Dagblað - 21.05.1926, Side 1

87. tbl.
Reykjavík, föstudag 21. maí 1926.
Ya’b’ha-menningin.
íslenzkir menn hafa um lang-
ah aldur talið sér vegsauka af
tungu sinni og' fornbókmentum.
E*eir hafa haldið á lofti hinni
ævagömlu tungu feðranna. Ná-
grannaþjóðir vorar, Færeyingar,
Svíar, Norðmenn og Danir hafa
í smáskömtum borið fyrir borð
þjóðerni og norræn einkenni, þar
til svo er nú komið, að í þeim
löndum eru notaðar úrkynja
mállýzkur, grautur rómanskra
og germanskra mála. Framburð-
ur margra orða er erlendur, t.
d. franskur og upptekin ónorræn
nef- og blístur-hljóð. Kunnátta í
erlendum málum er góð, en sá
maður getur aldrei lært'neitt er-
lent mál til^ hlýtar, sem ekki
hirðir að tala móðurmál sitt ó-
bjagað, enda er slíkt andleg ó-
þrif, sem menn verða að verjast
jafnt og lús og öðrum óþverra-
kvikindum. Pað er ilt til þess
að vita, að í norrænum málum
skuli vera til orð eins og kompli-
ment, frb. komplimang, bureau
frb. buiró, repertoir, frb. repertóar,
toilet.frb. tóalett, niveau frb. nivó,
kobber frb. kovver o. s. frv. Svo
auðvirðilega hundflatir hafa ís-
lendingar þó ekki lagst, en vel
er nú samt af stað farið á sið-
ari árum, er nokkrir menn,
smekklausir á mál og ábyrgðar-
litlir hafa reynt að »samrýma
íslenzkuna kröfurn nútímans«,
en svo er spilling málsins nefnd.
Danskan lælur illa í eyrum
flestra Islendinga. Ber þar þrent
til, kverkmælgi, hljóðrof og hin
ankanalega tilhneiging Dana til
að kyngja endingum orða og
heilum atkvæðum. Danir skrifa
»at have«, en bera fram ats ha,
han havde, en bera fram han
hade, hvad behager, frb. va’b'ha.
Va’b’ha-menningin er að fær-
ast yfir, hún er að læðast inn í
hið siðasta allra norrænna máia
og nái hún tökum, megum vér
Islendingar læsa niður í kistu
Njálu, Egils sögu og Eddurnar.
Hve margir munu þeir íslend
ingar, er þess óska?
— Sú var tiðin, að engin ung-
lingur þótti læs, sem ekki kann-
aðist við víg Ingimundar gamla,
eða blóðnasir Eyjólfs hins gráa.
Fyrstar allra bóka voru íslend-
ingasögurnar lesnar, þvi næst
Fornaldarsögur Norðurlanda,
Heimskringla og Sturlunga. Edd-
urnar hafa einnig verið lesnar,
Konungsskuggsjá og önnur merk
rit fyrri alda, en fyrst og fremst
voru þó allir drengir skyldir að
lesa Njálu, Eglu, Grettlu, Lax-
dælu, Gísla sögu Súrssonar,
Vatnsdælu, Landnámu o. s. frv.
Nú er öldin önnur. Rit þau, sem
þúsundir erlendra manna myndu
vilja gefa fé fyrir að geta lesið,
liggja nú óseld hjá bóksölum,
en allskyns úiþvætti erlendra
reyfararbókmenta, Charles Gar-
vice, Elinor Glyn, Berta Ruck,
G. Sheldon og Gunnar Gunnars-
son prýða búðargluggana, og
unglingarnir útvega sér í laumi
klámreyfara frá Kaupmannahöfn.
Nú kannast fáir fermingardrengir
Hall á Siðu og Ljót hinn bleika, en
flestir unglingar hér í bæ þekkja
Valentino, Milton Sills, Harold
Lloyd og Bartelemess. Bergþóra
hefir vikið fyrir Gloriu Swanson,
Auður kona Gísla fyrir Betty
Compson, Guðrún Ósvífsdóttir
fyrir Normu Talmadge og Hall-
gerður langbrók fyrir Pola Negri.
Svo er nú skift um siði og
smekk á sögueyjunni. Menn gleypa
í sig Haustrigningar og Sögu
Borgarættarinnar, en fáir lesa
íslendingabók eða Hávamál. *
] II. órg.
Kaþólskan á Hólavelli,
Bendingar til
hr. Ásgeirs Bjarnþórssonar.
_____ (Frh.)
Páfakirkjan hefir fengið nýj-
an verjanda og stríðshetju hér
á landi, þar sem ér hr. Ásgeir
Bjarnþóráson málari. Er henni
annars síst slikra vant nú, því
liver maðurinn rís upp um ann-
an þveran. Halldór frá Laxnesi,
Stefán úr Hvitadal og fleiri mæt-
ir menn, auk hinna klerkvígðu
Hollendinga. Ásgeir virðist taka
það sárt, að kaþólskir klerkar
gera hér kröfu til þess, að kirkja
þeirra standi á fegursta fram-
tíðarplássi bæjarins og gnæfi þar
yfir öðrum byggingum. — »Kem-
ur þó hægt fari«, má segja um
kaþólska hér á landi, og nú fyrst
sjáum við ríkiskirkjumenn, hvert
stefnir og höfum enda lika get-
að séð það siðan hans eminentia
W. v. Rossum kardináli var hér
fyrir fám árum. Kaþólskir eru
að búa sig undir úrslitabarátt-
una um andieg yfirráð hér. Ekki
veit ég, hvort hr. Ásgeir Bjarn-
þórsson er kaþólskrar trúar, en
vist mun hann ekki hafa gert
sér grein fyrir því, hvað kaþólsk
kirkja er, hann þekkir vissulega
ekki hina pájalegu drottinvalds-
stefnu. Ekki skal ég kasta steini
að kenningum kaþólskra í trú-
arefnum, skiftir heldur engu
máli hér,- en aðeins benda hr.
Á. B. á eftirfarandi sannindi,
sem honum eru ekki kunn.
1. Kaþólsk kirkja er ekki
þjóðleg.
Enda þótt margt i sögu Iands
þessa, t. d. sagnaritun og bar-
áttan gegn konungsvaldinu
danska bendi í þá átt, að ka-