Skutull - 23.09.1932, Blaðsíða 2

S K U T U L L
Dfr kvistur.
Stjórnarráðshásið, sem ná er, á
6ér að ýmsu leyti merkilega sögu,
þó það sé lítið og láti ekki mikið
yfir sér.
Flestum mun t. d. kunnur sá
þátturinn ár sögu þess, er það
var aðal-hegningahás landsins, og
geymdi um Iengri eða skemmri
tima flesta ofbrotamenn þjóðar-
innar. — Svo mikið er víst, að
þeir, sem völdu Magnúsi Guð-
mundssyni valdasess i þessu gamla
fangahúsi eftir að skrifstofa Péture
Magnússonar hafði heimtað saka-
málsrannsókn á hendur honum,
vissu vel um fortiðarsögu þess.
En fleira er markvert við sögu
stjórnarráðshússins.
Fyrir tilverknað ihaldsins verð-
ur þessa húss jafnan minnst, þeg-
ar ritað verður um fjármálaafglöp
og óstjórn flokksins, eem nú
puntar sig með sjálfstæðisnafoinu.
Arið 1917 voru veittar á fjár-
lögum 1500 kr. til utnböta og
viðhalds á stjörnarráðshúsinu og
ráðherrabústaði’um, en i frum-
varpi til fjáraukalaga sarna árs fer
stjörnin fram á 27 000 króna
aukafjárveitingu til breytÍDga á
stjórnarráðshúsinu. Skyldi upphæð
þeirri varið til að byggja kvist á
austurblið hússins. — Fékkst sam-
þykki þingsins fyiir þessari upp-
bæð. — Þegar landsreikningur
ársins 1917 var endurskoðaður, gaf
beldur en ekki á að líta : — Þar
kom i ljós, að landsstjórnin hafði
smátt og smátt. án þess að heimta
neina greinargerð fyrir framkvæmd
verksins, greitt kr. 90163,33
— Níutiu þúsund, eitt hundrað
sextíu og þtjár krönur og 33 aura
fyrir byggingu kvistsins. — Auð-
vitað gekk alveg fram af endur-
skoðendum við að sjá þetta, og
háðskömmuðu þeir rikisstjórnina
fyrir eftirlitsleysi og óstjórn á
meðferð landsfjár enda var megin-
hluti þessarar upphæðar, eins og
sjá má af ofanrituðu, tekinn i al-
gerðu heimildarleysi. — Endur-
9koðendum farast m. a. orð á
þessa leið:
„Bera reikningarnir það með
sér, að smiðnum (yfirumsjóuar-
manninum) voru fengnar i hendur
stór'járhæðir til eigin ráðstöfunar,
samtals yfir 30 000 krónur, og
þykir oss furðu gegna, að stjórn-
in skyldi að nauðsynjalausu hafa
svo slakt taumhald & fénu, þar
sem henni var innan handar að
hafa eftirlit með því undir hand-
arjaðri HÍnumu.
Stjórnin svaraði aðfinslum end-
urskoðenda því einu til, að þe9si
fjireyðsla væri með öllu eðlileg.
Dýrtiðin hefði vaxið og meira
þurft að gera en áaatlað hefði
verið i fyr9tu.
Það tókst þó ekki að svæfa
umtalið meðal almennings um
þennan dýra kvist, og var mál-
inu að síðustu hreyft á þann veg
af trésmið i Reykjavik, að rikis-
stjórnin treystist ekki tilaðleggj-
ast á það til fulls. Jón Magnús-
son setti dú sérstakan rannsókn-
ardómara i málið, og kom við
það í ljós, að svindlað hafði verið
stórkostlega á verkinu. Að rann-
sókn lokinni (hún 9tóð árum
saman. — Það var nú röggsemin
þar.) tók dómsmálnráðherrann, Jón
Magnússon sig síðan til og dæmdi
málið pjálfur. Þeð hefir víst ekki
verið heppilegt að hleypa allt of
mörgum óviðkomandi að þessum
eftirmálurn kvistbyggingarinnar,
því óveijandi var það, að stjórnin
dæmdi i máli, sem fyrst og fremst
var áksara á hana sjálfa. En af
einhverjum ástæðum var þó sú
leið álitin heppilegust enda farin í
þes9u máli. Urnsjónarmaður kvÍ9t-
byggingarionar mun svo hafa
orðið að borga til baka 4 þúsund
krónur og kostnað af ranDsökn
og málarekstri, en aldrei hefir
Alþingi, svo vitað sé, verið gerð
grein fyrir svindlinu við kvist-
byggÍDguDa. — Enginn hefir leyft
sér að koma með nærgÖDgular
spurningar út af ' því torskilda
at.riði, hvemig s^jórniu gat gefið
skýrslu um, ai allt vari með
felldu urn framkvæmd og kostnað
verksins, og láta síðan fara fram
opiobera réttarrannsókn á ríkisins
kostnað um framkvamd þe9sa sama
verks.
En staðreynd er það, að svona
var farið með rikisfé fyrir augum
ríkisstjórnarinnar, i húsum, sem
hún hjálf hafði aðsetur sitt. Geta
menn þvi rennt grun i, hvernig
eftirlit þeirrar sömu stjórnar háfi
vérið á meðferð rikisfjár á fjar-
lægari stöðum. íhaldsstjórn var
þetta að meirihluta, en þesa skal
Johannes V. Jensen:
Den lange Rejse.
Þaö er stundum verið að telja
okkur fslendingum trú um það,
af sumum okkar hálflærðu hroka-
gikkjum, að Dinir hafi ekki i
seinni tíð átt neinar bókmenntir,
sem sóu verðar þess, að önnur
eins bókmenntaþjóð og við leggjum
okkur niður við að lesa þær. Það
er satt og rétt, að dinskar bók-
menntir hafa vait verið eins stór-
biotnar og t. d. norskar bókmenntir,
en óhætt mun að fullyrða, að
Dvnir hafi átt mörg skáld á sein-
ustu fimmtíu árum, sem margt og
mikið má af læra. Mörg at skáld-
um þeirra hafa oiðið fyrir miklum
og margvíslegum áhrifum frá um-
róti og umbótum seinni tíma, og
sum hafa verið þar mikill aflvaki.
Hér hefir áður verið minnst á
Mvrtin Andersen Nexö, sem hefir
geit hvorttveggja í senn, riflð niður
og byggt up i, en þó kann ske haft
mest áhrif fyrir það, hve lifandi og
inuilega hann hefir lýst sálarlífi. og
lífskjörum smæ’ingjanna. — Hann
hefir jafuýel kennt hinum forhert-
ustu stórborgurum að líta á fátækan
og vanræktan ungling, sem ein-
stakling með sínu sérstæða og
athyglisverða sálarlífi, en sú þjóð-
félagslega þýðing, sem slík fiæðsla
hefir í för með sér, er ótrúlega
mikilsverð og áhrifarík. Sá stór-
borgari, er fyrir sterk og lifandi
áhrif skapandi aDda breytir ósjálf-
rátt áliti sínu á hinum fyrirlitna
og snauða lýð, hann á ekki lengur
að eins við að stríða samtök fjöld-
ans, heldur lika sínar eigin- tilfinn-
ingar. Hann efast um rétt sinn og
er þar með sviftry sínum beztu
hlifum í baráttunni. Hann er sj vlfum
sér sundurþykkur. — — Jeppe
Aakjær og Johan Skjoldborg hafa
b .ðir tveir gengið i barattuna fyrir
bættum háttum í þjóöfélaginu og
unnið mikið starf. Henrik Pontoppi-
þó getið, að 1 framsöknarráðherra
var í henDÍ. — Stækkun hússins
stóð éinmitt í sambandi við
mannafjölgun í ríkisstjórninni. —
Þetta er eitt dæmið um meðferð
ihaldauna á ríkisfé