Sunnudagsblaðið - 10.01.1926, Page 2

74
Sunnudagsblaðið.
Þann 28. nóv. síðastliðið ár voru 100 ár liðin síðan fyrsti danski gaman-
leikurinn var sýnduj; á Konunglega leikhúsinu í Kaupmannahöfn. I minningu
dagsins var þá leikin þar óperetta J. L. Heibergs og Weise’s »Et Eventyr i
Rosenborg Have« o. fl. það var »Kong Salomon og Jörgen Hattemager«, sen)
var leikinn þ. 28. nóv. 1825. Er það gamanleikur eftir Heiberg. Næstu árin á
eftir samdi hann ýmsa gamanleiki og fékk í fyrstu harða dóma, en leikrit
hans hafa farið sigurför fram á vora daga samt sem áður. Myndin, sem hér
er birt er úr »Kong Salomon og Jörgen Hattemager«, er sá leikur var sýndur
1825 (myndin til vinstri), en i miðjunni er mynd af Heiberg og til bægri
mynd úr »Aprilnarrene« eftir Heiberg, er Trine Tar (leikin af frú Anna Bloch)
sýnir dansmeistaranum Tennemann (leikinn af Peter Jerndorif) hverjum fram-
förum hún hefir tekið í danslistinni.
JTóliix 1925.
Römm var goða rimma,
rögn ófu styr sagna,
skelfdu ógnun eflda
öld á knje fellda. —
Reisið þor, þrinnið sporin,
þrekraun borin, mun vora,
Storð markið Óðins orku
örlög sterk í verki. —
Jól færi yl, — ólum —
yndi lund — Gieipnis — bindi.
Ást varpi yst neista
árs friðar og griða.
Nýrra ár mun órum
afljetta, ef hug fljettið
vizkunnar dirfð, og vaskir
vinnandi mann-dáð innið.
Jóh. Jósefsson.
Landnám Islendinga vestan hafs
fímmtiu ára.
Eftir Richard Beck.
Ithaca, N. Y., 22. ág. 1925.
Um þessar mundir eru þeir atburðir
að gerast vestan Atlants-ála, sem ís-
lendingar austan hafs geta illa látið
sig engu skifta.
í dag halda landar okkar hátiðlegt
hálfrar aldar afmæli fslensks land-
náms í Vesturheimi. Tímamót þessi
eru svo merkileg, að maklegt er að
geta þeirra að nokkru. Snerta þau
eigi að eins íslenska þjóðarbrotið
vestra, heldur einnig allla Islendinga.
Hygg eg það mála sannast, að syst-
kyni okkar vestan hafs hafi eigi ávalt
notið þeirrar samúðar og skilnings
frá heimaþjóð sinni, sem æskilegt
hefði verið, en báðir aðilar hafa efa-
laust átt sök á því að svo var. Mis-
skilningur af beggja hálfu hlóð eigi
ósjaldan þann múr þeirra á milli,
sem örðugur reyndist yfirferðar. Skal
þar eigi meira um rætl. Skilningsleysið
mun nú sem betur fer, að mestu, eða
öllu, horfið úr sögunni. Aukin samúð
og samvinna eru alls staðar augljós.
Bróðurhönd og hugur brúa hafið.
Atlantsálar eru að vísu djúpir, en
hafa þó reynst væðir. þó er það trú
min, að mörgum íslendingum heima
sé eigi eins kunnug sem skyldi saga
hins nýrra landsnáms landa þeirra i
Vínlandi hinu góða. Myndi þó hvorki
ófróðlegt né ógagnlegt, að kynnast
þeim þætti í sögu þjóðar sinnar svo
er hann hrífandi og ríkur þess, sem
frásagnar er vert.
Okkur, sem heima erum aldir, sem
heitastir þykjumst ættjarðarvinirnir,
og erum vonandi slikir, finst ógurlegt
til þess að hngsa, hvílik blóðtaka það
hefir verið fámennri þjóð okkar, að
sjá á bak svo margra mætra dætra
og sona. Sannarlega metur enginn það
tjón til aura né álna. En hinu gleymum
við eigi ósjaldan, hvern skerf landar
okkar vestan hafs hafa lagt til menn-
ingar kjörlands sins og hvert gagn
þeir hafa, beinlínis og óbeinlinis,
unnið ættjörð sinni þótt fjarlægð
skyldi þá frá henni.
Göngum nú á sjónarhól á þessum
tímamótum i sögu islenskra Vest-
manna, og rennum augum yfir farinn
feril þeirra.
Flestir af þeim flytjast vestur um
haf með ljettan sjóð veraldlegra auð-
æfa. All-tíðast mun framtíðarvonin
hafa verið veganestið mesta, en að
baki hrakspár af hálfu sumra þeirra,
er eftir sátu. Margur þeirra var svo
settur, að »hans aleign var farbréfið
keypt fyrir grip«, og að »framtíðin bjó
í hans höndum tveimur«. Var því eigi
annars kostur flestum þeirra, þá er
vestur kom, en að taka hvert það
starf, sem bauðst. Stóðu landar okkar
einnig ver að vígi mörgum öðrum,
því að þeim voru eigi kunnir starfs-
hættir eða vinnubrögð erlend. Fæstir
þeirra munu og hafa kunnað enska
tungu til nokkurs hlýtar. Var því á
brattan að sækja og margan örðugan
hjalla yfir að klífa. Frh.
Rit
send Sunnudagsblaðinu.
Iðunn, 9. ár. 4. hefti. Efni: Elsla
óðal á íslandi (Skarð á Skarðsströnd),
eftir Ólaf Lárusson, fróðleg og skemti-
leg • grein. Kristur eða Pór. Nokkrar
athugasemdir við Straumhvarfa-ritgerð
Sigurðar Nordals, eftir E. H. Kvaran.
Eins og kunnugt er skrifaði Sigurður
Nordal ritgerð í skirni, sem hann
kallaði »Undir Straumhvörf« og er
um lifsskoðun þá, er fram kemur i
skáldsögum E. H. Kvaran, og Nord.
ekki lelur heillavænlega fyrir þjóðina.
Grein um Kvarans i þessu Iðunar-
hefti er svar gegn henni. Hún mun
verða lesin með athygli um alt land.
Það þarf auðvitað aldrei að minnast á
það hvernig gengið er frá því, sem
hann lætur frá sér fara. Þar er alt af
um sömu snildina að ræða, hvort
heldur um skáldsögu eða ritgerð er að
ræða. En það er sannarlega ekki minst
um það vert fyrir lesandann, að finna
að hann er að lesa ritgerð eftir mann,
sem ómögulegt er að efast um, að er
einlægur og sannur í trú sinni og lifs-
skoðun. Slíka menn hlýtur jafnvel
mötstöðumaðúrinn að virða. Tilgang-
urinn er ekki sá með þessum linum,
að skrifa itarlega um ritgerðir þessara
manna, heldur aðallega að benda
þeim er lásu grein Nordals, á að lesa
svar Kvarans. En eg get með engu
móti skilið, að það geti haft annað en
góð og göfgandi áhrif á sálarlif manna,
að kynnast lifsskoðun E. H. Kvaran.
Brot úr ferðasögu. Inga Lára Lárus-
dóttir segir frá ferð sinni til Canada
og Bandarikjanna og segir skýrt og
vel frá öllu, er fyrir augu hennar bar
Er greinin prýdd nokkrum myndum,
frá Washington, D. C„ höfuðstað
Bandarikjanna. Rúms vegna hefir ung-
frúin orðið að fara mjög fljótt yfir
sögu, en saml er grein hennar góðra
gjalda verð.
Þá eru tvær sögur, Mera-Grimur,
efrir Einar Þorkelsson og Jólasveinninn,