Alþýðumaðurinn - 29.04.1952, Side 2

2
ALÞÝÐUMAÐURINN
ÞriSjudagur 29. apríl 1952
Friðlinnnr Ólafsson:
framtíð íslenzhs iðnaðar
(Ejtirjarandi grein birtist í Al-
þýðublaðinu 19. apríl s.l.)
Um fátt hefir meira verið rætt
undanfarið en iðnaðinn íslenzka.
Fyrst og fremst hafa þær umræð-
ur snúizt um þá erfiðleika, sem
iðnaðurinn á nú við að búa á all-
ar hliðar; en í sambandi við þær
umræður hefir þó einnig verið
rætt um nauðsyn íslenzks iðnað-
ar yfirleitt; og augu manna virð-
ast nú loks hafa opnazt fyrir því,
að hér sé ekki hægt að lifa nienn-
ingarlífi án þess að iðnaöurinn sé
rekinn í stórum og vaxandi mæli.
Stjórnarflokkarnir hafa nú báð-
ir lofaö, að framkvæmd skuli at-
hugun á íslenzkum iðnaði, með
það fyrir augum, að sá iðnaÖur
skuli studdur, sem til framfara
horfir og þjóðhagslegur hagnað-
ur er að. Er þetta vel, og mælti þó
fyrr hafa verið gert; en þess er þá
líka að vænta, að sljórnarflokk-
arnir slandi við gefin fyrirheit í
þessu efni.
Eins og áður segir, er það
hverjum manni augljóst, að vel
skipulagður og samkeppnisfær
iðnaður er höfuðnauðsyn til þess,
að unnt sé að lifa hér menningar-
lífi og útrýina atvinnuleysi og
allri þeirri bölvun og lamandi
áhrifum, sem það hefir í för með
sér.
Þetta er augljóst og þarf ekki
rökstuðnings við. Á hinn bóginn
er það líka jafn rétt, að allur iðn-
aður á hér ekki óskilið mál. Is-
lenzkur iðnaður yfirleitt, þ. e.
verksniiðjuiðnaður, er mjög ung
alvinnugrein í okkar þjóðfélagi,
og fjöhnargar iðngreinar liafa
tæplega enn slitið barnaskónuin.
Þessar iðngreinar hafa risið upp
á tímum innflutningshafta og að
nokkru leyti í skjóli þeirra, en
þessu hefir fylgt sá annmarki, að
stundum hefir minna verið hugs-
að um verð og vörugæði heldur
en nauðsynlegt var, en treyst á
það, að framleiöslan myndi selj-
ast, þar sem innflutningur hlið-
stæðra vörutegunda væri ekki
leyfður.
Þetta er vitaskuld ahangur
grundvöllur til þess að reisa á
iönfyrirtæki. Þess vegna var það
fyrirfram vitað, að slíkar iðn-
greinar hlytu að draga saman
seglin strax og rýmkaðist um inn-
flutning; og frá þjóðhagslegu
sjónarihiði er ekkerl nerna g'ott
um það.að segja.
Hér skal þó skýrt tekið fram,
að mikill minni hluli íslenzkra
iðngreina á hér hlut að máli. Yf-
irleitt held ég að megi segja, að
íslenzkir iðnrekendur hafi gert
sitt ýtrasta til þess að framleiöa
samkeppnisfærar vörur, bæði
hvað snertir verð og vörugæði;
og fjölmargar iðngreinar eru nú
orðnar landsþekktar fyrir hvort
tveggja; nægir í því sambandi að
minna á t. d. Vinnufatagerð ís-
lands, Raftækjaverksmiðjuna í
Hafnarfirði og margt fleira.
Það sem lofuð og fyrirhuguðsnertir. Heilir kaupstaðir eru að
rannsókn hlýtur að beinast fyrst
og fremst að, er að mínum dómi
eftirfarandi:
1. ) Hvaða iðngreinar, sem nú
starfa, eigi rétt á sér frá þjóð-
hagslegu sjónarmiði.
2. ) Hvaða iðngreinar þurfi að
r.'sa á legg til þess, að full-
nægja þeim neyzlukröfum,
sem nú eru fyrir hendi.
3. ) Hvaða ráðstafanir þurfi að
gera til þess, að dreifa iðnfyr-
irtækjunum á hina ýmsu
landshluta, miðað við heppi-
legt staðarval, og þó ekki síð-
ur með það fyrir augum að
auka atvinnu á þeim stöðum,
sem nú og í ófyrirsjáanlegri
framtíð eiga í vök að verjast
í þeim efnum.
Atvinnuástandið í landinu er
aú þannig, að óverjandi er með
öllu að gera ekki þegar ráðstafan-
ir til úrbóta. Nú þegar þarf að
hlynna að þeim iðngreinuin, sem
starfa á heilbrigðum grundvelli;
>g þar duga engin vettlingatök.
Iðnrekendur hafa fært rök að
því, að þeir eigi við óhagstæðari
tollalög að búa heldur en sam-
bærilegir iðnrekendur á Norður-
öndum. Iðnrekendur segja, að
ieim sé algerlega ókleift að starf-
rækja fyrirtæki sín vegna skorts
i rekstursfé, nema að litlu leyti;
/firfærsluaðferðir bankanna og
oátagjaldeyririnn, að ógleymdri
sívaxandi dýrtíð, krefst stórauk-
ns fjármagns, en á sama tíma er
stórlega dregið úr öllum lánum til
iðnaðarins.
Hér verður ríkisvaldið að
grípa í taumana.
Það er blátt áfram skylda rík-
sstjórnarinnar að sjá svo um, að
:ollaIögin verði lagfærð með til-
iti til þarfa iðnaðarins, og að
auknu fé sé varið til lánastarf-
semi til þeirra iðngreina, sem nú
eru lamaðar vegna skorts á láns-
fé.
Á nýsköpunarárunum var var-
ið geysimiklu fé til innflutnings á
nargs konar vélum og tækjum til
iínaðarins. Þessar vélar og verk-
smiðjur eru nú lítt eða ekki starf-
æktar vegna skorts á hráefni,
sem stafar af þyí skipulagi, sem
r á öllu viðskiptalífi í landinu.
Það var sagt, að Njáll væri
lisvitur; en eru þau stjórnarvöld
ikki meira en lítið misvitur, sem
erja stórfé fátækrar þjóðar til
bess að kaupa vélar og reisa verk-
smiðjur, en fyrirmuna svo eig-
’ndum þeirra að starfrækja þær,
g það jafnvel þótl ískyggilegt
itvinnuleysi ríki í landinu og
'iungurvofa sé við dyr fjölda
heimila?
Það er bezt að hver svari þessu
fyrir sig.
Það hefir nú á síðustu tímum
komið mjög greinilega í ljós, að
'msir staðir á landinu, sérstak-
lega noröanlands og vestan, eru
ákaflega illa staddir hvað atvinnu
komast á vonarvöl vegna þess að
sj ávaraflinn, sem þessir staðir
hafa byggt alla sína von á,
hefir brugðizt um lengri eða
skemmri tíma. — Það er óvar-
legt að reikna með því að úr ræt-
ist verulega með aflabrögðin á
næstunni, en ljóst er, að til ein-
hverra ráða þarf að grípa.
Margir þessara staða hafa hin
ákjósanlegustu skilyrði íil margs
konar iðnaðar, bæði iðnaðar,
sem vinnur að mestu úr innlend-
um hráefnum, og eins iðnaðar,
sem þarf innflutt hráefni að
nokkru eða öllu leyti. Þessum
stöðum þarf að hjálpa til þess að
reisa verksmiðjur og koma ýmis
konar iðnaði á fót.
Það er engin lausn á vanda-
málum þótt veitt séu hallærislán;
það verður að koma á fót heil-
brigðum atvinnurekstri á þessum
stöðum, — það eitt hjálpar og
ekkert annað. —
Núverandi ríkisstjórn er ekki
vinsæl í þessu landi. Henni hefir
flest illa tekizt; en þyngstur mun
þó áfellisdómurinn verða, ef hún
ætlar að evðileggja, vísvitandi
eða óafvitandi, þau iÖnfyrirtæki,
sem þegar hafa sýnt, að þau fram-
leiða góða og tiltölulega ódýra
vöru, og gerir ekkert til þess að
hjálpa þeim bæjarfélögum, sem
nú eiga erfiðast.
Vonandi stendur þó stjórnin
við gefin fyrirheit um rannsókn
á iðnaölnum; og þess er að
vænta, aÖ sú rannsókn leiði af
sér bráðar ráöstafanir, sem leysi
íslenzkan iðnað úr viðjum og
bæti úr því ófremdarástandi, sem
nú ríkir í íslenzkum atvinnumál
um.
Friðjinnur Ólajsson.
Saltfiskurinn
Undan oo ofai sf í markaðsmdlunom
Afurðasalan og framleiðslan
snertir alla landsmenn. Jafnvel
hinn öruggi einbættismaður, sein
tekur laun sín hjá ríki eða bæ,
getur orðið að þrengja lifskjör
sín, ef erfiðlega gengur hjá fram-
leiðsluuni. Svo nátengd eru þessi
mál afkomu allrar þjóöarinnar.
Margir myndu telja, að heldur
hjart væri fram undan hjá báta-
átveginum, verðið hækkandi á
fiskinum og afli sæmilegur í sum-
um verstöðvum og óvíða fyrir
neðan það, sem hann var í fyrra,
jg heáldaraflinn nokkru rneiri en
*
hann var á sama tíma í fyrra. Er
þetta einkum að þakka góðum
gæftum. í sumum versíöðvum er
iflinn þó svo rýr, eins og á Akra-
nesi, að sárafáir hafa aflað fyrir
ágmarkstryggingu.
Afurðaverðið hefir gefið mönn-
im nokkurt tilefni til bjartsýni,
og þá ekki sízt saltfiskverðið.
Fyrir það, sem selt hefir verið af
saltfiski í ár, heflir náðst nijög
gott verð, bæði í fitalíu og Grikk-
Iandi.
En það er ekáki ýkjamikið
nagn, sem enn hefir verið selt af
saltfisíd, og sáralítið af þurrfiski,
:ða af hvQ’ru tveggja sem svarar
12.000—15.000 lestum af sall-
riski. Er þetta sem svarar rúm-
lega einum saltfiskfarjtni allra tog-
aranna. Einnig má bera þetta
saman við saltfiskfiramleiðsluna
1950, en þá var hún 50.000 lestir
og 1051 32.000 lesti;r. 1. apríl i
ár var saltfiskíramleiðsíyii orðin
36L8 lestir.
Það er mjög sennilegt, að selja
niegi saltfisk til Grikkl;»nds og
Italíu allt að því það nia^n, sem
framleiðslan nam 1951, eða
25.000—35.000 lestir, án þess að
til verðfalls þurfi að k«nna. Norð-
menn hafa lagt sig anjög eftir
Suður-Ameríkumörkuðunum í ár
Amiars er framleiðsla þeirra af
saltfiski svipuð og árið áður.
munaði aðeins 5% hvað hún var
minni um sl. mánaðamót en á
sama iíma árið áður.
Um sölu á þurrfiski til Spánar
er erfitt að segja. Verðið á hon-
um (í fyrra) er orðið svo lágt,
að það er ekki sambærilegt við
saltfiskveröiö, sem nálgast það
nú mjög, þegar allt kemur til alls.
Að óbreyttu verðlagi er þvi
ósennilegt, að mikið verði þurrk-
að af fiski í ár, uenia mikil fram-
leiðsla reki menn til þess eða
verðið hækki verulega. Þó er hér
annað verra í sambandi við Spán-
arviðskiptin, að mjög treglega
gengur að koma þar á jafnvirðis-
kaupum, og eiga Islemdingar stór-
fé til þess að gera hjá Spánverj-
um af þeim sökum. Spánarviö-
skipti eru því borin von, eins og
sakir standa.
Portúgalar myndu fúsir til að
kaupa saltaðan fisk aí íslending-
um, en ekki neina fyrir verð, sem
þykir ekki aðgengilegt eins og er.
Þeir stefna nú meira og meira að
því að verða sjálfum sér nógir
með f ’sk og veiða nú orðið* upp
undir % hluta af neyzluþörfinni.
Að sama stefna Spánverjar og er
togaraútgeríó á Spáni mjög ábata-
söm.
Um sölu til Suður-Ameríku,
Egyptalands og annarra landa,
sem til greina gætu komið, er erf-
itt að segja ítokkuð, eins og er,
og ótrúlegt, að þangað verði
nokkuð selt sem heitir, nema um
þeim mun meiri framleiðslu verði
að ræða.
Enginn getur sagt um, hversu
mikiÖ þarf að selja af saltfiski í
ár eða hvað verÖið verður i lok-
in, og getur framleiöslumagnið
150000000 1 skada-
bætur til Fergusons
Hinurn jrœgú málajerlum H.
Fergusons og H. Fords er nú lok-
ið, og var Ford dœmdur til þess
að greiða Ferguson hvorki meira
né minna en 9250 þús. dollara og
svarar það til nœr 150 milljóiui
króna,
Um skeiö hafði verið samvinna
miIliFergusons ogFords umfram-
leiðslu véla. Annaðist Ferguson
uppfyndingar og endurbætur á
vélunum og sölu jjeirra, en Ford
sjálfa framleiðsluna. Eftir að
slitnað var upp úr samstarfinu
hélt Ford áfram að smíða drátt-
arvélar samkvæint einkaleyfum
jg uppfyndingum Fergusons og
selja þær og olli Ferguson með
þessum hætti gífurlegu tjóni. —
Fyrir það skal honum nú blæða.
Umfangsmikil niálajerli.
Málaferlin hafa staðið í fjögur
ir og yfir milljón skjala hafa ver-
ð rannsökuð. Um hundrað vitni
/oru kölluð fyrir réttinn. Aðal-
iökin væri sú, að Ford-verksmiÖj-
irnar hefðu stælt Ferguson-drátt-
arvélarnar við stórframleiðslu
sína.
550 þúsund Ferguson-vélar.
Nú eru í notkun í heiminum
550 þúsuiul Ferguson-dráttarvél-
ir, og 500 þúsund aðrar af sömu
^erð. 250 þús. Ferguson-vélar
lafa verið smíðaðar í Englandi
jftir styrjöldina. — Hér á landi
munu 364 Ferguson-vélar vera í
notkun, og von á 200 til viðbótar
í ár.
Furðulegur sfuldur.
í sl. viku var stolið hjóla„stelli“ und-
an, bamakeiru, sem skilin liafði verið
eftir úti yfir nótt bak við búsið Gránu-
félagsgötn 43. Ekkert liefir enu vitnazt,
hver franiið hefir sluld þennan.
Hjúskapur. Ungfrú Svanhildur Bern-
harðsdóltir, Bjarkastíg 5, Akureyri, og
Kjartan Sigurðsson, lögregluþjónn, Ak-
ureyri.
Trúlojun. Ungfrú Sólveig Jónsdóttir,
Bjarka.tíg 5, Akureyri, og Yngvi Rafn
Jóhannsson (Hara’dssonar) rafvirkja-
nemi, Akureyri.
haft þar nokkur áhrif. Það er
sennilegt, að hið háa saltfiskverð
ýti undir þorskveiðar í salt, og
ekki sízt hjá togurunum, og þá er
fljótt að koma í mikið magn jafn-
mikill og togaraflotinn er. Og
ekki sízt ef Grænlandsveiðar
verða stundaðar af kappi og
birgðaskip höfð þar á staðnum.
Það er einnig líklegt, að þorsk-
veiÖar verði meira stundaðar á
vélbátum í sumar með tilliti til
þess, að útlit er fyrir lágt verð á
síld til bræðslu vegna hins lága
lýsisverðs, og þá eins vel að veru-
legl magn af aflanum verði sall-
að. Það má því vel gera ráð fyr-
ir, að saltfiskmagnið geti orðið
þó nokkuð mikið í ár, ef útlitiö
með sölur versnar ekki frá því
sem nú er.
(Víðir.)