Skutull - 13.11.1943, Side 1

SKUTULL
Útgefandi: Alþýðusamband Vestfirðingaf j órðungs.
XXI. ár. ísafirði, 13. nóv. 1943. 39. tbl.
Fólk er vinsamlegast beðið
að panta helzt myndatöku fyr-
irfram.
Myndastofan er upphituð.
M. SIMSON.
Messað verður í Isafjarð-
arkirkju á morgun kl. 2 e. h.
Byggjum lýðveldið á bjargi
hins fyllsta drengskapar.
Ólafur Thors og kommúnistar eru komnir á flótta í
sjálfstæðismálinu. Fullyrðingar um fyigi ríkisstjórnar-
innar við óðagotsleiðina eru biáber ósannindi.
Vitnisburðir dr. Björns Þórðarsonar forsætisráðherra
og dr. júris Einar Arnórssonar dómsmálaráðherra, full-
trúa Sjálfstæðisflokksins í ríkisstjórninni.
Sjálfstæðisgusu mikla sendi
Sigurður frá Vigur frá sér til
eyðufyllingar i seinasta Vest-
urland. Var því þar haldið
fram, að i yfirlýsingu rikis-
stj órnarinnar í sj álfstæðismál-
inu kæmi i ljós fylgi við óða-
gotsleiðina. En þetta er rangt
með öllu.
Stjórnin tók þar fram skýr-
um orðum,- að hún vildi ekki
blanda sér í þá deilu.
Þannig varðist hún allra
frétta um það í yfirlýsingu
sinni, hver væri hennar af-
staða til málsins, og er þó
reyndar furðulegt í slíku stór-
máli.
En sökum þess, hve óháð
liin óþinglega ríkisstjórn er
vilja þingsins, taldi hún á-
stæðu lil að gera það landslýð
kunnugt, hvort hún mundi
Leysa þetta mál i samræmi við
þingviljann, þegar hann kynni
að verða látinn í ljós.
Var yfirlýsing stjórnarinnar
á þá lund um þetta atriði, að
hún mundi framkvæma vilja
þingsins i sj álfstæðismálinu,
en legði þó ríka áherzlu á, að
þingið gæli orðið sammála
um lausn þess.
Nú er það vitað mál, að
sammála verður þjóðin ekki
um óðágotsleiðina. Þar skerst
greinilega i odda um drengi-
lega og ódrengilega leið. Þetta
er ríkisstj órninni mæta vel
ljóst. Hinsvegar mundi hæði
þing og þjóð verða sanunála
um kjarna málsins, stofnun
lýðveldis á lslandi, ef óðagots-
mennirnir vildu leggja ofur-
kappið til hliðar og hætta að
klifa á vanefndum af hendi
Dana, og liverfa að lýðveldis-
stofnun samkvæmt hinni á-
hættulausu og drengilegu leið,
sem hafnar einhliða sambands-
slitum, meðan bæði Danir og
Islendingar eru hernumdar
þjóðir.
Með tilmælum sínum um
sameiginlega lausn getur
stjórnin þvi ekki meint annað
en það að biðja óðagotsmenn
að gæta fulls drengskapar og
laga um lausn málsins.
Að öðru leyti getur hvorug-
ur deiluaðili í sjálfstæðismál-
inu tekið sér yfirlýsingu
stj órnarinnar útaf fyrir sig til
tekna. Verði hraðskilnaðar-
leiðin farin, ætlar stjórnin að
visu að framkvæma þingvilja,
svo að ekki þurfi að hrófa upp
nýrri stjórn til þess eins, og
verði hin áhættulausa leið far-
in, ætlar stjórnin einnig og
ekki síður að framkvæma
formsatriði málsins á þeim
grundvelli.
En er þá ekkert vitað um
afstöðu núverandi ríkisstjórn-
ar til sjálfstæðismálsins?
Hér skal aðeins bent á
vitneskju sem liggur skjallega
fyrir um afstöðu tveggja ráð-
herranna, þeirra dr. Björns
Þórðarsonar forsætisráðherra
og dr. Einars Arnórssonar
dómsmálaráðherra. — Mætti
furðulegt heita, ef ekkert þætti
upp úr því leggjandi, sem þess-
ir menn, bæði vegna þeirrar
stöðu, er þeir nú gegna fyrir
þjóðina og svo vegna mennt-
unar þeirra og viðurkenndra
vitsmuna, segja um þetta mál.
Dr. Björn Þórðarson forsæt-
isráðherra ávarpaði þjóðina í
útvarpið 1. desember siðastlið-
inn. Hefir ræða þessi verið
birt í tímaritinu Helgafell. Þar
stendur m. a. þetta:
„Sjálfstæðið höfúm vér öðl-
azt á grundveíli laga og réttar,
og því aðeins getum vér orðið
hlutgengur aðili í samfélagi
])jóðanna, að enginn skuggi
falli á mannorð vort í því efni,
þar megum vér aldrei tefla á
tæpasla vaðið".
Um meðferð sjálfstæðismál-
anna á árinu 1942 (en þá voru
þau undir stjórnarforustu Ól-
afs Thors) sagði dr. Björn
Þórðarson meðal annars:
„Ég skal ekki þreyta hlust-
endur á því að rekja lengur
hinn raunalega gang þessa
máls, því að það væri endur-
tekning á því, sem allir vita.
En ástæða er til að benda á
það, að vér höfum fengið með
nokkurra mánaða millibili
ráðleggingu og bendingar frá
tveimur lieimsveldum, sem eru
vinir vorir og verndarar, um
það, hvernig vér ættum EKKl
að haga oss . . . “
„ ... Annars er það ihugun-
arvert livort þessar aðvaranir
gegn því, að vér einhliða IgsE
um sambandssáttmálann úr
gildi fallinn og segðum kon-
unginum upp, eru ekki einnig
fram komnar af því, að réttur
vor til þessara athafna þyki
EKKl MEÐ OLLU TVl-
MÆLALAUS. En hvað sem
því líður, er æskilegt að kom-
ast hjá aðvörun í þriðja sinn“.
Þarna liggur fyrir ótviræður
vitnisburður þess mæta manns,
dr. Björns Þórðarsonar for-
sætisráðherra, til sjálfstæðis-
málsins, eins og afstaða hans
var fyrir tæpu ári síðan. I
ræðu, sem hann hélt 17. júní
siðastliðinn tók hann mjög í
sama strenginn. Og svo kemur
Vesturlandið nú, og segir þjóð-
inni, að ríkisstj órnin sé reiðu-
búin til að fylgja óðagots-
mönnum í sjálfstæðismálinu.
— Það er svo sennilegt, að
slikur maður hafi tekið svo
flausturslega afstöðu til máls-
ins í upphal'i, að liann sé nú
hlaupinn frá henni við nánari
yfirvegun ! !
Því má hver trúa sem vill,
enda liggur ekkert fyrir, sem
bendi í ])á átt.
Þá er það afstaða dr. júris
Einars Arnórssonar, núverandi
dómsmálaráðherra, eins hins
lærðasta og gáfaðasta lögfræð-
ings þjóðarinnar meðal núlif-
andi manna.
Svo vel vill til, að um af-
stöðu þessa ágæta manns til
sjálfstæðismátsins og einkan-
lega um sambandsslit við Dan-
mörku liggja fyrir góð og gegn
prentuð skilríki. Eru orð hans
þeim nnm veigameiri fyrir þá
sök, að þau eru rituð, áður en
mál- þetta varð deilumál, og
er að finna í lögfræðilegu vís-
indariti, sem höfundurinn
nefndi:
Þjóðréttarsamband Islands
og Danmerkur.
Þar segir Einar Arnórsson
meðal annars þetta:
„Þá má vera, að annaðhvort
ríkið ryfi samninginn í veru-
legum atriðum. Oft mundi það
velta á skilningi á fyrirmælum
sambandslaga, hvort samn-
ingsrof skyldi lelja framin eða
ckki, og ávallt mundi tryggast
að leggja ágreining um þau
efni í gerðardóm, og géra
samningsrof e k k i gildandi,
fyrri en gerðardómur hefði úr-
skurðað þau framin. Og samn-
ingsrof þurfa að vera veruleg,
til þess að réttlæta uppsögn á
sáttmálanum. Einnig það atriði
væri heppilegt að leggja undir
gerðardóm“. (bls. 126—127.)
Og ennfremur segir Einar
Arnórsson i hinu sama vísinda-
riti sínu:
„Vera má ennfremur, að
framkvæmd sambandslaganna
kynni að einhverju leyti að
frestast vegna óviðráðanlegra
atvika. Þetta gæti orðið, ef
annað rikjanna yrði tekið her-
skildi í bili (okkuperað), eða
ef það aðeins lenti í ófriði.
Danmörk gæti orðið ómögulegt
að fara með utanríkismálaúm-
boðið, ef hún lenti í ófriði,
nema að nokkru leyti. Og
frestaðist þar með framkvæmd
sambandslaganna að nokkru
leyti“. (bls. 127).
Nú er það einmitt nákvæm-
lega þetta, sem gerzt hefir, og
af því á að leiða, ekki brott-
fall sambandslaganna, eins og
yl'irlýst vár með samþykkt Al-
þingis 1940, heldur aðeins
frestun á framkvæmd þeirra í
bili.
Þar að auki segir Einar
Arnórsson, að ávallt s<^ örugg-
ast að leggja ágreinmg um
meint samningsrof undir gerð-
ardóm.'-
Eins og allir vita, hefir þctta
ekki verið gert, og það er nú
eitthvað annað en að óðagots-
mennirnir vilja gefa sér tóm
til slíks. — Hvað ætli þeir
kipptu sér upp við það, ])ótt
gerðardómur eða alþjóðadóm-
stóll yrði síðar að dæma stofn-
un hins islenzka lýðveldis ó-
löglega og byggða á samriings-
rofum og svikum við sam-
bandsþjóð vora. — En þjóð-
inni mundi svíða undan slíku,
og það mundi setja ævarandi
smánarblett á íslenzkan heiður.
Ritstjóri Slcutuls er ekki lög-
lræðingur, en hann var vel
kunnugur sambandslögunum.
Og honum var það vel ljúst. að
i milliríkj amálum verður orð-
Framh. á 3. síðu.