aiþýðunnar og
reyna að telja henni trú um, að
hún geti ekki bjargast án auð-
valdsins erlenda og hálf-erlenda.
Er það sama grýlan og ávalt hefir
verið notuð tiil þess að hræða ís-
lenzka alþýðu, þá er hún hefir
sótt fram og reynt að leysa af
sér viðjarnar. Hún átti ekki að
geta bjargað sér án forsjár
danskrar einokunarverzilunar. Hún
átti ekki að igeta dregið fram iiifið,
ef í&lendingar fengju að hafa
stjórn fjármála sinna. Henni
var sagt, að öllu mundi í voða
stefnt, ef alþingi fengi löggjafar-
vald. En alilr vita, hver raunin
hefir orðið. Alt það, sem aiþýðu-
leiðtogarnir og freisisvinimir hafa
komið til leiðar, hefir orðið oss
tiil blessunar. En þrátt fyrir þetta
notar auövaidið erlenda sömu
blekkinguna og áður, lætur mál-
gagn sitt á Islandi, stærsta biað
íhaldsflokksins, berja hana blá-
katlda fram. Einkianlega hefir það
gengið fram fyrir skjöidu í vörn
sinni á þjónum erlends auðvailds
og sókn sinni á hendur alþýðunni,
síðan það að sögn á liðnuim vetri
ilét leppa sína kaupa flest þau
hlutabréf í blaðinu, sem voru inn-
ilend eign.
Þjónusta íhaldsleiðtoganna við
auðvaldið erlenda er þó kann ske
enn þá alvarlegra tímanna tákn
en yfirráð þeirra yfir blaðinu.
Alþjóð veit það, að Jón Þorláks-
son, annar aðalforingi íhalds-
manna, er af dömsku auðvaldi
kjörinn til þess að gæta hags-
muna þess gegn hagsmunum ís-
lenzkrar alþýðu. Það vita og allir,
að erlent ríkisvald hefir sæmt Jón
hinum virðulegustu tignarmerkj-
um — og fyrir hvað annað en
góða þjónustu getur honum veizt
sú náð ? Hve alvarlega og á-
kveðið hann fylgir alheimskúg-
unarstefnu auÖvaldsins, má sjá
af því, að hann geidur verka-
mönnum sínum lægra kaup en
ákveðið er, íægra kaup en svo,
að þeir geti framíleytt á því fjö!-
skyldum sínum — og nú hafa
þeir orðið að gera verkfall.
Þá er það ekki siður á ailra
vitorði, að himn aðalforinginin er
kunnur að rnargs konar eftirláts-
semi við erlent auðvaJd. Allir
vita, að hann lét norsku auðvaldi
líðast það í Jírossanesi í Eyjafirði
að hafa stórfé af íslenzkum sjó-
mönnum. Allir kannast við það,
að hann hefir leyft erlendu auðfé-
lagi að nota hér á landi erlenda
verkamenn í blóra við íslenzkan
verkaiýð. öllum er kunnugt, að
hann fékk leynifélagi erlendu í
hendur stóran sjóð, er skyJdi vera
tiil fræðslu hér á landi. Og þá
mun enginn fslendingur vera svo
fáfróður, að hann ekki viti skiJ á
þjónustu hams við enskt auðvald.
Það mál hefir verið skýrt ræki-
lega hér í blaðniu, og það skal
ekki rakið hér að þessu sinni..
Hins skal látið getið, að í skýrslu
þess manns, er fenginn var til að
athuga fyrirkomulag Skelfélags-
ins, var skýrt frá þvi, að ranglega
hefði verið skýrt frá til hluthafa-
skrár um innborgun hlutafjárins
og að stjórn féiagsins hefði með
því brotið í bág við ákvæði hluta-
félagalaganna. Enn fremur var það
dregið í vafa, að meiri hluti
hlutafjár væri raunverulega inn-
lent fé. Einnig var það upplýst,
að „01iusailan“ h.f. hefði ekki
verzlunarleyfi. Þá skal og frá því
sagt, að íslenzka stjórnin hefir
eigi séð sér annað fært en fyrir-
skipa réttarrannsókn út af þessu,
og mun enginn íslenzkur ráðherra
annar en Magnús Guðmundsson
íhaldsforingi hafa þjónað svo
dyggilega erlendu auðvaldi, að
stjórnarvöld iandsins yrðu að
fyrirskipa réttarrannsókn.
„Mgbl.“ hefir undan farna daga
hamast gegn fulltrúum verka-
manna, reynt að tortryggja þá á
allar lundir og svívirt og spott-
að eftir getu verkamenn þá, er
tóku þátt í hátíðahöldunum 1.
maí. Veit erlenda auðvaldið sem
er, að vart mun af veita, þó að
reynt sé að leiða athyglina frá
þjónum þess, íhaldsráðherrun-
um. Það veit, að vart mun fólkið
trúa fullyrðingunum . uim lýðholl-
ustu íhaldsins, þegar Jón Þorláks-
son borgar verkamönnum sínum
svo lágt kaup, að þeir neyðast tii
að gera verkfall. Það veit sem
er, að vart mun trúað verða
stóru orðunum um löghlýðni og
þjóðrækni ihaldsins, þegar Magn-
ús Guðmundsson og félagar hans
hafa sýnt svo mikla hoJlustu
ensku auðvaldi, að rikisstjórnin
íslenzka hefir ekki séð sér annað
fært en fyrirskipa réttarrannsókn.
í Danmörku berst alþýðan gegn
auðvaldinu, sem notar hvert tæki-
færi til að vinna bug á samtökum
hennar og fyrir nokkrum áratug-
um tók einræðisvald í öllummál-
um bjóðarinnar í sínar hendur.
Danska alþýðan hefir veitt ís-
lenzkri aJþýðu lítilfjörlegan styrk
til hjálpar í baráttunni gegn sama
fjandspmlega valdinu og dönsk
alþýða sjálf á við að stríða — og
er það hliðstætt því, er þýzk al-
þýða styrkir franska og frönsk
þýzka í baráttunni við auðvaldið.
Eins og auðvaldið í heiminum
berst í fylkingu gegn hagsmun-
um allrar alþýðu, eins berst al-
þýða allra landa sameinuð gegn
vélráðum auðvaldsins. Og þó að
auðvaldsmálgagnið danska hér á
landi reynl að leiða athyglina frá
sjálfu sér og öðrum þjónum er-
lends auðvalds, með þvi að
freista að gera alþýðuleiðtog-
ana tortryggilega, þá mun íslenzk
alþýða sjá úlfinn í sauðargær-
unni, ekki sízt nú, þegar íhaldið
hefir sýnt, betur en nokkru sinni
áður, að íslenzkt land og íslenzk
þjóð er í þess augum að eins
verzlunarvara.
„Mgbl.“ og sænskir
jafnaðarmenn.
Fyrir nokkru síðan birtist
greinarstúfur í „Mgbl.“ nieð fyr-
irsögninni „Dýr tiiraun — lítill
árangur.“ Er þar sagt frá þjóð-
nýtingarneínd, er sett var í
sænska þinginu árið 1920.
Hlutverk nefndarininar er að
rannsaka skilyrði fyrir þjóðnýt-
ingu og rikisrekstri, athuga á-
stand ýmjissa fyrirtækja og gera
tillögur til bóta um rekstur þeirra
fyrirtækja, c-r þjóðnýtt eru þegar.
„Mgbl.“ hefir Jáðst að segja frá
þessu hlutverid nefndarininar, en
hiins vegar segir' það mjög frá
þeiirri tilJögu, er hægrimenn (í-
haldsmenn) komu fram með um,
að nefndin skuli hafa lokið störf-
um in.nan tveggja ára.
Tálilaga þessi vakti harðar deilur
í sænska þinginu. Réðust hægri-
menn með forsi miklu á nefndina
og starf hennar, en jafnaðarmenn
svöruðu.
Jafnaðarmenn tóku það gr^ini-
lega fram, að hlutverk nefndar-
innar væri að gera tillögur um
að þjóðnýta ýms fyrirtæki smátt
og smátt, svo að alþýðan þyrfti
ekki að neyðasí til að taka til
róttækard meðala til að koina
kröf/um sínum fram.
TJllaga hægrimainna var feid
með miklium atkvæðamun.
Svíar sjá hvert 6tefniir. Alþýðu-
samtökin eru orðin mjög vold-
ug þar í landi, og þjóðfélagsskoð-
un jafnaðarmanna hefir hrifið