Hænir - 23.03.1925, Síða 2

n æ N I[R
NATHAN&OLSEN
Tilbúinn á b u r ð u r.
Eins og að undanförnu útvegum við
Noregssaltpétur
Superfosfat (fosfórsýru)
Chilesaltpetur (köfnuparefni)
Þessar áburðartegundir eru nauðsynlegar, ef þér viljið auka
töðuna hiá yður. ef þér viljið „láta tvö strá vaxa þar, sem
áöur var eitt“. J
Látið okkur vita strax hve mikið þér þurfið af hverri tegund,
svo við getum útvegað það nógu snemma. Verðið sanngjarnt.
VERZLUNIN ST. 'FH. JÓNSSON
hefir umboð fyrir:
Brunaábyrgöarfélagiö „Nye Danske"
Lífsábyrgöarfélagiö „Danmark“
Sjóvátryggingafélagið „Danske Lloyd“
Munið eftir að tryggja bæði líf og eignir. —
nauðsýnlegt að viðhafa mestu
gætni. Önnur er sú, aðvegnaund-
angenginna breytinga á peninga-
gildinu er jafnvægið milli tilkostn-
aðar og afrakstrar við atvinnuvegi
landsmanna sem stendur alveg
gengið úr skorðum. Með öðrum
orðum, vegna undanfarinnar hækk-
unar á íslenzku krónunni hefir
verðið á afurðum landsmanna að
krónutali Iækkað hlutfallslega, en
tilkostnaður innanlands við öflun
afurðanna stendur ennþá í því háa
krónutali, sem samsvaraði lágeng-
inu fyrrj hluta árs 1924. Meðan
þetta stendur svo, er tap á at-
vinnurekstrinum alveg yfirvofandi,
ef nokkuð ber út af um afurða-
magn eða afurðasölu. Vona má,
að þessi jafnvægisröskun lagfærist
með tímanum á þann hátt, að til-
kostnaðurinn lækki að krónutali,
og lagi sig þar með eftir hinu
hækkaða peningagildi, en ógæti-
leg aukning eða útfærsla á at-
vinnurekstrinum tefur fyrir lagfær-
ingunni. Hin sérstaka ástæðan,
sem nú knýr til þess að fara gæti-
lega, er óvissan um gildi pening-
anna eða gengi þeirra á komandi
árum. Ef gengi íslenzku krónunn-
ar heldur áfram að hækka, þámá
búast við, að röskunin á jafnvæg-
inu milli tilkostnaðar og afrakstr-
ar haldi áfram að endurtaka sig
hvað eftir annað, jafnvel þó lag-
færingu verði náð um stundar-
sakir.
Aðvaranir bankanna, gengis-
nefndarinnar og stjórnarinnar hafa
naumast verið teknar nægilega til
greina. Einhver aukning á fiski-
flota landsmanna var sjálfsögð eftir
svona mikið veltiár, en aukningin
á togaraflotanum sýnist vera ó-
gætilega mikil, þó vona megi, að
fram úr rætist.
Fjárhagur rfkissjóös. Framtíöar-
stefnan.
Þá skal ég loks víkja nokkrum
orðum að horfunum um fjárhag
ríkissjóðs, og um stefnu þá í fjár-
málum ríkisins, sem ég tel, að
vér eigum að fylgja næstu árin.
Að nokkru leyti er þessi stefna á-
kveðin af þjóðinni, með úrslitum
síðustu kosninga, og af þessu Al-
þingi, sem framgekk af þeim kosn-
ingum. — I fyrra, á fyrsta þinginu
eftir kosningarnar, var sú stefna
tekin afdráttarlaust og ágreinings-
laust milli þingílokkanna, að
stöðva tekjuhallana, að sjá um,
að gjöld ríkissjóðs færu ekkifram
úr tekjum. Ég þykist vita, að eng-
in hætta sé á, að hvikað verði
frá þessari braut. En spurningin,
sem úr þarf að leysa, er þessi,
hvað á að gera við skuldirnar, og
og fyrst og fremst lausaskuldirnar?
Rikisskuldarnar f árslok 1923.
18 milj. kr.
Lausaskuldir 43/i milj. króna.
í landsreikningnum fyrir 1923
má sjá, að skuldir ríkissjóðs eru
í lok þessa árs taldar rúml. 18
milj. og 62 þús. kr. og eru þá
danskar krónur taldar án gengis-
munar og sterlingspund ekki með
fullum gengismun þeim, sem nú
er. Síðan sá LR. var saminn, hefi
ég þó fundið tvær skuldir, semég
vissi ekki um áður, og veit ekki
til, að nokkurntíma hafi verið
taldar í LR; önnur í dönskum kr.,
um 135 þús., tilheyrandi Vífils-
staðahælinu, en hin í íslenzkum
krónum, smáskuld til jarðeldasjóðs,
tilheyrandi Eiðaeigninni, hvort-
tveggja samingsbundin lán. Af allri
skuldaupphæðinni eru í LR um
474 milj. taldar lausaskuldir, en
þar við ber að bæta einni af
þeim upphæðum, sem taldar eru
með fastaskuldum, en það var 72
milj. kr. til Landsbankans, sem
upphaflega var samningsbundin
skuld, en er fallin í gjalddaga
fyrir nokkrum árum, án þess að
afborganir hafi frarið fram eða
nýr samningur verið gerður. Lausa-
skuldirnar voru því í reyndinni
48/4 milj. kr. Þar af má telja sam-
kv. framanskráðu, að greiddar
hafi verið' á árinu 1924 upp und-
ir 8/4 milj. kr., og eru þá fullar 4
milj. eftir.
Lausaskuldir veröur að greiða
sem fyrst.
Nú er um tvent að velja. Ann-
aðhvort að reyna að borga þess-
ar skuldir á stuttum tíma 3—4 ár-
um, eða breyta þeim í samnings-
bundin afborgunarlán. Það væri
ef til vill unt að fá talsverðu af
þeim breytt í 15 eða 20 ára lán
með 6^/2 til 1% vöxtum. Ég ræð
eindregið til að fara hina leiðina,
reyna að græða þetta á fám árum,
og ég held, að það verði mögu-
legt, ef engin stórfeld óhöpp koma
fyrir. En það kostar talsverða
sjálfsafneitun, því að verklegar
framkvæmdir ríkissjóðs verða af
skornum skamti á meðan.
í mínum augum mæla margar
mikilvægar ástæður með því að
reyna að greiða skuldirnar á stutt-
um tíma. Fyrst sú, að meðan út-
gjöldin í 7. gr. fjárlaganna,
vextir og afborganir lána, gleypa
lli allra tekna ríkissjóös
þá verður hvort sem er, ávalt
mjög erfitt að hafa nokkurn af-
gang til verklegra framkvæmda. Ef
lausaskuldirnar væru festar með
lántöku til lengri tíma, þá mundi
bætast við núverandi útgjöld 7. gr.
afborgun þeirra, 200 til 300 þús.
kr. árJega, og greinin halda áfram
að vera afskaplega þungur baggi
um langt áraskeið. Önnur ástæð-
an er sú, aðmestaf þessum Iausa-
skuldum er í dönskum og íslenzk-
um króum, en báðar eru sem
stendur ekki nema um 2/s af gull-
virði. Þær geta hækkað, enginn
getur fortekið nema þær komi
upp í gullverð, en því meir sem
þær hækka, því meira raunveru-
legt verðmæti þarf skuldanautur-
inn (ríkissjóður) að láta af hendi
til greiðslu vaxtá og höfuðstóls.—
Reikningslega tilheyra síðustu
greiðslurnar af tveim síðastnefndu
lánunum, samtals 125 þús. kr., ár-
inu 1928, en falla báðar í gjald-
daga 2. janúar, og verður því í
reyndinni að greiða þær af tekj-
um ársins 1927. Þannig lækka af-
borganir fastra lána samkv. 7. gr.
á þessum tímamótum um 7s milj.
kr. Jafnframt ber oss að greiða
um 72 milj. kr. árlega í afborgan-
ir af öðrum fastaskuldum, og telst
mér svo til, 'að í árslok 1927 muni
eftirstöðvar þeirra nema tæpum
10 milj. króna, og mest af þeim
eru lán með iágum vöxtum, svo
að gjöldin í 7. gr., afborganir og
vextir af lánum, ættu úr því ekki
að verða hærri en hér um bil 1
milj. kr. árlega, eða um helming-
ur þess, sem nú er. Þar sem vér
þá jafnframt værum losnaðir við
greiðslurnar af lausaskuldum,
mundi árlegur útgjaldaléttir nema
fullum 2 milj. kr., sem verja má
eftir því sem ástandið þá útheimt-
ir, annaðhort til lækkunar á skött-
um, eða til aukninga á framjcv.,
eða að nokkru til hvors fyrir sig.
Er þessi greiðsla lausaskuld-
anna á þrem árum ekki of þung-
bær? Það er hún ekki ef bærilega
árar. Ekki þarf annað en aðhalda
áframeinsogsíðastliðið ár.Tekjuar-
ganurgogeins val924 borgar lausa-
skuldirnar að fullu á þrem árum.
Mér finst sjálfsagtfyrir ríkissjóð-
inn, eins og fyrir aðra skulda-
nauta yfirleitt, að nota sér lágeng-
ið, eftir því sem getan leyfir, til
þess að greiða skuldir sínar með
raunverulegum afföllum. Þriðja á-
stæðan er sú, að slík skulda-
greiðsla er sú bezta aðstoð, sem
unt er að láta peningastofnunum
og þeim atvinnuvegum, er lánsfé
nota, í té á þeim erfiðu árum,
sem búast má við, að nú séu
framundan. Við skuldagreiðsluna,
einkum innlendu skuldanna, losn-
ar fjármagnið, verður handbærttil
útlána, atvinnuvegunum tileflingar.
Stefna stjórnarinnar er aö leitast
viö, aö greiöa lausaskuldirnar á
næstu þrem árum.
Vér skulum þá hugsa oss, að
lausaskuldirnar yrðu greiddar á
þrem árum, þær væru úr sögunni
í árslok 1927. Þá er að athuga,
hver breyting verður á samings-
bundnu skuldunum áþessutímbili.
Fyrsta íslenzka ríkisskuldin, síma-
lánið frá 1908, var borgað upp á
síðasta ári. Á næstu þrem árum
eiga þessi lán að hverfa, af þeim
er talin eru í LR. 1923:
Upphæð
í árslok Árlega
1923. afborgun
Lán hjá dönskum
bönkum 1912. 133333 33333
Skipakaupalán í
Har.delsbanken 825000 200000
íslandsbankalán
frá 1918 ..... 500000 100000
Það er skoðun stjórnarinnar, aö
vér eigum að setja oss það á-
kveðna mark, að borga lausaskuld-
irnar að fullu á þessum þrem ár-
um. Auðna ræöur hvort þaðtekst
aðná markinu, en hugur háttvirtra
þingmanna ræður hálfum sigri
í slíku máli, því má ekki gleyma.
„Ríkiö án ríkisskulda“.
Eitt af því fáa úr nútíðarstarf-
semi íslendinga, sem verulega vakti
athygli erlendra manna, var það,
að vér bjuggum skuldlaust. Vér
vorum „ríkið án ríkisskulda", og
fyrir þetta öfunduðu útlendingar
okkur og mikilsvirtu okkur, hve-
nær sem á það var minst. Eftir
styrjöldina miklu stendur nú öll
Norðurálfan undir óbærilegri byrði
ríkisskulda, og einnig oss hefir
hrakið æði langt úr þeirri hollu
stefnu, sem áður var haldin. Þó
eru ríkisskuldirnar ekki orðnar oss
nálægt því önnur eins sligunar-
byrði og flestum hinum ríkjunum,
þær eru ekki meiri en svo, að
með öflugu átaki getum við hrist
þær af oss. Fyrirmynda í starf-
semi vorri, eigum vér að leita oss