Skutull - 10.11.1928, Blaðsíða 1

sSKUTDLL-
Útgefandi: Verklýössamband Vesturlands.
VI. ÍR. - ^ ísafjörður, 10. nóvember 1928. 43. tbl.
1
Áf áYöxtunum
Það er ekki óalgeDgt að heyra
íhaldamenn halda því fram í ræð-
um og riturn, að jafnaðarmenn
vilji taka jarðirnar af bændum og
gera þær þjóðareign. Telja þeir
slíkt hina mestu hættu fyrir ís-
lenskan landbónað og þjóðarbúið
yfirleitt. Þeir þykjast þess fullvissir,
að jarðirnar séu best komnar í
höndum einstakiinga, se’n eiga
þ»r sjálfir, og taka þess vegna
allan þann arð, er þær gefa af sér.
Þeir setja alt sitt traust á fram-
tak einstaklingsins, að eigendur
jarðanna bæti þær svo, að þær
gefi honum sem mestan arð og
auki þannig velmegun hans og
annara. Þeir eru sannfærðir urn,
eða þykjast 'minsta kosti vera það
— að einkaeign á jörðum sé ekki
aðeins til efnalegrar hagsældar
jarðeigendum sjálfum, heldureinnig
öllum Iandsmönnum, og þess vegna
bó 8Ú stefoa jafnaðarmanna, að
þjóðnýta jarðirnar, skaðleg allri
þjóðinni, vegna þess að slíkt kyrki
framtak einstaklingsins.'
Jafnaðarmenn vilja hinsvegar
að öll aðalframleiðslutæki ogallar
jarðir sóu þjóðareigu. Þeir telja
einstaklingseign á slíku skað-
lega þjóðarheildinui, vegna þ9ss
að hún gefi mönnum tækifæri til
að kúga aðra, t. d. geti eigendur
jarðanna selt öðrum nytjar þeirra,
beit, slægjur, byggingalóðir o. fl.,
við svo háu verði að öllum sé
um megn að greiða slíkt jafnvel
þótt þ9Ír neyðist til þess. Jafn-
aðarmenn eru þess því fullvissir,
að þjóðin öll auðgaðist, ef þjóðin
sjálf ætti allar jarðir, þvi að þá
yrði þeim ráðstafað með hag al-
mðnnings fyrir augum, í stað þess
að nú er fyrst licið á það sem
„borgar sigu fyrir eigandann, hvort
sem almenningi er það til bóta
eða ekki. Eionig er með þjóðnýt-
ingu loku fyrir það skotið að hægt
só að braska með jarðimar, eins
og algengt er með einstakra manna
eignir.
Nú er það líklegt, að hvorir-
tveggja aðilar, íhaldsmenn engo
síður en jafnaðarmenn, són sann-
færðir um ógæti skoðan sinna, og
báðum sé því full alvara.
Reyndar beudir margt til þess,
að fjöldi íhaldsmanna berjist gegn
þjóðnýtingu, aðeins vegna þess að
hún skerðir hagsmuni þeirra sjálfra,
en þó verður að gera ráð fyrir
því, að talsverður hluti þeirra
telji það ástand, sem eignaróttur
einstaklingsins skapar, í allastaði
ágætt, og allar breytingar á því,
almenningi til tjóns.
Jafnaðarmeno hafa oft áður,
bæði í ræðum og ritum, færtgild
rök fyrir sínum skoðunum, það
hafa íhaldsrnenn líka gert, eða
talið sig gera. En út í slikar rök-
ræður verður hér ekki farið. Það
er erfitt að sannfæra með orðun*
um einurn. Verkin verða að tala.
Nú vill svo vel til, að hór á
landi má bend.i á ýinislegt er sýnir
Ijóslega muninn á þessum tveimur
stefnum, íhaldsstefnunni og jafn-
aðarstefnunni, í framkvæmd, enda
þótt hór sé ekki um verulega þjóð-
nýtingu að ræða, lieldur takmark-
aðan ríkis eða bæjarrekstur. Og
þau dæmi, sem beinast liggur
fyrir að taka málstað íhaldsins til
sönnunar eru þannig, að íhalds-
rnönnum hlýbur að verasönn ánægja
að því, að um þau só rætt, hins
vegar er það iitla sem hér hefir
verið gert í stefnu jafnaðarmanna,
langt frá því að vera nægileg
sönnun fyrir ágæti þeirrar stefnu.
Verður því ekki með eanni sagt
að hér só hallað á íhaldsmenn.
Skal þá fyrst tekið dæmi er
sýnir ágæti hins persónulega eigna-
róttar.
Á Plateyri við Öuundarfjörð
hefir á síðustu áratugum risið upp
talsvert fjölment kauptún. Hefir
aðalatvinna þorpsbúa verið fisk-
veiðar, og nú á siðari árnm sildar-
iðnaður. Nokkrir þeirra hafa reynt
að eignast og ala nokkrar skepn-
ur, og bætt þannig lítillega við
arð þann er sjórinn gefur, sem ofb
vill bregðast til beggja vonai Um
miklar fjáreignir er þar vítanlega
ekki að tala, þótt mönnum geti
verið að þeim góður styrkur.
Jörðin Eyri, sem Flateyri stend-
ur á, og þorpsbúar verða að kaupa
allar nytjar af, er einkaeign. Þar
hefir ‘þjóðnýtingarstefna socialista
ekki náð að skerða friðhelgi eigna-
róttarins og drepa dát^ hinna fram-
takasömu einstaklinga, eins og
íhaldsmenn myndu orða það. Má
því ætla að þar njóti menn þeirra
landnytja sem kostur er á með
mjög hagkvæmurn kjörutn, þannig,
að allir sem skepnur eiga á jörð-
inni, eða hafa hennar einhver önn-
ur not. þurfi ekki að greiða fyrir
það svo há gjöld, að þeim sé slíkt
algerlega ofvaxið. Sé svo ekki, þó
er hér einhver galli á.
í heilbrigðisskýrslu héraðslækDa
árið 1926 segir hóraðslæknirinn
í Plateyrahóraði: „Mjólkurskortur
er víða í Öuundarfirði, búskapar
lólegur, ræktun miðar ekkert á-
fram kringum þorpin, og ganga
menn þó iðjulausir svo- vikum
skiftir. Á Plateyri er alt landið
eins manns eign og olcrað á. Beit
fgrir kiud Jcostar 3 kr., fyrir ge.it
6 lcr. og '2i lcr. fyrir lcú. Af tún-
um oq görtfitm er Jcrafist hebnings
uppskern*), Hausum og hryggjum
er fleygt í sjóinn. Eyrinn er upp-
blásin og sandfok talsvert, en
mykju er ekið í sjóinn.............w
IJm erfðafestulönd er þar ekki
að tala.
Ekki er Skutli heldur kunnugt
um hvað tekið er þar í leigu af
fiskverkunarstöðvurn, en í öðru
kauptúni hér Vestanlands, Þing-
eyri við Dýrafjörð, Ieigði bankinn
fiskverkunarstöð þá er Proppé
*) Leturhr Skutuls;