Vikuútgáfa Alþýðublaðsins - 24.12.1928, Síða 3

Aðfangadag jöln 1928.
V’KUÚTGÁFA ALPVÐUBLAÐSINS
3
maður ekki sér, inn í ærið nær-
skornar flíkur þeinrar fræðigrJn-
ar, sem einn íslenzkur, heiðar-
legur prestmann hefir kallað
hugsunarfræði í þröngri merk-
ingu. Petta kom flatt upp á Au-
gústínus og illa. Homum fanst nú
trúin vera falleg stúlka, sem hann
hefði verið skotinn í, en sem guð-
fræðipröfessorarnir hefðu tínt af
'gervihár, gervitennur, gerviauga
og gervibrjöst og rúið, unz hann
sá, að í raun réttri voru petta
rústir af gamalli, skorpinní kerl-
igu, cg þar með mis'á hannn trúna
og áhugann.
Beinast hefði nú legið við að
hætta guðfræðinámi, en gamla
mannleysan var risin afiur upp
í honum, og hann hafði fengið
heiðarlegt oddtorgarauppeldi, en
peir hætta ekki við neiitt í miðj-
um klíðum. Pað er á þeirra máli
kallað ræflaskapur. Og Augúst-
inus sótti upp frá þessu danz-
leáki og annan gleðskap samhiiða
kenslunnj, en lauk þö náminu á
tilsettum tíma. — Við prófið er
nefnilega engin einkunin gefín fyr-
ar trú og trúarstyrk.
Jön Þorvaldsson hafði, meðan
á náminu stóð hugsað ráð Aug-
ústínusar eins og því var komið,
honum þvert um geð. Séra Þör-
ölfur dómkirkjuprestur i Reýkja-
vik var kominn fast að sjötugu
og allhrör, svo Jön þóttist sjá
Bð hann myndi gefast upp þá
og þegar, og þá 6töðu ætlaði
hann Augústínusi. Jón sagði að
sér „þætti helviti hart“ að geta
ekki komið drengnum að, ef hann
á kjördaginn legði tii nægar bif-
Teiðir og önnur kjörgögn. Og svo
var Augústínus sendur til útlanda
til framhaldsnáms að kallað var.
Það er sat.t, sem sagt er, að það
sé mentandi að ferðast víða, en
hitt er jafnvíst, að æigi að nýtast
að ferðalagi í þeim efnum,' þarf
Bnnað og meira til en að hend-
Bst úr einum stað í annan; þ’að
þarf elju og vilja til þess að sjá,
heyra og skilja. Ferð og ferð er
því sitt hvað. Augústínusi var það
ljóst að hann ferðaðist til mála-
mynda, og .hann var reyndar
smám saman kominn að þeirri
niðuxstöðu, að alt lífið væri til
málmynda og hann var orðinn
svo ónæmur, að hann veitti því
ekki eftirtekt þó hann yrði fyriir
áhrifum og því síður að þau
jsætu í honum. Hann sá því hvar
sem hann kom það, sem helzt er
tnanað framan í útlendinga, en
það eru veitingahúsin, fjölleiika-
húsin og danzkrámar. Slítoar
stofnanir eru þó svo sviplíkar ails
staðar, að við lá að Augústínus
væri orðinn sannfærður um það
með sjálfum sér, þegar hann kom
heim, að jörðin væri flöt, en etoki
hnöttur.
Auðkýíingar eru fjarska oft, og
Jafnoft og aðrir menn, gæðamenn;
gæði þeirra koma oft í ríkum
mæfi fram við einistaklinga. En
það er eins og brjóstgæðin nægi
ekki til þess að höggva að rötum
bölsins, sem bitur marga, þó að
þdr ei>gi ráð á því.
Þau hjór.in Jón Porvaldsson og
kona hans höfðu tekið að sér
stúlkubarn, sem hét Hildur, og
voru henni vel. Augústínus hafði
alt af verið vingjarnlegur við
hana, en aldrei veitt hsnni neilna
eftirtekt, þvi að hún var á gelgju-
skeiði, er liann för utan. Pegar
Augústínus kom heim för þó á
annan veg. Hildu'r var nú orðin
gjafvaxta og ljómaði i fegurð
æskunnar, bláeyg, bjarthærð, lítil,
blíðleg og dul. Augústínus, sem
var sérfræðingur að því, er til
kvenfólks kom, var einmitt ný-
kominn frá helztu fræðabrumnum
i þeim efnurn og kuniii að meta
fegurð hennar. Síðan guðfræði-
námið sæia hafði hann foxðast að
athuga innra byrðið á nokkrum
hlut, hann vildi ekki verða fyrir
slíkum vonbrigðum aftur, hanu sá
því limalagið eitt, en ekki auðinn,
sem undir bjó. En Hiidur dáðist
að hinum glæsilega, giaðlega
unga manni, og hinum ófeimna
veraldarmannsbrag, sem á honum
var, en sá ekki að bak við gerði
glæsimenskunnar var óræktað
flag. Hún írúði skilmálalaust edns
og óspiltar stúlkur gera, sem
elska, og gaf alt, sem hún átti,
af heilum hug, en hann þáði og
sagði til málamynda fögru orð-
in, sem lesa má í annari hvorri
neðanmálssögu.
Svo kom hveilurinn. Afleiðing-
unum af samförum þeirra varð
ekki leynt lengur. Fríiin, móðir
Augústínusar, sem fyrst veitti því
eftirtekt, umhverfðist alveg og
nú var göðmenskunni lokið. Hún
dásamaði vanþakklæti og spill-
ingu Hildar, að hún, eftir að þau
hjónin hefðu farið með haaa ems
og beztu dóttur, skyldi dirfast
' að tæla son hennar; sér væri hver
slægvizkan, hún héldi víst að
Augústínus myndi gangá að eiga
hana úr því svona væri, hana,
sem hefði verið tínd upp af göt-
unni, — aidrei. Jón Þorvaldsson
tók að vísu í fyrstu notokuð öðru
vísi á málinu. Hann leit yfir æfi
Augústínusar og virtist sem hefði
hann aldrei getað neitt, og þegar
hann sá Augústínus í fyrsta sinni
eftir að hann fékk fréttina, sleit
hann út úr sér: „Þetta gaztu.“
Brátt leit hann þö sömu augum
á það og kona hans, og sagðist
eins og hann kallaði þ*ð skyldu
„femjsera helvítis stelpuna“. Svo
vék hann að Hildi nokkrum pen-
ingum og rak hana burt, og vissi
enginn hvert hún för. En hinn
tældi og afvegaleiddi cand. theoh
Augúsíinus Þorvaldz sat eftir á-
hyggjulaus með óspilt mannorð.
Dómkirkjupresturinn, séra Þór-
ólfur, var lítið hugulsamur við þá
feðga, hann gerði hvorki að segja
af sér eða hrökkva upp af, karl-
skrattinn; hann var óiseigur eins
og margir prestax. Þá losnaði
Skollafjarðareyrin, eitt bezta
brauð landsins, og skipaði Jón
Augústínusi að sækja. Sjálfur
skrifaði hann helzta útgerðar-
manni kaupsíaðarins, sem alt af
hafði verið á kúpunni, en lafað
á víxlauppáskriftum Jóns, og lét
hann vita, að frámvegis fraim-
lengdi hann engar ábyrgðir fyxár
hann, nema Augústínus yrði kos-
inn. Maðurinn lét sér þetta að
kenningu verða og linti ekki lát-
um fyrri en Augústínus náði
kosningu. Svo lét Augústínus
vígja sig til málamynda, en fann
við það tækifæri enga strauma
heilags anda fara um sig undan
höndum hins háæruverðuga og
hávelborna herra biskups, ssm
ekki var von.
Fjórum dögum fyrir jól kom
séra Augústinuis til hjarðar sinn-
ar, sem beið hans með óþreyju,
ekki hvað sízt þær heldri frúr,
sem áttu gjafvaxta dætur. 1 hjarta
tilvonandi tengdamæðra fellur
sæði giftingarvonanna sjaldan. í
ófrjóan akur. Og þegar hin dýr-
mætu húsgögn, sem hann kom
með, voru flutt í bústað hans, fá
margt tengdamömmuefnið bak
við gluggatjöldin og gægðist út,
og byggði loftkastala, þar sem
þessum húsgögnum var haglega
'komið fyrir.
Séra Augústínus flýtti sér dag-
ana fyrir jól að heimsækja
heldri menn kaupstaðarins, —
kynnast söfnuðinum kallaði hann
það. Honum var alls slaöar tekið
með kostum og kynjum, með aug-
um og eyrum á öllum skráargöt-
um og var öspart sýnt framan
í heimasæturnar. Hjá Geir Iækni,
einum gömlum skölabróður hans,
voru viðtökurnar fálegar. Geir
svaraði einsatkvæðisorðum og
mældi Augústínus hæls og
hnakka milli með starandi augum.
En Augústínus kipti sér ekki upp
við það, hann þekti á Geir, hann
hafði alla daga verið sérvitur.
Á jólanóttina söng séra Augúst-
ínus fyrstu messu.
Kirkja kaupstaðar/'ns var ný og
snotur. 0g nú í allri jóladýrð
sinni, þegar hún var skreytt groni-
viði og ljösum, lagði hlýja, vin-
gjarnlega birtu út um gluggana
og skóp þenncm einkennilega,
þægilega kyrðarblæ og friðar,
sem ómögulegt er að lýsa, en æ
fylgir jóiunum.
Kirkjan var troðfull og allir
biðu þess með óþreyju að fá að
heyra nýja prestinn messa nema
'krakkarnir, sem biðu efíiir því að
'guðsþjönustunni væri lokið, svo
að jólatréð gæti komið til skjal-
anna.
Séra Augústínus stóð fyrir ajt-
arinu í fullum skrúða, honum
hundleiddist. Honum varð það i
þessum sporum að spyrja forsjón-
ina, hvað hann hefði gert henni
að hún skyldi reka upp á hann
þennan skratta.
„Barn er oss fætt, sonur er oss
gefinn," tónaði prestur. Hann
hafði laglega rödd, en hún varð
loðin á seinustu orðunum. Eitt
andartak, eitt örskot, — hvemig
á því stóð vissi hann ekki, —
fiaug honum Hildur í hug er
hann tónaði þessi orð. Svo leit
hann upp á altaristöfluna, mynd
af Kristi að reka út úr musterinu,
og gleymdi svo Hildi, og för að
hugsa um hvernig öllu þessu
skikkanlega fólki yrði við, ef
'hann gengi fram og ræki útibús-
bankastjórann og kaupmennina úf
með hnútasvipum.
Séra Augústínus snéri sér fram
og sá blasa við sér heimasæturn-
ar, sumar ekki- svo slakar, og
glaður í geði tönaði hann: „Drott-
inn sé með yður.“
Séra Augústínus för í stólinn
og hélt predikun um barnið í
jötunni, stjörnuna í austri og alt
þetta, sem allir prestar hafa sagt
á jólanótt síðan stéttin varð til;
ágætis sýnishorn af þeirri ræðu-
gnild, sem háskölakennar nn hafð)
kent honum í guðfræðideildimni.
Svo hljómaði jólasálmurinn:
„Heims um ból helg eru jól.‘;
Guðs'þjónustunni var lokið og
séra Augústínus og hinir öþolin-
móðu krakkar voru leystir úr
prísundinni.
Það var komið ofsarok og slag-
veður úti, og menn tíndust því
dræmt úr kirkjunni, menn kin-
okuðu sér bersýnilega við að fara
út í illviðrið.
1 anddyrinu hittust þeir Geir
læknir og séra Augústínus.
„Gleðjleg jö,l,“ sagði presíur, en
læknirinn leit á hann sem snöggv-
ast og ansaði engu. Séra Augúst-
ínusi stöð á sama, en mundi þá
eftir því að hann átti enga hress-
ingu heima fyrir og beygði sig
að lækninum hvíslandi: „Held-
urðu að þú látir það ekki heita
hundaskamt í tilefni af hátíð-
inni?“ Læknirimm Ieit svo fast og
lengi á prest, að um hann för.
Svo svaraði hann: „Getur komið
til mála, ef þú fylgir mér í
sjúkravitjun suður á fjöruna."
„Ertu hringavitlaus, í þessu of-
viðri," sagði prestur steingrallara-"
Iaus. „Tempestas miseriae, of-
viðri eymdarinnar; en þú ert
auðvitað hræddur um pípuhatt-
inn og kragann. Sjúklingurinin,
sem ég fer til, þarf á presti að
halda, — þarf á þér að halda,“
sagði læknir. „Já, en jiað er beð-
ið eftir mér hjá bæjarfógeta,“
svaraði séra Augúsíínus. „Hvað
heldurðu Kristur hefði gert?"
spurði læknir. „Alt af skella þeir
Kristi á okkur prestana,“ hugs-
aði* séra Augústínus, en sagði við
læknirinn: „Jæja, ég skal koma
jneð þér, en þú lætur mig þá fa
skamt'inn.“ Svo lögðu þeir út í
veðrið.
Það var eitt versta veðrið, sem
Augiistínus hafði komið út I.
Hempan flæktist slydduvot um
jfætur honum, og regnið rann af
pípuhattbörðunum niður gagnaug-
un á honum, og hann fyltist reiði
við Geir og sérvizku hans, þegar
hann sá skuggana af jólatrjám og
kátum bömum á gluggunum, sem
íiann gekk framhjá.