Skutull - 08.01.1952, Blaðsíða 2

2
S K U T U L L
SKUTULL
Útgefandi: <
Alþýðuflokkurinn á Isafirði |
Ábyrgðarmaður:
; Birgir Finnsson
! Neðstakaupstað, Isaf. — Sími 13 !
; Afgreiðslumaður: ;
; GuZmundur Bjarnason ;
I Alþýðuhúsinu, Isaf. — Sími 202 ;
Innheimtumaður: ;
; Haraldur Jónsson ;
Þvergötu 3. IsafirZi-
hafði Alþýðuflokkurinn þar með
náð hreinum meirihluta í bæjar-
stjórn Isafjarðar.
I bæjarstjórn ísafjarðar átti
Finnur síðan sæti í rúm 20 ár sam-
fleytt. — Er mér ekki kunnugt
um, að nokkur maður hafi átt þar
sæti jafn langan tíma.
í ársbyrjun 1922 voru þeir Vil-
mundur Jónsson og Eiríkur Ein-
arsson kosnir í bæjarstjórnina af
lista Alþýðuflokksins, og hófst nú
mikið athafnatímabil í sögu bæj-
arins undir forustu þeirra Finns
og Vilmundar. Þá voru keyptar
Hæstakaupstaðar- og Neðstakaup-
staðareignirnar, og eignaðist bæj-
arfélagið þar með meirihluta
þeirra lóða, sem kaupstaðurinn er
byggður á. Síðan rak hver merkis-
framkvæmdin aðra: Bæjarbryggj-
an var byggð, kúabúinu á Selja-
landi komið á fót, elliheimilið, hið
fyrsta á landinu tók til starfa,
sjúkrahúsið reist, skólarnir efldir,
starfsemi bókasafnsins stóraukin
og svo framvegis.
Þegar bæjarstjórn Isafjarðar
kaus sér í fyrsta sinn forseta úr
hópi bæjarfulltrúanna, varð Finn-
ur fyrir valinu. Einnig átti hann
jafnan sæti í þýðingarmestu
nefndum bæjarstjórnarinnar svo
sem: hafnarnefnd, fjárhagsnefnd,
skólanefnd og í byggingarnefnd-
inni.
Varð baráttan í bæjarmálum
Isafjarðar feikna hörð á þessum
árum, svo að rómað var um land
allt, enda áttu andstæðingar Al-
þýðuflokksins í bænum þá ýms-
um færum hæfileikamönnum á að
skipa, eins og t.d. Sigurjóni Jóns-
syni og Sigurði Kristjánssyni, svo
að einhverjir þeirra séu nefndir.
Þá dró ekki síður til sögulegra
atburða í verkalýðsmálunum á ísa-
firði, eftir að Finnur var orðinn
formaður Baldurs. Fram að þessu
hafði verkalýðsfélaginu ekki tek-
izt að ná samningum við atvinnu-
rekendur. Kváðust þeir mundu
hækka eða lækka kaupið eftir eig-
in geðþótta, án afskifta óviðkom-
andi aðila, en með því orðalagi
áttu þeir við verkalýðsfélagið og
samninganefnd þess.
Brátt tókst Finni þó að ná
munnlegum samningum við at-
vinnurekendur um kaup og kjör
verkamanna. En ekki var við það
komandi, að samkomulagið fengist
sett á pappír og hlyti staðfestingu
með undirskriftum aðila.
Neituðu fulitrúar atvinnurek-
enda þeim tilmælum verkamanna
og töldu óþarft með öllu að tor-
tryggja munnleg heit. Var svar
þeirra næsta eftirminnilegt, því
að það var á þessa leið:
„Menn eru menn ,og orð eru
orð“.
En því miður fór það svo, að
þessir menn reyndust ekki þeir,
sem ætlað var, og það ber mjög
að harma, að orð þeirra voru ekki
haldin. Hugðust nú atvinnurek-
endur ganga milli bols og höfuðs
á félaginu, áður en því yxi frekar
fiskur um hrygg. Voru félags-
bundnir verkamenn þá settir á
svartan lista hjá atvinnurekend-
um og fengu ekki atvinnu, nema
þeir segðu sig úr félaginu. — Urðu
sumir fátækir fjölskyldumenn að
sætta sig við þessa afarkosti, en
flestir þeirra sendu samt árgjald
sitt til félagsins með úrsögninni,
þrátt fyrir fátækt sína, og létu
þannig ótvírætt í ljós, að þeir
vildu styrkja félagið áfram. Voru
slíkar úrsagnir að vísu afgreiddar
á félagsfundum, en úrsegjendurn •
ir jafnframt færðir á sérstaka
skrá, og gerðist félagið þannig á
tímabili að nokkru leyti neynifé-
lag. Með þessu móti tókst Finni
og meðstjómendum hans að verja
félagið áföllum, og efldist það
fremur en hitt við þessar eldraun-
ir allar. Er saga verkalýðsbarátt-
unnar á ísafirði á þessum árum
öll hin merkilegasta.
Leið svo fram til ársins 1926,
að verkalýðsfélagið Baídur náði
ekki viðurkenningu atvinnurek-
enda, sem réttur aðili um ákvörð-
un kaups og kjara. En þá var lagt
til höfuðorustu. Mikið og sögulegt
verkfall hófst, og lauk því með al-
gerum sigri félagsins. Náði það
hagstæðum og skriflegum samn-
ingum og varð ekki sniðgengið úr
því sem réttur samningsaðili um
hagsmunamál verkamanna.
Aftur lenti þó í hörðu og lang-
vinnu verkfalli á Isafirði á árinu
1931, og aftur bar félagið, undir
sterkri forustu Finns Jónssonar,
algeran sigur af hólmi og hefur æ
síðan reynzt verkamönnum óbil-
andi vígi til sóknar og varnar um
hagsmuna- og velferðarmál þeirra.
Verður ekki um það deilt, að
það var öllum öðrum fremur Finn-
ur Jónsson, sem braut hina óbil-
gjörnu andspyrnu gegn samtökum
verkalýðsins á Isafirði á bak aft-
ur og gerði Verkalýðsfélagið Bald-
ur ósigrandi.
En Finnur lét ekki þar við sitja
í verkalýðsmálunum. Hann beitti
sér fyrir stofnun verkalýðsfélaga
víðsvegar um Vestfirði og síðan
fyrir stofnun Alþýðusambands
Vestfjarða, enda var hann kjörinn
fyrsti forseti þess, gegndi því
trúnaðarstarfi vestfirzkra verka-
lýðssamtaka alla tíð, meðan hann
gat því við komið vegna anna.
Jafnan var Finnur kosinn full-
trúi Baldurs á Alþýðusambands-
þing, og í stjórn Alþýðusambands
Islands átti hann sæti á annan
áratug, eða þar til það, árið 1940,
var skipulagslega aðskilið frá Al-
þýðuflokknum, en síðan hefur
hann ávalt átt sæti í miðstjórn
hans.
Séra Guðmundur hafði á sínum
tíma gefið Alþýðusambandi Vest-
fjarða blaðið Skutul, er hann hafði
stofnað og haldið lengi úti á eiginn
kostnað.
Á árunum 1931—1935 var Finn-
ur ritstjóri Skutuls, en hafði á-
valt skrifað mikið í hann og í Al-
þýðublaðið um hugðarefni sín og
baráttumál. Er í þessum blöðum
báðum að finna fjölda margar
greinar eftir Finn Jónsson um hin
margvíslegu efni. Eru flestar þess-
ara greina skrifaðar að kveldi eða
að nóttu til, oft að afloknum löng-
um vinnudegi og erilsömum. —
Þykir mér og rétt að geta þess, að
allt það mikla og ómetanlega
starf, sem Finnur Jónsson lagði
fram í þjónustu verkalýðssamtak-
anna á Isafirði — í bæjarstjórn
Isafjarðar og í nefndum bæjar-
stjórnar — og vegna útgáfu Skut-
uls og annarar félagsmálastarf-
semi, — var unnið í tómstundum
í viðbót vdð skyldustörfin og án
allra launa eða endurgjalds.
Finni varð brátt ljóst, að ekki
nægði það eitt að tryggja verka-
fólkinu hátt kaup fyrir vinnu sína,
ef hag þess skyldi örugglega borg-
ið. Viðskiptamálunum varð líka að
sinna, og þá einnig og ekki síður
grundvelli allrar efnahagsafkomu
— atvinnulífinu sjálfu.
Hann gerðist því strax öflugur
stuðningsmaður Kaupfélags ís-
firðinga og var í mörg ár í stjórn
þess.
Hitt mun þó eigi síður tryggja
nafni hans veglegt sæti í sam-
vinnusögunni, að hann varð aðal-
hvatamaður að stofnun Samvinnu-
félags ísfirðinga, hins fyrsta og
merkasta útgerðarsamvinnufélags,
sem starfað hefur hér á landi til
þessa.
Einstaklingsútgerðinni á ísafirði
hafði vegnað mjög illa. Gengu
bankarnir að útgerðarmönnlinum
svo að segja öllum samtímis, og
var nálega allur vélbátafloti ís-
firðinga þannig seldur úr bænum
á árinu 1926.
Þá sýndist mörgum sem vonlegt
var mikil vá fyrir dyrum, og hélt
ýmsum við örvæntingu. En Finn-
ur og Vilmundur og samherjar
þeirra létu ekki hugfallast. Þeir
beittu sér í ársbyrjun 1927 fyrir
stofnun útgerðarfélags á sam-
vinnugrundvelli. Þar með skyldi
grunnurinn lagður að nýju að at-
vinnulífi kaupstaðarins. — Og
þetta tókst. — Haraldi Guðmunds-
syni, sem á þessu ári hafði verið
kjörinn þingmaður Isafjarðar,
heppnaðist að fá samþykkta á Al-
þingi ríkisábyrgð fyrir láni, er fé-
lagið tæki til skipakaupa. Finnur
Jónsson var kosinn framkvæmda-
stjóri Samvinnufélagsins, og sigldi
hann nú til Noregs og Svíþjóðar
ásamt Eiríki Einarssyni til samn-
ingagerðar um smíði hentugra
fiskibáta fyrir félagið. Tókst sú
för hið giftusamlegasta, því að á
næstu tveimur árum, 1928 og
1929, eignaðist Samvinnufélag ís-
firðinga 7 báta, er hver um sig var
40—50 smálestir að stærð. — Allt
hin fegurstu og beztu skip, sem á-
valt síðan hafa myndað undirstöðu
atvinnulífsins í ísafjarðarbæ. —
Var Finnur forstjóri Samvinnufé-
lagsins til ársins 1945, er Birgir
sonur hans tók við forstöðu þess.
Hér hefur nú í stuttu máli verið
rakin afskifti Finns Jónssonar af
verkalýðsmálum, kaupfélagsmál-
um, bæjarstjórnarmálum og at-
vinnumálum Isfirðinga, og ber þá
næst að greina frá afskiptum hans
af almennum stjórnmálum, þó að
þar verði að fara mjög fljótt yfir
sögu.
Finnur hafði nokkrum sinnum
verið í framboði til Alþingis fyrir
Alþýðuflokkinn í Norður- ísa-
fjarðarsýslu. Að vísu tókst honum
ekki að ná þar kosningu, enda var
sýslan rótgróið íhaldskjördæmi.
En smátt og smátt tókst honum
þó með þrautseigju og lægni að
vinna þar upp allverulegt fylgi um
stefnu Alþýðuflokksins.
Árið 1933 var hann svo í kjöri á
ísafirði, náði kosningu með veru-
legum atkvæðamun og var ávalt
endurkjörinn þingmaður Isfirðinga
síðan. Hafði hann alls átt sæti á
24 þingum, er hann lézt.
Er það allra manna mál, jafnt
andstæðinga sem fylgismanna, að
Finnur hafi verið í merkustu þing-
mannaröð og haft á Alþingi giftu-
samleg áhrif á afgreiðslu mála.
Hann aflaði sér jafnan staðgóðrar
þekkingar á þeim málum, er hann
ræddi eða skrifaði um, og var því
rökfastur málflytjandi og „fund-
vís á kjarna máls“, eins og forseti
sameinaðs þings komst réttilega
að orði um hann í minningarorðum
um hann látinn nú fyrir nokkrum
dögum.
Á þingi fylgdi hann fast fram
málum kjördæmis síns, en fyrst og
fremst var hann þó ávalt óbrigðull
fulltrúi sjómannastéttarinnar í
heild, í hverju máli er hana snert-
ir eða hennar hag varðaði.
Af þessu leiddi það óhjákvæmi-
lega, að honum voru falin fjölda-
mörg þýðingarmikil trúnaðarstörf
fyrir íslenzka sjómannastétt.
Þannig var hann formaður síldar-
útvegsnefndar í 7 ár, í stjórn síld-
arverksmiðja ríkisins í 10 ár, þar
af formaður í 3 eða 4 ár og síðan
varaformaður; átti einnig um
skeið sæti í útflutningsnefnd ríkis-