Víðir - 15.11.1952, Page 2

VÍÐIR

kcmur út á laugardögum
Ritstjóri:
EINAR SIGURÐSSON
Sími 66C1
Kjósandinn borgar.
A alþingi rignir nú svo að
segja frumvörpum, sem flest
hver miða til umbóta, en hafa
það þó sameiginlegt að leggja
kvaðir á ríkissjóð, ýmist beint
eða með lántökum, innlend-
um eða erlendum. Vafaláust
liggur að baki margra þess-
ara tillagna hreinn umbóta-
vilji þingmanna, en þeirri
hugsun skýtur líka upp koll
inum, ekki sízt með tilliti til
óvenjulegrar frjósemi þing-
manna í þessum efnum, að'
hér sé um hreinar kjósenda
veiðar að ræða.
Nú má iengi láta sér detta
eitt og annað í hug, sem horfa
má til hins betra fyrir þjóð,
sem svo að segja fyrst fyrir
hálfri öld tók að bvggja var-
anlega í landinu. Og það er
von, að allar slíkar tillög-ur
gangi í augu framsækinna
manna.
En það kveður stundum
við' annan tón: Skattarnir eru
að sliga þjóðina og drepa
sjálfbjargarviðleitnina. En ef
það fylgdi nú þessum tillög-
um öllum frómt yfirlit yfir,
hve miklu þetta eða hitt næmi
nú í beinum útgjöldum fyrir
hæstvirtan kjósanda,
l I 11
væri
það góðra gjalda vert. Þá
vissi hann, að hverju væri að
ganga.
En verið þið blessaðir, nýir
skattar, nei, nei, ekkert er
fjær okkur en nýir skattar,
bara taka lán. Já, lán. Ilíkis-
sjóður gæti þó líklega ekki
íengið lánaða krónu núna, þó
að hann biði út ríkislán. Það
er þó ekki af því, að landið
sé svo hræðilega illa statt,
heldur hinu, að almenningur
hefur hvað eftir annað verið
hrekkjaður til þess að lána
því opinbera fé, sem hefur
svo orðið að engu.
Þá eru það bankarnir. Rík-
ið á þá. Já, þeir eru réttir til
að lána. En ef féhirzlurnar
skyldu nú óvart vera tómar.
Það mætti þá knnnske reyta
eitthvað enn frá sársveltandi
atvinnuvegum. Og hvað er að
fást um það, ef hægt er að
vinna kosningarnar.
En það fylgir því óvart að
taka lán, að það þarf að borga
þau aftur. Og það er ekki mik-
ill munur á sköttum og toll-
um til þess að standa undir
vaxta- og afborganabyrði rík-
issjóðs eða beinum framlög-
Fjármála- og
iðnaðarástandiS
í Bandaríkjunum.
Iðnaðurinn hefur hlaðið upp
birgðum í stórum stíl. Jafn-
vel þegar hámarkinu er náð
við' vaxandi gengi, mun samt
vera nægilegt rúm fyrir frek-
ari framleiðsluaukningu.
Sambandið milli ört vax-
andi framleiðslugetu og að-
eins takmarkaðrar frám-
leiðsluaukningar mun koma í
veg fyrir skort í flestum grein-
um efnahagsins.
Verðið hækkar venjulega,
þegar vel gengur, en verð-
myndunin hefur ekki verið
eðlileg.
Samt sem áður stefnir að
minnsta kosti að nokkru meiri
verðbólgu.
Þó að verðlagið breyttist
ekki mikið á síðasta ári, hafa
launin þó stöðugt verið að
hækka. Tímakaup iðnaðar-
verkamanna hækkaði um um
það bil 4% á því tímibili. Það
má heita gott fyrir iðnaðinn,
ef launin hækka ekki meira
en það á næsta ári.
m
6' ' ' p
ha-tmai.
um til eins eða annars. Það
ber því allt að sama brunni,
að skattþegnarnir verða að
borga brúsann.
Ef verðið hækkar, þarf
venjulega að auka peninga-
veltuna. Eins og er fara hrað-
vaxandi innlán í bönkum og
peningar í umferð.
Svo lengi sem innstæðu-
aukningin er í samræmi við
samsvaraftdi framleiðsluaukn-
ingu, er ekkert ýtt við verð-
inu.
En peningaveltan hefur
verið að aukast, jafnvel á
meðan iðnaðarframleiðslan
var aðeins hægfara.
Hin geysimiklu heildarlán
bankanna munu stuðla að því
að beina peningaveltunni að
nýju og hærra marki.
En hversu ískyggilegt sem
útlitið kann að vera um fram-
tíðina, þá sýna reyndar allar
fj árhagsskýrslur, að fjárhag-
urinn er styrkur eins og er.
Lát á eyðslusemi stjórnar-
innar sýnir, að heilbrigð varn-
arstarfsemi er þegar að hefj-
ast.
The Office og Defense Mo-
bilization segir, að af þeim
129 miljörðum dollara, sem
veittir hafa verið til hernað-
ar, síðan Kóreustyrjöldin
hófst, hafi aðeins um 41 milj-
arði nú verið eytt.
Og svo er annar mæli-
rarði: Tala atvinnuleysingja |
komst niður í 1.4 milj. í sept-
ember, — og er það það
lægsta, sem verið hefur síðan
á dögum heimsstyrjaldarinn-
ar.
Utanríkisverzlun
Þýzkalands.
„Utanríkisverzlun Þýzka-
lands hefur aukizt með undra-
verðum hraða. Hún hefur
tvöfaldazt síðan 1949, og nam
alls 7 miljörðum dollara árið
1951. Utflutningurinn jókst
árið 1951 um 75%“, segir í
„The Economist“.
„Meginhluti þessarar verzl-
unar er við löndin í Greiðslu-
bandalagi Evrópu. Á fyrri
helmingi þessa árs voru
hvorlci meira né minna en
77% af verzluninni við þau
lönd.
Afleiðingin er algjör breyt-
ing á stöðu Þýzkalands í
Greiðslubandalaginu, — Þjóð-
verjar voru fyrir stuttu
stærsti skuldandinn og eru nú
stærsti inneignaeigandinn í
bandalaginu, inneignir þeirra
voru smám saman komnar
upp í 443 milj. dollara (ísl. kr.
7.230 milj.) í lok september í
ár. Þjóðverjar halda áfram að
hafa hagstæðan greiðslujöfn-
uð við öll lönd innan banda-
lagsins“.
Kolin.
Ástandið er nú þannig, að
Stóra-Bretland getur flutt út
meira magn al' kolum og koksi
en um langt skeið. Eftir öll-
um skýrslum að dæma, lítur
helzt út fyrir, að' Stóra-Bret-
land muni heldur eiga í erfið-
leikum með söluna. Að vísu
munu Þjóðverjar flytja inn
frá Englandi mikið af því
magni, sem þeir fengu frá
Bandaríkjunum á síðasta ári.
Og svo má reyndar gera ráð
fyrir, að Noregur og Svíþjóð
inuni fara að flytja inn ensk
kol aftur, undir eins og samn-
ingunum við Pólland hefur
verið fullnægt.
Vegna samkeppninnar við
Pólland og Ameríku er gild
ástæða til að ætla, að grípa
verði til verðlækkunar á ensk-
um kolum frá byrjun næsta
árs. Fyrsta flokks skozk kol
ættu þá að lækka niður í 96
shillinga eða sem svarar ísl.
kr. 217.00 lestin fob.
Gúmmí.
Ameríska stjórnin hefur á-
kveðið, að notað skuli meira
af hrágúmmí og minna af
gervigúmmí. Forseti Good-
rich segir í því tilefni, að það
muni ekki verða gert vegna
boð'a frá stjórninrii, heldur
vegna hins lága verðs.
FARMAND:

-P

Bandaríkin.
Kosningaskriðan, sem Eis-
enhower kom af stað, olli því
einnig, að þingið breytti um
svip. I fulltrúadeildinni hafa
republikanar fengið lítinn, en
greinilegan meiri hluta, um 5
sæti. I öldungadeildinni verð-
ur staðan 48—48, ef Morse
öldungadeildarmaður frá
Oregon stendur við það að
snúast yfir til demokrata. En
varaforsetinn, Nixon, er for-
seti öldungadeildarinnar, og
republikanar hafa þannig yf-
irhöndina.
Það vekur mestan áhuga
frá flokkspólitísku sjónarmiði,
hvort hið margumrædda end-
urskipulag hinna tveggja
stóru flokka verði nú loks að
veruleika. Demokratafíokkur-
inn er samansettur af mjög
ólíkum þáttum, með hinum
mjög svo íhaldssama Suður-
ríkjaarmi, og republikana-
flokkurinn er engan veginn
svo einstaklega „íhaldssam-
ur“ eins og þeir vilja gjarnan
vera láta, þvert á móti eru
margir af Norðurríkjafulltrú-
um hans all „róttækir“ í þjóð-
félags- og utahríkismálum.
Það er nú líklegast, að Eisen-
hower muni verða að styðjast
við miðjlohhalcjarna úr báð'-
um flokkum, að minnsta
kosti Jiegar um er að ræða svo
mikilvæg mál sem Atlants-
hafssamvinnuna og Evrópu-
hjálpina. IJann hefur sjálfur
verið fulltrúi einmitt þessar-
ar stefnu, og það er mjög
líklegt, að hann muni snúa
aftur til sins.fyrra viðhorfs.
Flokksbrotið í Mið-vestur-
fylkjunum, með hinum al-
þekktu öldungadeildar-
mönnum MacCarthy og
Jenner, mun undir þessum
kringúmstæðum varla fá nein
veruleg áhrif. Geri það til-
raun til þess, geta athvglis-
verð'ar nýmyndanir flokk-
anna komið til. Einmitt vegna
þess að möguleikarnir á
stefnu, sem sumpart er í and-
stöðu við flokksstefnuna, eru
svo miklir, er hægt að spá því
með nokkurri vissu, að Ike
muni takast að fylgja fram
sinni eigin stefnu. I mörgum
utanríkisvandamálum er
blátt áfram hægt að telja
víst, að nú endurfæðist hin
gamla „bi-partisan“ stefna,
sem republikaninn, hinn látni
öldungadeildarmaður Vand-
enberg, var aðalhvatamaður
að'. I þetta siftn hefur ástand-
ið umhverfzt, og það fellur í
hlut demokrata, eins og
Connally (frá Texas) og Byrd
(frá Virginia, sem reyndar
studdi Eisenhower) að leika
hlutverk Vandenbergs.
Fyrir fáum dögum Kom
Anthony Eden til Bandaríkj-
anna, og fyrsta verk hans
verður að vinna að samvinnu
við Eisenhower. Það er einn-
ig góðs viti frá sjónarmiði
Evrópumanna, að Truman
hefur þegar boðið Eisenhower
til sín til skrafs og ráðagerð'a.
Það
er
vissulega
ákaflega
mikilvægt varðandi aðgerðir
í utanríkismálum fram að
forsetaskiptunum í janúar, að
ekki ríki óeining eða missætti
milli hins fráfarandi og hins
verðandi forseta. Veturinn
1932—33, þegar Roosevelt
hafði verið kosinn, en ekki
tekinn við embætti, er áþreif-
anlegt dæmi um slíkt. Itoose-
velt neitaði einclregið að'koma
til fundar við Hoover, og af-
leiðingin var hin versta, og
leiddi meðal annars til sundr-
ungar Ameríkumanna á al-
þjóðlegu fjármálaráðstefn-
unni sumarið 1933.
Súdan, Egyptaland
og England.
Frumvarpið um frelsi Súd-
ans náði fram að ganga eftir
mikla vafninga og umræður.
Það eru fleiri en þífr aðilar,
sem hlut eiga að máli', — því
er svo háttað, að einnig inn-
an Súdaft eru ríkjandi mjög
mismunandi skoðanir á því,
hvaða stefna muni vera bezt
fyrii' Súdan. Bæði Egyptar
og Englendingár hafa s ýnt
undirgefni í þessu máli, ekki
sízt Egyptar. Naguib hers-
höfðingi hefur með þessu
sýnt, að hann hefur mikinn
hug á að ryðja öllum yf'ir-
standandi ágreiningsatriðum
úr vegi, og einnig að hann
þorir að beita egypzku þjóð-
ernisstefnunni — sem Farouk
konungur beitti einmitt svo
fimlega í Súdanvandamálinu
— með' því af frjálsum vilja
að leita skipulags fyrir Súdan,
sem gefur ekki til kynna neitt
egypzkt einræði.
Þolinmæði og varkárni
Breta fær nú sín laun, en þar
hefur líka verið beitt framúr-
skarandi leikni við flokks-
brotin í Súdan. Eitt þeirra,
hið svokallaða Súdan United
Party, vinnur nú að því að
koma á sjálfstæði með þar af
leiðandi tengslum við brezka
heimsveldið. E1 Mahdi, leið'-
togi annars flokksbrots, sem
hefur rnikil völd í Norður-
Súdan, mun halla sér að sjón-
armiðum Arabaríkjanna. —
Umma-flokkurinn, sem er
stjórnarflokkur og staðið hef-
ur að samningaumleitununum
með Naguib, er að nokkru
leyti klofinn með tilliti til
stöðu aðalforingjans, og það
blæs nú til erfiðrar baráttu í
höfuð'borg Súdans, Kharto-
um. Það er m. a. haétta á, að
flokksbrotin muni klofna
þannig, að hægt verði að tala
um tvö ríki Súdan, Norður-
Súdan og Suðúr-Súdan.
Ve gna hinnar stöðugu sam-
einingarstarfsemi í Egypta-
landi er það mikilsvert og á-
nægjulegt, að Súdan-vanda-
málið er nú svo nærri því að