Dagblað - 13.07.1925, Qupperneq 1
Mánudag
13. júlí
1925.
I. árgangur.
134,
tölublað.
DAÐ mun hafa verið Helgi
Valtýsson, sem fyrstur
manna hreyfði því hér á
landi að íslendingar gerðu sér
þarabrenslu að atvinnu. Hann rit-
aði grein um þetta i Fjallkonuna
(XXVI. ár 34 tbl.), sem þá var
gefin út í Hafnarfirði. Segir hann
meðal annars svo í þeirri grein:
— Ætlun mín er að sýna mönn-
um og sanna, að þangbrensla
er einmitt atvinna handa íslenzk-
um verkalýð í sjávarsveitum,
körlum sem konum, ungum sem
gömlum. — Auðveld, auðlœrð,
arðvamleg, en þó tilkostnaðarlaus
atvinna. í fylsta skilningi: al-
þýðuatvinna. Hver og einn
vinnufær maður eða kona getur
þar unnið fyrir ágætum daglaun-
um, án þess að leggja annað
til en vinnutíma. — — Hér er
eigi um verksmiðjuiðnað að ræða
né neitt það, er kostar of fjár
og gefur tvísýnan hagnað. t*ang-
brensla er aukaatvinna bænda
og verkamanna. Engu kostað til.
þarinn er bengdur upp til þerris
á garða eða girðingar, brendur,
askan látin i poka og seld kaup-
manninum í smáskömtum, eða
geymd í húsi þangað til farið er
að safnast saman. — —
Vinnuleysingjar ættu að læra
utanbókar máltæki Raumsdals-
kerlinganna: »Æ, nú er eg alveg
peningalaus. Jæja, Bg verð þá
að skreiðast on’ í fjöru og klóra
mér saman 5 krónur« — —
— — þetta er skrifað löngu
fyrir stríð og hefir verð á þara-
ösku ferfaldast siðan. Pessi grein
hr. H. V. kom á stað allmiklum
áhuga fyrir málinu í Hafnar-
firði, en sá áhugi hjaðnaði fljótt
niður aftur og varð ekkert úr
framkvæmdum. Mun það helzt
hafa vakað fyrir mönnum að
stofna félagskap í þessu skyni,
en það var óþarft og til ills eins.
Uni þessa atvinnu gildir það, að
bezt er að hver hokri sér, eða
sé fáir saman. Með því móti
verður arðurinn drýgstur, og
helzt framkvæmda að vænta.
Nokkru siðar flutti og »Fjall-
konan« leiðbeiningar um þara-
brenslu. Var það útdráttur úr
leiðbeiningum er »Skaalevik
kemiske Fabrik« í Bergen hafði
gefið út 1906. Þar segir svo:
»Til brenslunnar á eingöngu
að nota þara — hrossaþara o.
fl. — en ekki þang. Brenna má
hvort heldur vill rekinn þara,
eða þara sem skorinn er á skerj-
um eða grynningum þegar lág-
sjávað er. Þarann skal breiða til
þerris í landi í þunna flekki,
helzt á grjót og þar sem sand-
laust er. Má alls eigi láta kom-
ast sand í hann, því að sandur
eyðir til muna joðefni úr ösk-
unni. Komi rigning, áður en
þarinn er þur, skal taka hann
saman í sæti; regnið skemmir
hann ef hann rignir í flekkjum.
Eftir fáa daga er þarinn þur,
ef veður er hagstætt. Þá má
brenna hann. Það er gerl þannig:
Eldur er kveiktur í tréspónum
og yfir þá lagður vel þur þari;
þegar eldur er kviknaður í hon-
um, er smábætt þara á eldinn;
þegar eldur er farinn að magn-
ast má bæta hálfblautum þara
á og seinast má láta hann hrá-
blautan ofan á köstinn. Þess
verður nákvæmlega að gæta
meðan á brenslunni stendur, að
ekki logi upp úr dyngjunni;
verður stöðugt að breiða yfir
hana, likt og gert er þegar svið-
in eru kol í skógi.
Þegar búið er að brenna dyngj-
una, er breitt úr henni, svo að
askan kólni. Vatni má alls eigi
hella í öskuna. í hverri dyngju
má brenna 1000—1400 kg. af
þurrum þara, en úr honum fást
2—300 kg. af ösku.
Þegar askan er kólnuð, situr
sumt af henni í hörðum kökk-
um, sem runnið hafa saman við
brensluna, en sumt er smágerð
aska. Öskunni skal koma inn í
hús þegar hún er orðin köld
og gæta þess vel, að ekki kom-
ist að henni raki«. (Fjallk.
XXVI, 39.).
Hernaðarskaðabætur.
Tillögnr Dawes gefast vel.
Mr. S. Parker Gilbert, for-
maður hernaðarskaðbóta-nefnd-
arinnar í Belgíu, hefir nýlega
gefið út skýrslu um það hvernig
tillögur Dawes hafi reynzt. Sést
á þeirri skýrslu að þær hafa
gefist ágætlega og að bæði Þjóð-
verjar og Bandamenn leggja
kapp á að fara eftir þeim. —
Skýrslan nær yfir átta mánuði
og sýnir, að á þeim tíma hafa
Þjóðverjar greitt í hernaðar-
skaðabætur:
Til Frakka 267.700.000 gullm.
Til Breta 148.700.000 —
Til ítala 44.600.000 —
Til Belga 65.900.000 —
Alls hafa þeir greitt 620.500.000
, gullmörk í hernaðarskaðabætur
á þessum tíma.
Þó er ekki svo að skilja, að
þetta hafi alt verið greitt í reiðu
peningum, heldur hefir mest af
því verið greitt á annan hátt,
t. d. með kolum, lignite, litar-
efnum og ýmsum kemiskum
vörum o. fl. í greiðslunni til
Frakka er t. d. andvirði 100.000
simastaura, tveggja skipa og4000
járnbrautarvagna. Enn fremur
hafa Þjóðverjar tekið að sér að
gera mikilvægar breytingar á
ánni Signu, fyrir atvinnumála-
ráðuneyti Frakka og gengur það
upp í skaðabæturnar. Þá hafa
Þjóðverjar og gert samning við
Belga um að gera stóra flotdokk
í Boma í Kongo og fá fyrirþað
um 750 þús. gullmarka, sem
ganga upp í skaðabæturnar. í
Ítalíu hafa þeir tekið að sér að
koma upp stórri loftskeytastöð,
en Grikki hafa þeir látið fá 185
tilhöggvin timburhús, sem kosta
4 miljónir gullmarka. Hús þessi
nota Grikkir handa flóttamönn-
um frá Litlu-Asíu og Þrakíu.
Greiðslur til Breta fara þannig
fram, að 1200 þýzk firmu, sem