Alþýðumaðurinn - 31.07.1945, Qupperneq 2

ALÞÝÐUMAÐURINN
Þriðjudaginn 31. Júlí 1945
ERLINGUR FRIÐjÓN SSON:
Dómurinn
1 mðli Bergþörs Baltl-
vinssonar.
Þeir, sem lesið hafa þau rök,
sem færð voru fram fyrir Fé-
lagsdómi í maii Bergþórs Bald-
vinssonar, munu hafa fest sjón-
ir á því, að í dómi Félagsdóms
er algerlega gengið fram hjá
mjög veigamiklum atriðum, sem
fram voru tekin af stefnandan-
um, og ekkert á þau minnst í
dómnum, svo sem dónt Hæsta-
réttar í Hrafnkötlumálinu, og
dóm sjálfs Félagsdóms í rnáli
Steingríms Aðalsteinssor.ar, þeg
ar hann fékk sig dæmdan inn í
Verklýðsfélag Akureyrar, en
dómur Félagsdóms í Bergþórs-
málinu gengur algerlega á móli
háðum þessum dómum og 3. gr.
laga um stéttarfélög og vinnu-
deilur.
Ilið svokallaða Hrafnkötlu-
mál reis út af því að Alþing setti
lög árið 1941, er áskyldu rík-
inu einkarétt til útgáfu vissra ís-
lenskra fornrita, og hönnuðu
öðrum útgáfu þeirra. Halldór
Kiljan Laxness hafði þetta bann
að engu og gaf út Hrafnkels-
sögu Freysgoða og nefndi hana
„Hrafnkötlu“. Hæstiréttur taldi
óneimilt, vegna ákvæða stjórn-
arskrárinnar um atvinnufrelsi
að setja lög, sem hönnuðu ein-
staklingum útgáfu ritanna, og
feldi þau úr gildi. Hæstiréttur
hefir því ineð dómi þessum ekki
einasta tekið fram fyrir hendur
Alþingis, vegna ákvæða stjórn-
arskrárinnar, og þess almenna
réttar, sem hún veitir til atvinnu-
reksturs, heldur og viðurkent
mjög víðtækan rétt almennings
á því sviði. Eins og kunnugt er,
sat Halldór Kiljan Laxness þeg-
ar hann gaf út „Hrafnkötlu“ á
háum launum frá ríkinu og sil-
ur enn sem skáld og rithöfund-
nr, og hefir að sjálfsögðu getað
haft ýmsa aðra útvegi til at-
vinnuaukningar sér, en útgáfu
þessara fornrita, sem öðrum en
ríkinu hafði verið hönnuð út-
gáfa á, en Hæstiréttur taldi að
réttur almennings til atvinnu-
rekslurs, samkvæmt ákvæðum
stjórnarskrárinnar, væri svo
sterkur að óheimilt væri að
hefta hann jafnvel á ]>essu eina
sviði, þar sem rétturinn hefir að
sjálfsögðu talið að lögin stydd-
ust ekki við almennings heill,
en í umræddum dómi Félags-
dóms er stefnandanum Bergþóri
Baldvinssyni svarað því þegar
hann telur sér ekki skylt að
ganga í vissan félagsskap, til
þess að hafa atvinnuréttindi,
sem verkamaður, að hann geti
stofnað eigin atvinnu, sennilega
á hann þá að verða útgerðar-
maður eins og Olafur Thors,
eða skáld og rithöfundur eins
og Laxness, eða hann geti unnið
hjá þeim atvinnurekendum á
Akureyri, sem ekki eru bundnir
samningum við Verkamannafé-
lagið, sem svift hafði Bergþór
atvinnuRpttindum með samning-
úm sínum við atvinnurekendur.
Það mætti, ef lil vill þykja
furðulegt að Hæstiréttur skyldi
ekki hafa á reiðum höndum
svipuð svör handa Ilalldóri
Killjan Laxness og Félagsdómur
hefir handa Bergþóri Baldvins-
syni, svo sem að hann geti gjörst
útgerðarmaður, eða gengið í
Dagsbrún og mokað kol þar,
sem hann gat haft ritara Hæsta-
réttar sér til leiðbeiningar, sem
er einnig forseli Félagsdóms,
svo ekki þurfti langt að sækja
vísdóminn, en Hæstiréttur hefir
sýnilega talið sér skylt að dæma
samkvæmt ákvæðum stjórnar-
skrárinnar.
Þegar Félagsdómur segir
Berg] póri Baldvinssyni að hann
geli stofnað eigin atvinnu, verð-
ur að telja sennilegt, áð dóm-
endunum sé það ljóst að maður
sem kominn er á efri ár os; sem
stundað hefir verkamannavinnu
frá því að hann hyrjaði störf,
hafi það ekki alveg í hendi sinni
að gela byrjað á sérstæðum at-
vinnurekstri, þó að sjálfsögðu
verði að gera ráð fyrir mjög
mikilli fáfræði hjá mönnum,
sem horfa á störf verkamanns-
ins í miklum fjarska frá sínum
dómarastóli, en vorkunnarlaust
var dómendum að sjá það, að
þegar þeir eru að vísa Bergþóri
á vinnu hjá ósamningsbundnum
atvinuurekendum á Akureyri að
ekki var á neina atvinnu að vísa
þar, þar sem framan við nefið á
þeim lágu samningar Verka-
mannafélags Akureyra rkaup-
staðar við Vinnuveitendafélag
Akureyrar, Kaupfélag Eyfirð-
inga, Byggingameistarafél. Ak-
ureyrar og Akureyrarbær, allir
með ákvæðum um útilokun á
þeim mönnum, sem ekki eru í
vissum félagsskap, sem Verka-
mannafélaginu þóknaðist að
'g '
vísa Bergþóri og öðrum verka-
mönnum á, og á þann hátt þykj-
ast þeir vera að túlka þau at-
vinnuréttindi, sem 69. gr. stjórn-
arskrárinnar veitir borgurum
þjóðfélagsins, og sem hljóðar
svo: „Engin bönd má leggja á
atvinnufrelsi manna, nema al-
menningsheill krefji, enda komi
lagaboð til.“
Oþarfi er að taka það fram,
að engum manni með heilbrigða
dómgreind getur komið til hug-
ar að verið sé að túlka almenn
atvinnuréttindi í anda stjórnar-
skrárinnar með tilvitnuðum um-
mælum Félagsdóms, og nægir í
því efni að henda á dóm Hæsta-
rættar í Hrafnkötlumálinu, sem
vitnað er í hér að framan.
Þegar farið er í mál fyrir
dómstólum landsins, er stuðst
við lög, sem við geta ált, og er
þá að sjálfsögðu ekki léttvæg-
asta sönnunargagnið til að
styðjast við sjálf stjórnarskráin.
Þá þýkir ekki lítið um vert, að
hafa Hæstaréttardóm uin alveg
hliðstæð atriði og dóms er leit-
að um, sem tekur af allan vafa
um að mál muni vinnast. Eng-
inn undirréttur í landinu leyf-
ir sér að dæma öfugt við Hæsta-
rétt, því að þá má hann gera ráð
fyrir að dómi hans verði hrund-
ið þegar til Hæstaréttar kemur.
Félagsdómur er að sönnu ekki
dómstóll, sem er undir Hæsta-
rétt gefinn, nema hvað einstök
mál snertir, sem geta gengið frá
Félagsdómi til Hæstaréttar, en
engum getur komið til hugar að
setja hann ja.fnan Hæstarétti, og
her honum því að sjálfsögðu að
fylgja í dómum sínum sörnu
reglum og héraðsdómstólar, að
dæma ekki öfugt við Hæstarétt,
því eðlilega verður litið á slíka
dóma sem markleysu.
í dómi Félagsdóms sjálfs frá
árinu 1943, þar sem Steingrím-
ur Aðalsteinsson er dæmdur inn
í Verklýðsfélag Akureyrar seg-
ir að „réttur verkafólks til inn-
göngu í stéttarfélög, sé almenn-
ur réttur, sem verði ekki bund-
inn því skilyrði, að umsækjand-
inn hafi beinlínis fjárhagslegra
hagsmuna að gæta“ með því að
komast inn í stéttarfélag, og á
öðrum stað í dómnum segir, að
menn geti verið í fleiru en einu
stéttarfélagi ef þeir vilji. Um-
mæli þessi voru liöfð í dómnum
til þess að réttlæta það að Stein-
grímur væri dæmdur inn í
Verklýðsfélagið á móti vilja
allra félagsmanna 200 að tölu,
að einum undanskyldum, sem
Steingrímur fékk til að vera
styðjanda sinn.
Þrátt fyrir það þó Steingrím-
ur Aðalsteinsson væri í Verka-
mannafélagi Akureyrar. þegar
hann sótti um inngöngu í Verk-
lýðsfélagið og Félagsdómur
hagaði dómi sínum þannig, að
liann gæti verið það áfram, og
hann gat eftir dómnum stofnað
svo mörg verkamannafélög,
sem hann vildi og verið í þeim
öllum, og það kæmi einnig á
daginn, að hann hafði aðeins
unnið verkamannavinnu, sem
svaraði 4 dögum á ári síðastlið-
in 10 ár, áður en hann var
dæmdur inn í Verklýðsfélagið,
þá sá Félagsdómur að ekki
mátti taka af Steingrími þann
„almenna réti að komast inn í
Verklýðsfélagið, af því að það
gat haft hagsmunalega þýðingu
fyrir hann að vera þar, eftir því
sem segir í dómnum. Að sönnu
mun heldur liafa fækkað þeim
dögum, sem þessi gæðingur Fé-
lagsdóms, hefir klæðst hláum
eða brúnum verkamannafötum,
síðan hann kom frá náðarborði
dómsins. Hér verður því ekki
farið í grafgötur um það að Fé-
lagsdómur hélt mjög í heiðri
þeim sterka einstaklingsrétti,
sem stjórnarskráin veitir þegn-
um þjóðfélagsins í atvinnumál-
um, þegar hann dæmdi hinn um-
talaða Steingríms-dóm, því að
hann gefur ekki á neinn hátt eft-
ir Hrafnkötlu-dómnum. Því
furðulegra er það að dómstóll
þessi skuli gera sig að því við-
undri að dæma þveröfugt við
þann nefnda Steingríms-dóm
sinn, þegar til hans kemur mað-
ur, sem á að þröngva inn í fé-
lagsskap, sem hann telur sér
fjárhagslegan skaða að vera
bundinn við og hann hefir and-
styggð á vegna ofbeldis aðfara
hans í þeim málum, sem tuga
ára reynsla hefir sýnt að vinnst
hest með hógværð og skynsam-
legu framferði. Eins og réttur
manns til þess að vera utan viss
félagsskapar, sé ekki jafn sterk-
ur og annars til þess að vera inn
an einhvers annars félagsskap-
ar? Tökum þær röksemdir, sem
Félagsdónnir færir fyrir því að
Bergþór Baldvinsson eigi að
taka því með þökkum, að hann
sé neyddur til þess að ganga inn
í félagsskap, sem liann veit að
honum er fjárhagslegur skaði
að binda trúss sitt við, og not-
um þær fyrir hönd dómsins
gegn Steingrími Aðalsteinssyni,
þegar hann kemur til Félags-
dóms og hiður hann fulltingis til
þess að komast inn í Verklýðs-
félag Akureyrar. Svör Félags-
dóms við málaleitun Steingríms
hefðu því hlotið að verða á
þessa leið: Far þú og stundaðu
eigin atvinnu í þá 4 daga á ári,
sem þú getur offrað algengri
verkamannavinnu kröftum þín-
um, og láttu þér nægja að vera
eingöngu í Verkamannafélagi
Akureyrar, þar sem þú hefir
unnið þér mest til frægðar, með
því að láta félagið veslast upp í
höndum þínum. Hefðu þessi
Framh. á 3. síðu.