Vikuútgáfa Alþýðublaðsins - 24.12.1928, Page 7

VIKUÚTGÁFA ALÞÝÐUBLAÐSINS
7
pví, að hann var nokkuö á annian
veg en fólk flest. Og þó að hann
væri duglegur verkmaður, bæði
á sjó og landi, var litið á hann
sem hálfgerðan kjána. Systkini
hans urðu heldur ekki til að auka
virðingu hans. Ef minst var á
hann við þau, skeltu þau í góm
eða settu á sig þann svip, að
auðséð var, að þau vildu helzt
eyða talinu.
II.
Þegar Gunnar var tæplega hálf-
þrítugur, lézt móðir hans. En
faðir hans brá ekki búi. Eftir
jarðarför Þórdísar fór hann inn
í sveit, og tókst honum að út-
vega sér bústýru. Hún hét Ás-
gerður og var döttir fátæks hús-
manns.
Ekki hafði hún dvalið árið á
Máfabergi, þegar það fréttjst, að
hún væri með barni. Fylgdi það
fregninni, að Gunnar mundi vera
annars vegar. Þótti hreppsnefnd-
inni þetta hin verstu ótíðindi. Þó
að langt VE&ri liðið frá fæðingu
yngsta bárns þeirra Jónasar og
Þórdísar, var mörgum enn í
fersku minni sá voði, er sveitinni
hafði um langt skeið verið bú-
inn frá Máfabergi. Og þar sem
karlinn hætti, ætlaði nú strákur-
inn að taka við. Þessi líka merki-
legi maður; hálfgert fifl! Karl-
tetrið hafði þó alt af verið eins
og fólk flest.
Oddvitinn hét Einar, og var
hann prestssonur úr næstu sveit.
Hann var kvæntur einkadóttur og
einkaerfingja fyrverandi oddvita
í Höfðavík og vildi ekki vera
neinn eftirbátur tengdaföður s;ns,
sem hafði verið sérstaklega að-
gætinn, samvizkusamur og rögg-
samur. Einari fanst nú, að hann
gæti alls ekki látið Máfabergs-
fólkið afskiftalaust, og boðaði
hann því Jónas gamla á sinn
fund.
Oddvitinn för með Jónas fran
í stofu. Jónas kannaðist við
stofuna þá, hafði árum saman
borið fyrir henni óttablandna
virðingu. Og ekki var hún síður
fallin til þess nú en áður að
vekja þær tilfinningar hjá blá-
fátækum kotbónda, sem honum
sæma, þá er hann situr frammi
fyrir stoð og stjórnanda sveitar-
innar. Bókunum hafði fjölgað að
mun, hárfinar, rósóttar rýjux vciru
komnar fyrir gluggana, og út-
flúruð voð hafði verið breidd á
boröið.
— Þú lætur Ásgerði fara í vor,
segir henni strax upp vistinni!
sagði oddviti, alt annað en mjúk-
lur í máli. Og hann hvesti augun
á Jónas gamla.
Jónas vissi ekki, hvað hann átti
af sér að gera. Hann skimaði
fram og aftur um stofuna, en
forðaðist eins og heitan eldirrn
að líta á oddvitann.
— Nú, hvað segirðu maður?
Nei; Jónas komst ekki hjá því
að svara.
— Jú; ég get gert það, fyrst
oddvitanum finst það rétt. . .
En ég veit nú ekki, hvort honum
Gunnari mínum er um það.
— Það ert þú, en ekki hann,
sem hefir ábúð á jörðinni. Hann
hefir þess vegna alls ekkert um
þetta að segja.
— Ja; ég var nú að hugsa um
að láta hann taka við í vor, ef
presturinn hefði ekkert á móti þvi
að láta hann fá ábúð á jörðinni.
— Ég ætla þá að láta þig vita
það, að ég skal verða maður til
að sjá um, að prestur sleppi ekki
jörðinni við hann. Og nú gerið
þið annað hvort, látið Ásgerði
fara eða farið sjálfir í vor. Ég
læt bara prest segja þér upp á-
búðinni!
Jónas skalf á stólnum, og odd-
vitinn, sem sá, hvað gamla
manninum leið, hélt áfram máli
ísíínu í mildari rómi.
— Nú skal ég segja þér eitt.
Ég skal sjá til, að þú lendir ekki
í neinum vandræðum, þó að þú
láíir Ásgerði fara. Ég ætla að
sjá til þess, að þú fáir hana Jör-
unni gömlu, sem er hérna hjá
mér. Þú getur meina að segja
fengið hana strax. Ég þarf hennar
ekki með, en það ætti að koma
sér vel fyrir þig að fá hana sem
fyrst. Það er líklega ekki orðið
mikið lið í henni Ásgerði, svo
langt sem hún kvað vera komin á
leið. — Ja; gerðu nú bara eins og
ég ráðlegg þér. Þú hlýiur að sjá
það sjálfur, að það er ekkert vit
í pví fyrir rúmlega tvítugan, blá-
fátækan og kann ske heldur
framtakslítinn pilt að fara að
hrúga niður börnum með gersam-
lega eignalausum og frekar ó-
merkilegum kvenmanni!
— Það er náttúrlega alveg rétt,
sem þú segir, sagói Jönas, sem
því nær komst við af föðurlegri
umhyggju þessa efnaða og vold-
uga manns.
Og oddvitinn varð nú ósköp
hýr á svipinn. Hann hafði unn-
ið sinn fyrsta sjgur í sveitar-
málefnum, en vonandi komu fleiri
á ef.ir. Oddvitinn gamli skyldi
sjá, að tengdasonurinn gerði ætt-
inni enga skömm — og að sveitin
væri svo sem ekki i fári. Og Ein-
ar oddviti klappaði hlýlega á
öxlina á Jónasi gamla.
— Jæja, Jónas minn! Ég vissi
það nú alt af, að þú mundir taka
sönsum. Það er líka æfinlega bezt
að láta vitið og fyrirhyggjuna
ráða. Það er alt af öllum fyrir
beztu!
0
III.
Morgunimi eftir sagði • Jónas
Gunnari frá því, í hvem vanda
þeir væru komnir. . . . Þeir voru
úti í hlöðu að taka til hey. Jónas
var að leysa í geilinmi, en Gimnar
að troða i meisana.
Þegar Jónas hafði skýrt frá
kröfu oddvitans, klóraði Guinn-
ar sér bak við eyrað. Svo hélt
hann áfram verki sínu, og varð
ekki á honum séð, hvort honum
líkaði betur eða ver.
— Ja; það er eiginlega ekki
annað að gera en láta Ásgerði
fara, sagði Jönas eftir stundar
þögn. — Það er líka lítið vit í
því fyrir þig, eins og oddvitinn
sagði, að fara að hlaða níðujr
krökkum, ekki eldri en þú ert.
Og að halda í Ásgerði upp á það
að missa jörðina, eiga barn á
ári og vera hælislaus fyrir alt
saman, það er nú svo fráleitt,
að engu tali tekur. Baslið er nógu
bölvað, þö að maður hafi blív-
anlegan sama stað. . . . Öjá, ójá;
maður ætti svo sem að þekkja
það.
Gunnar var nú búinn að láta í
meisana. Hann hallaði sér upp að
hlöðuvegnum, tók tóma pipu upp
úr vasa sínum og tottaði hana um
hríð. Svo sagði hann rólega og
hristi höfuðið:
— Jæja; guð og lukkan ráða.
• . • En blessaður oddvitinn að
vera að hugsa um okkur. Og
Gunnar greip kýrmeisana og
rambaði með þá út úr hlöðunní.
Jönas strauk skeggið og dró
annað augað í pung. . . . Bæri-
lega gekk nú þetta, en þá var
hún Ásgerður eftir. Það var sjálf-
sagt bezt að leysa hana af líka.
Og Jónas fór út og gekk til eld-
húss. Þar stó'ð Ásgerður og hnoð-
aði brauð.
Jónas spígsporaði góða stund
þegjandi fram og aftur um gólfið.
Loks nam hann staðar með
hendurnar fyrir aftan bak og
til þess að gera lýtið enn þá eftdrtakanlegra.
Þetta var vinkona þvottakonunnar. „Halta-
Maren með lausalokkinn“ var hún köll-
uð þar í nágrenninu.
„En hvað þú streitist og stritar, vesaling-
ur!“ tók hún til orða, ,,og mæðist stand-
Bndi í köldu vatninu. Sannarlega þarftu ein-
hvers til að halda á þér hita, og samt er
ofsjánum séð yfir dropanum, scm þú færð,“
— og þar með fékk nú þvottakonan að
heyra alt, sem bæjarfögetinn hafði sagt við
drenginn, því Maren hafði heyrt það, og
hafði henni gramist, að hann hafði talað
drengnum svona til um móður hans, og
verið að fjargviðrast út' af tárinu, sem hún
tók sér, rétt í sömu andránni sem hann sló
upp stórri miðdegisveizlu, þar sem vín var
þambað svo mörgum flöskum skifti, „af-
hragðs vín og áfengt í meira lagi, en það
telst ekki að drekkka; þeir eru dugs, en
það ert þú ekki.'*
„Svo þetta sagði hann við þig, barntetur,"
uiælti þvottakonan með titrandi vörum. „Þú
átt möður, sem ekki er dugs; það getur
vel verið, að hann hafi rétt að mæla; hann
átti ekki þar fyrir að segja það við barnið;
en það ægir nú svo miklu yfir mig úr þvi
húsi.“
„Já; það er satt; þú varst þar í vist, þegar
foreldrar bæjarfógetans voru á lífi og bjuggu
þar; það eru mörg ár síðan. Það hafa verið
etnar margar skeppur salts síðan það var,
og ekki furða þó einhvem væri farið að
þyrsta,“ sagði Maren og hló við.
„Það er stórt miðdegisboð hjá bæjarfó-
getanum í -dag; hefði að réttu lagi átt að
farast fyrir, en það var um seinan; matur-
inn var sem sé til búinn. Þarfakarlimn sagði
mér. Fyrir svo sem klukkustund hafði komið
bréf um það, að yngri bröðlirimn væri dáinn
í Kaupmannahöfn.“
„Dáinn!“ kallaði þvottakonan upp og ná-
fölnaði í andliti.
„Sér er hvað!“ sagði Maren. ,,Verður þér
svo mikið um það? Vitaskuld raunar, að
þú þektir hann frá því þú varst vinnukoma
á heimilinu."
„Er hann dáinn? Hann var sá allrabezti,
elskulegasti maður. Drottinn vor fær ekki
marga hans líka,“ sagði þvottakonan, og
tárin runnu niður eftir kinnum hennar. „Guð
minn góður! Alt hringsnýst í kring um mig.
Það kemur af því að ég tæmdi flöskuna;
ég hefi ekki þolað það; mér er svo ilt,“
og hún hélt sér dauðahaldi við plankagirð-
inguna.
„Guð almáttugur! Þér er fjarska ilt, göðin
mín!“ sagði Maren. „Vittú nú til, hvort það
ekki líður frá. Nei; þú ert fárveik; það er
bezt ég reyni að koma þér heim.“
„En þvotturinn þarna?“
„Ég skal sjá um hann. Komdu nú og láttu
mig leiða þig. Drengurinn getur orðið hér
eftir til þess að gæta þvottarins á meðan.svo
skal ég koma og þvo það, sem eftir er;
það er enga stund gert.“
• Drengurinn grét og sat nú þegar aleinn
við ána hjá þvottinum, en Halta-Maren leiddi
móður hans skjögrandi, fyrst upp sundið
og svo eftir strætinu fram hjá húsi bæjar-
fógetans, og einmitt þar leið yfir hana á
gangstéttinni. Fólk þyrptist að. Halta-Maren
hljóp inn í húsagarðinn til að beiðast hjálp-
ar. Bæjarfógetinn og boðsgestir hans litu
út um gluggann.
„Það er þvottakonan,'* sagði hann; „hún
hefir fengið sér ærlega neðan í því núna.
Já;sú er nú ekki dugs. Það er verst
fyrir drenginn laglega, sem hún á. Mér er
hlýtt til barnsins, það veit hamingjan. En
móðirin er ekki dugs!“
Þegar hún raknaði við, var hún leidd
heim inn í fátæktar heimkynni sitt, og látin
hátta. Maren, göðkvendið, hitaði handa henni