Vikuútgáfa Alþýðublaðsins - 19.12.1928, Qupperneq 2

VIKUOTGAFA ALPV'ÐUBLAÐSINS
£
Verkamannabústaðir.
Smábýli.
Ýmsir ókostir fylgja þéttbýlim.
Sýnir það sig pví betur, semborg-
írnar verða stærri. Síðustu ára-
tugina hafa verið byggð hverfi
utan við eða í útjöðrum flestra
boriga, smærri sem stærri. Þar
eru lóðirnar tiltölulega ódýrar;
geta menn pví bygt par einstök
smáhús og haít bletti eða garðia
umhveríis paiu til prýði, hollustu
og gajgmsemdar. Sækjast verka-
menn, sam eiga fyrir fjölskyldu
að sjá og fasta atvinnu hafa,
mjög eftir að búa par, bæði vegna
pess, hve miklu hollara og oftast
ódýrara er að búa par en í leigu-
ibúðunium inni í borgunnm, og
líka vegna pess, að oft munar
talsvert um afraksturinn, sem peir
geta haft af blettum sínum og
garðholum án pess að kosta
nokkru verulegu tiL Verka-
mannahverfin umhverfis Stokk-
hólm eru fræg orðin og hefir
áður verið isagt frá peim hér í
blaðinu og hverstu faorgin heíir
gengist fyrir byggingu peirra.
Eæjiarlandlð.
Reykjavíkur-bær er svo heppinn
að eiga enn pá nægilegt land rétt
utan við bæinn. Talsvert af pví
hefir bann pegar látið á erfða-
festu til ræktunar, en ekki verð-
ur sagt, að pað hafi orðið til hags-
bóta fyrir almenning yfirleitt.
Erfðafcstuiöndin hafa hækkað i
verði miklu meira en ræktunar-
kostnaðinum nemur, oft hafa pau
lent í braski og hætt er við, að
pau dragist í eigu færri og færri
manna, Mörgum peirra eldri hef-
ir verið breytt í byggingalóðif og
hafa erfðafestuhafar grætt á pví
stórfé, en bærinn að eins fengið
lítilfjörlegt gjald til götugerðar.
Kringlumýri ogFossvogur
Ofan við holtið, sem vatns-
geymirinn stendur á, er kvos, sem
nefnist Kringlumýrj. Er mýrin um
40v ha. að stærð. Fyrir nokkrum
árurn voru gerðjr skurðir um
hana pvera og endilanga, svo að
nú er hún pur og ágætlega til
ræktunar fallin.'I Fossvogi hefir
bærinn látið rækta um 25 ha.., en
innan við túniin par liggja hall-
andi, mýrlendir móar alia leið
inn að Bústaða-landi. Liggur
brekkan öll á móti sól og suðri
í skjóli yið norðanvindana og er
eitt hið fegursta túnstæði, sem á
verður ko.sið.
I
Hvað kostar ræktunin?
Áætlun hefir verið gerð um
pað, hve mikið myndi koista að
rækta Kringlumýrina og 35 ha. í
Fossvogi til viðhótar peim 25 ha.,
sem pegar er búið að rækta par.
er hún á pessa leið;
1. Ræktun á Kringlu-
mýri, par með talin
hafraisáning, 40 ha.
á kr. 800,00 kr. 32,003,00
2. Framræsla, ræktun
og hafrasáning á 35
ha. í Fossvogi á
kr. 1200,00 — 42,003,03
Samtals kr. 74,000,00
Áæ.laður kostnaður
við vegagerð um — 26,000,00
Samtals um kr. 100,000,03
Að meðtöldum peim 25 ha., sem
nú eru fullræktaðir í Fossvogi,
hefði pá bærinn ráð á 100 ha. af
fullræktuðu landi, sem greiðfær-
ir vegir lægju um.
Land petta er alt ágætlega fall-
ið til smábýla fyrir verkamenn,
sem hafa fasta atvinnu í bænum
og ciga fyrir fjölskyldu að sjá,
og fyrir sjómenn. Það liggur til-
tölu.lega skamt frá bænum, og ef
parna byggðist hverfi, myndu
bifreiðar fljótlega laka upp fastar
ferðir pangað. Vatns- og raf-
magns-leiðslan liggur yfir pvera
Kringlumýrina, og er pví að eins
örstutt leiðsla í býlin par, en
nokkru lengri í Fossvog.
Hvernig á bærinn að hag-
nýta sér iandið ?
Landi pessu á bærinn að skifta
í skákir til smábýla fyrir verka-
menn og sjómenn og leigja pær
til langs tíma með góðum kjöruni.
Líklega væri heppilegast að hafa
skákirnar ekki allar af sömu
stærð, heldur dálítið mismunandi,
pannig, að á sumum peirra væri
hægt að fóðra kú, en aðrar væru
aðallega til garðræktar, fuglaeld-
is og pess háttar.
Tajið er, að 1 ha. af vel rækt-
uðu iandi nægi einni kú til sum-
arbeitar og vetrarfóðurs. Hús og
gangstígar myndu taka nokkuð
af landinu, og mættu pví pær
skákir, sem ætlaðar væru mönn-
um, er vildu hafa kú, ekki væra
minni en h. u. b. 1 Vi ha. Hinar
skákirnar, sem aðallega væru til
garðræktar, fuglaeldis og pess
háttar, mættu vera talsvert minni,
t. d. 3'i úr ha.
Mætti pví skifta landinu öllu-
í 50 skákir, 1 >,4 ha.hverja, og 50,
sem væru 3/1; úr ha. hver. Feng-
ist pannig land fyrir 100 býli/
Húsln.
En petta kæmi að litlu haldi,
nema mönnunum, sem fá land-
spildurnar Ieigðar, sé gert mögu-
legt að byggja yfir sig.
Samkvæmt lauslegri áætlun má
géra ráð fyrir, að hæfilega stórt
hús fyrir meðaifjölskyldu, port-
bygt, með 3 herbergjum og eld-
húsi á stofuhæð, lofthæðin aðal-
lega til geymslu, ef til vill með
einu svefnherhergi, og annað
hvort með kjallara eða viðbygg-
ingu fyrir skepnur, fóður og aðr-
ar afurðir, myndi kosta"tim 12
pús. krónur. Er hér gert ráð fyrlr,
að húsin væru byggð úr timbri
og öll af sömu gerð, eða 3—4
mismunamdi gerðum. Með pví að
semja um byggingu margra húsa
af sömu gerð í einu, má óefað
fá pau fyrir miklu lægra verð en
ella.
Hver verðnr kostnaðurinn?
Greiðslukjörin.
Kaupendurnir gæfu svo bæn-
um skuldabréf fyrir 9/10 hlutum
húsverðteins trygt með 1. veðrétti
í húsunum. Þau skuldabTéf ættu
að vpra til 40 ára og greiðast
með jöfnum árlegum greiðslum,
bæði vextir og afbiorganir. Margt
bendir til pess, að bæriinn gæti
fengið ]án til peissa fyrirtækis með
sérstaklega góðum kjörum hér
innanlands, pegar litið er tiil pess,
hver kostakjör bændum eru veitt
á lánum úr Byggingar- og Land-
námssjóði.
Hvað |iyr!tu búendur að
greiða árlega?
Ef gert er ráð fyrir, að svo góð
Iánskjör fengjust, að skuldabréfin
greiddust upp á 40 árum með 6%
árlega í vexti ojg afborganir, yrðu
árleg gjöld á stærri býlunum,
1 i/i ha, pessi:
1. Vextir og afborgun
6% af kr« 10,800,00 kr. 648,00
2. Leiga fyrir H/i ha. af
ræktuðu iandi, 100 kr.
fyrir ha. — 125,00
Samtals kr. 773,00
auk skatta og viðhalds.
Hvað gefur bletturinn
af sér?
Á bletti pessum gæti maðurinn
fóðrað eina kú án pess að kaupa
nokkurn fóðurbæti. í tómstundum
sínum gæti hann slegið blettinn
og hirt um heyið án pess að kosta
nokkru verulegu til; ef til vill
pyrfti hann að kaupa .eitthvað
örlítið af tilbúnum ábiurði. |Nú
er rneðal kýrnyt talin tm 2400
lítrar á ári og verðið á líternum
44 aurar. Er pá ársnytin 1056
króna virði, eða 300—400 krónum
meira en ieigan eftir blettinn og
vextir og afborganir af húsinu.
Minni býlin.
Fyrir minni blettina yrði land-
leigan að eins 75 krónur og vext-
ir og afborganir af húsinu hinir
sömu og í fyrra dæminu, 648
krónur, eða samtals árleg útgjöld
kr. 723,00. Ekki verður sagt með
vissu, hve mikið af garðávöxt-
um, eggjium og pess háttar hægt
er að fá af slíkum bletti án veru-
legs tilkostnaðar og með tóm-
stundavinnu, en fróðir menn
gizka á, að pað nemi eigi minnu
en 800—900 krónum miðað við
búðarverð á peim vörum. Yrði
pá afrakstur blettsins 200—300
krónum mciri að verbmæ i tn sem
nemur landleigunni cg vöxtum og
afborgunum af húsinu. Færi bezt
á pví, að búendur skiftust á af-
urðum, pannig, að peir, sem kýr
hefðu, létu hina, sem alifugla
og garðrækt hafa, fá mjólk og
fengju í staðinn egg og garðá-
vexti. Þyrftu pá hvorugir að
hugsa um að koma afurðum sín-
bm í bæínn til sölu nema að mjög'
litlu leyti.
Nú greiða menn meira f
húsaleign úrlega en nem
nr vöxfum og afborgnnnm
af býlunum og lelgn
fyrir biettinn.
Sé gert ráð fyrir, að meðal
húsaleiga, sem pessir menn greiða
hér í bænum, sé um 75 krónur á
mánuði, eða 900 krónur á ári, pá
gætu árleg útgjöld peirra f^Tir
húsnæði iækkað um 100—150,
pótt leigan eftir lóðina alla sé
reiknuð með, og fyrir pessar ár-
legu greiðslur myndu peir eign-
ast húsin á 40 árum. Hitt er pó
enn pá meira um vert, að með
pessu er peinr gefið færi á að
nota tómstundir sínar og sinna
til pess að framleiða björg í bú
sín. Blettirnir geta, ef vel er um
pá hirt og með núverandi verð-
lagi,' gefið af sér meira verð-
*|æti en vöxtum, afborgunum og'
landleigu nemur. Og enginm fær
metið til fjár mismuniun á pví,
bæði fyrir börn og fullorðna, að
búa í vistlegum húsum í góðu
lofti, og hinu, að hafast við í rök-
um, köldum, dimmum og loft-
litlum kjallaraíbúðum og pakher-
bergjum hér inni í bænum.
Hellbrigðismál
og fjárhagsmál.
Þetta mál er í senn bæði heil-
brigðismál og fjárhagsmál, ekki
að eins fyrir pá menn, sem eign-
ast myndu hús parna, heldur fyr-
ír bæinn í heild sinni. Ef að hægt
værj að tæma á skömmum tima
200 verkamannaíbúðir hér í bœn-
um og hjálpa peim, sem nú verða
að hafast par við, til pess að
ejgnast smá, vistleg hús eða hluta
i sambyggðum húsum, myndi eft-
irspurnin eftir leiguibúðunum í
bænum minka og pað aftur verba
Koistnaðurinn við að koma
parna upp 100 smábýlum yrði
pá pessi:
Ræktun um.......................
Vegir um....................
100 hús á kr. 12 000,00 ....
kr.
74 000.00
26 000,00
200 000,00
Samtals kr. 1 300 000,00
Kaupendur húsanna leggi fram 10°A>.
Mennírnir, sem leigðu lóðirnar, keyptu húsin og greiddu
10% af verði peirra um leið i vinnu eða peningum
Eftir eru pá
Bærinn leggi fram 180 pús. á 3—4 árum.
Bærinn ætti að leggja fram á 3—4 áruin 60 eða 45
pús. kr. á ári ...................................
og taka afganginn.................................
— eina milljön króna — að Jáni.
kr. 120 000 Off
kr. i 180 000,00
— 180 000,00
kr. 1 000 000,00