Nýja stúdentablaðið - 13.04.1948, Blaðsíða 21

NÝJA STÚDENTABLAÐIÐ
19
GUÐMUNDUR H. ÞÓRÐARSON, stud. med.:
\
Hvað veldur afstöðu
Það munu ekki vera miklar ýkjur, þótt sagt sé, að fyrir stúd-
entaráðskosningarnar í haust hafi ríkt ,,paník“ í liði Vökum'anna.
Þeir horfðu fram á það með óútmálanlegri skelfingu, að nú mundu
þeir missa meirihlutann i stúdentaráði. Allur áróður þeirra mark-
aðist fyrst og fremst af þessari örvæntingu. Þar var gripið í
hvert liálmstráið á fætur öðru, sem flest reyndust þó í veikasta
lagi. Geir Hallgrímsson, sverð og skjöldur Vöku, óð fram á rit-
völlinn og hugðist sanna stúdenlum í eilt skipti fyrir öll, að
kapítalisminn væri hið eina þjóðfélagsform, sem ætti rétt á sér.
En einnig í baráttu þessarar mestu stríðshetju Vöku rak hvert
klámhöggið annað.
Grein Geirs Hallgrímssonar er að finna í kosningablaði Vöku
frá s. 1. hausti, bls. 4—5, og er hún 8 kapítular auk formála og
niðurlagsorða. I þessari grein ræðir G. H. um tekjuskiptingu í
kapítalísku og sósíalísku þjóðfélagi og kemst að þeirri niðurstöðu,
að í kapítalísku þjóðfélagi sé tekjuskiptingin réttlátari en í sósí-
alísku. Að vísu er langt frá -því, að tekjuskipting í þrengstu
merkingu þess orðs sé eina ágreiningsefnið milli sósíalisma og
kapítalisma. T. d. mun það vera veigameira atriði, að framleiðslu-
tækin eru rekin á heilbrigðari grundvelli í ríki sósíalismans en í
kapítalísku þjóðfélagi og að sósíalisminn er lækning á einu mestu
þjóð’félagsböli vorra tíma, viðskiptakreppunum. Að vísu eru öll
þessi atriði svo nátengd hvert öðru, að varla er hægt að taka eitt
út úr og segja, að það sé mikilvægast. En athugum svo tekjuskipt-
ingarkenningar G. H. 1 fyrsta kapítula kemst höfundur að þeirri
niðurstöðu, að tekjuskiptingin geti aldrei orðið jöfn, og skilst
mér helzt á honum, að launin eigi að fara eftir afköstum og
vinnugæðum og svo „ábyrgð“ viðkomandi manns. Ég er sammála
G. H. í þessu atriði. Launinn geta aldrei orðið hnífjöfn, því að
mennirnir eru mjög misjafnir, hvað dugnað og hæfni snertir. En
Geir hefur bara láðst að geta þess, að í okkar kapítalíska þjóð-
skipulagi er tekjuskiptingin alls ekki byggð á þessu prinsipi,
heldur þvert á móti. Þar er það vænlegra til fjár að láta aðra
vinna fyrir sig en vinna sjálfur. Tekjur stórútgerðarmannsins eru
að hverfandi litlu leyti að þakka afköstum hans sjálfs, heldur
kemur þar fyrst og fremst til greina atorka sjómannanna og ann-
arra undirmanna þessa atvinnurekanda. — Þegar G. H. talar um
ábyrgð, þykir mér sennilegt, að hann hafi haft í huga þessa marg-
umtöluðu „ábyrgð“ og jafnvel áhættu alvinnurekandans, sem
leggur alla fjármuni sína í eitthvert fyrirtæki og á það svo á
hættu, að allt fari á hausinn, ef illa gengur. Hvenær hefur at-
vinnurekandi verið látinn sæta ábyrgð fyrir gjaldþrot? Ég hygg,
að þess séu fá dæmi. Hins vegar munu vera þó nokkur dæmi þess,
að gjaldþrola atvinnurekandi hafi lifað góðu lífi þrátt fyrir á-
fallið og jafnvel lagt í annað fyrirtæki eftir grunsamlega stuttan
Geirs Hallgrímssonar ?
tíma. Að vísu er teóretískur möguleiki á, að liann dunki afnahags-
lega séð niður á móts við vel efnaðan verkamann, en þess munu
þó fá dæmi.
Ef við höldum svo áfram með dæmið um sjómanninn og út-
gerðarmanninn. Hjá hvorum er áhættan meiri, stórútgerðarmann-
inum, sem á það á hættu að verða ekki nema 10—20 sinnum auð-
ugri en sjómaðurinn, eða hjá þeim síðarnefnda, sem leggur líf
silt og þar með efnahagslega velferð fjölskyldu sinnar í hættu
við að afla verðmætanna? Ég hygg, að svarið geti tæplega orðið
nema á einn veg.
Heldur ferst G. H. klaufalega, þegar hann tekur dæmið um þá
nágrannana Jón og Pétur. Ég þekki a. m. k. engan sósíalista, sem
dytti í hug að fara fram á það við Pétur þennan að vinna 4 tíma
í eftirvinnu kauplaust. Frekar gæti ég ímyndað mér, að einhver
kapítalískt sinnaður maður færi fram á slíkt, ef dæma má eftir
framkomu þeirra í baráttu launþeganna fyrir bættum kjörum.
f öðrum kapítula reynir höf. að sýna fram á, að tekjuskipting
hins kapítalíska þjóðfélags leiði til þess, að menn leggi á sig
erfiði „umfram það, sem minnst er krafizt“ og ennfremur, að
þessi umframvinna (sennilega þá eftirvinna og næturvinna) sé
því nær eina vinnan, sem leiði til framfara. Ég held, að jafnvel
margir Vökumenn séu þeirrar skoðunar, að hægt sé að vinna að
framfaramálum í dagvinnu.
í þriðja kapítula hyggst Geir sanna, að í ríki sósialismans
sé tekjuskiptingin „handahófsákvörðun“, en í ríki kapítalismans
sé hins vegar fyrir hendi öruggur grundvöllur, þar sem séu „sam-
skipti manna“ eða „liinn kapítalíski markaður“. Fyrri álvktunina
byggir höf. á því, að lítil líkindi séu til, „að hinar ýmsu stéttir og
starfsgreinar kæmu sér saman um ákveðin hlutföll“, og mundi
þar ,,hver toga í sinn skekil“ og allt loga í óeirðum, unz „fá-
mennu ráði“ yrði falið að skera úr, en hjá þessu ráði mundi úr-
skurðurinn vera handahóf (sennilega kasta þeir bara upp fimm-
eyringi!) Þessi röksemdafærsla sýnir, að Geir hefur aldrei reynt
að skilja, hvað launabarátta er. Þess munu vera sárafá eða engin
dæmi, að tveir launaflokkar hafi barizt innbyrðis um það, hvor
eigi að fá hærri laun. Hins vegar hafa hinar ýmsu stéttir laun-
þeganna oft og tíðum staðið hlið við hlið í baráttunni fvrir bætt-
um kjörum. Auk þess mundi ákvörðunin um launahlutfall milli
hinna ýmsu starfsgreina verða nákvæmlega sama vandamálið.hvort
sem um er að ræða sósíalískt eða kapítalískt þjóðfélag, því að
það er nú einu sinni svo, að jafnvel í paradís kapítalismans er
meirihluti þjóðfélagsþegnanna launþegar. G. H. segir að vísu, að
í auðvaldsþióðfélaginu laxeri þetta allt af sjálfu sér, því að launa-
hlutföllin ákvarðist þar af „hinurn kapítalíska markaði“, og skilst
mér, að hann eigi þar við lögmálið um framboð og eftirspurn.