Skutull - 10.01.1962, Blaðsíða 2

2
SKUTULL
ipðfÉlagsvandaiMl sem alla varðar
þýðusamtakanna, og þar af leið-
andi stutt málið. En orð þessara
leiðtoga eru alltaf þegar á reynir
annað en athafnimar. Á þingi
hömuðust kommaþingmennimir
með sjálfan forseta A.S.I., Hanni-
bal Valdimarsson, gegn málinu, og
nutu að sjálfsögðu dyggilegrar lið-
veizlu framsóknarliðsins eins og
ævinlega, þegar þessir pólitísku
tvíburar em að reyna að afstýra
jákvæðri lausn einhvers vanda-
máls, því svo er andstaða
þeirra gegn núverandi ríkisstjórn
heimskulega gerræðisfull, að þeir
níðast jafnvel á þeim málum, sem
sízt skyldi.
En orðaskak stjórnarandstöð-
unnar megnaði ekki að hindra
framgang þessa langþráða rétt-
lætismáls, en í minnum ætti kven-
fólkið að hafa þá staðreynd, að
sú kauphækkun, sem því nú fellur
í skaut og sem til framkvæmda
kemur næstu fimm árin samkv.
þessari löggjöf, sem Alþýðuflokk-
urinn bar fram til sigurs, er því
veitt gegn harðri andstöðu og mót-
atkvæðum kommúnistanna og
Framsóknarflokksins. Og svo
gæfulaus var andstaða kommún-
istanna, að forseti A.S.Í. og aðrir
þingmenn kommanna, létu sig
hafa það, að skipa sér í sveit með
Vinnuveitendasambandi Islands í
andstöðunni við jafnréttismál
kvennanna, en af skiljanlegum á-
stæðum mótmælti Vinnuveitenda-
sambandið harðlega setningu lög-
gjafarinnar.
Og hinn 1. janúar s.l. kom lög-
gjöfin til framkvæmdar. Þá hækk-
aði t.d. kvennakaup á Vestfjörð-
um úr. kr. 19,00 í 19,69, kaup
unglingsstúlkna 14—15 ára hækk-
ar úr 13,90 í kr. 14,75, kaup ung-
lingsstúlkna úr. kr. 16,25 í 16,71.
Eins og venjulega veitir fólk
ekki sem skyldi athygli þeim
kjarabótum, sem vinnast á þennan
raunhæfa hátt. Á móti þeim er
tekið eins og sjálfsögðum hlut. Af-
leiðingin er sú, að of margir
skynja ekki til fulls þýðingu þess,
að einmitt slíkar kjarabætur,
grundvallaðar á traustum grunni,
verða sízt aftur teknar og eru því
þær, sem bezt gefast. En þesshátt-
ar lausn launamáláanna er hreint
eitur í beinum kommúnista og
taglhnýtinga þeirra. Illindin og á-
tökin, sem samfara eru hatröm-
um vinnudeilum, er aðalatriðið í
þeirra augum. Þess vegna kýs það
lið miklu fremur sýndarkauphækk-
anir, sem er „árangur" margra
vikna vinnustöðvunar, og sem
strax eru af alþýðunni teknar, en
raunhæfar kauphækkanir, sem
náðst hafa fram á friðsamlegan
hátt.
Fyrr en varir rekur að því, að
verkalýðshreyfingin í landinu
verður að marka afstöðu sína
skýrt og ákveðið í þessu þýðingar-
mikla máli, og ákveða hvora leið-
TALIÐ ER, að nú séu hér á landi
500—600 manns, sem svo eru van-
gefnir, að þeir þurfi hælisvist á sér-
stökum hælum fyrir slíkt fólk. Þá
er ennfremur álitið, að árlega bæt-
ist 10—15 manns við þá tölu.
Af þessum stóra hópi njóta nú
aðeins 152 hælisvistar og 20 ný
vistmannarúm bætast við á næst-
unni.
Er því langt í land, að öllum
verði séð fyrir hælisvist.
Áríð 1958 var stofnað Styrktar-
félag vangefinna, sem síðan hefur
unnið ósleitilega -að málefnum
hinna vangefnu.
Þessi félagsskapur hefur þannig
tekið upp á sína arma eitt átakan-
legasta vandamál þjóðfélagsins, —
það er vandamál hinna hjálpar-
vana fávita á ýmsum stigum og
þá um leið þau átakanlegu vanda-
mál, sem aðstandendur eiga við að
glíma í þessu efni, þegar ekki er
hægt að útvega þeim vangefnu
hælisvist.
Þjóðfélagið og allur almenning-
ur ætti vissulega að gefa starfsemi
Styrktarfélags vangefinna meiri
gaum og leggja henni lið.
Skutli þykir því rétt að birta
hér á eftir dreifibréf félagsins,
þar sem bréfið varpar nokkru ljósi
á starfsemi félagsins og þau
vandamál, sem það á við að etja.
Geta má þess hér, að bæjar-
stjóm Isafjarðar hefur áætlað 27
þúsund króna framlag til félags-
ins á fjárhagsáætlun þessa árs.
Bréf Styrktarfélagsins er á
þessa leið:
„Árið 1958 var stofnað Styrkt-
arfélag vangefinna. Að því stend-
ur fólk úr öllum stéttum þjóðfé-
lagsins, áhugamenn, sem hafa
kynnzt, og sumir af eigin raun,
þeim erfiðleikum, sem því eru
samfara, að ala önn fyrir vangefnu
fólki í heimahúsum, fólk, sem
öðrum fremur hefur fundið til
þess, hve málefni hinna vangefnu
hefur hér verið vanrækt.
Af 500—600 vangefnum voru þá
um 125 einstaklingar á hælum, er
að verulegu leyti bjuggu við frum-
stæð skilyrði. Framlag rikisins til
ina skal halda, leið raunhæfra,
friðsamlegra kjarabóta, sem mark-
visst og stöðugt eykur hlutdeild
launastéttanna í afrakstri þjóðar-
búsins, leið Alþýðuflokksins og
allra lýðræðissinna, eða fylgja
kommúnistunum lengur á ógæfu-
braut tilgangslausra verkfalla,
sem harðast bitna á alþýðuheimil-
unum, og stöðugt skerða hlut
launþegans meir og meir, eins og
dæmin, mörg og dýrkeypt, sanna
gleggst.
uppbyggingar slíkum hælum hafði
undanfarið numið ca. hálfri mill-
jón króna árlega. 1 Kópavogi hafði
annað af tveim vistmannahúsum
verið 5 ár í smíðum og var þá ekki
fullgert til íbúðar.
Síðan Styrktarfélag vangefinna
varð til, hefur þetta gerzt: Með
lögum frá Alþingi var stofnaður
Styrktarsjóður vangefinna og er
hann helgaður uppbyggingu hæla
fyrir vangefið fólk. I sjóðinn renna
vissar tolltekjur af öli og gos-
drykkjum, 10 aurar af hverri
flösku. Árlegar tekjur sjóðsins
samkvæmt gildandi lögum eru um
1,8 milljónir króna. Á fjárlögum
ríkisins er enn veittur hálfrar mill-
jón króna árlegur byggingastyrk-
ur. Samtals nemur það því 2,3
milljónum króna árlega, sem nú
er veitt til byggingarframkvæmda
í þágu vangefinna. Þá hefur
Styrktarfélaginu tekizt að leggja
1,3 millj. kr. af mörkum til bygg-
ingarframkvæmda. Umræddu fé
hefur verið þannig varið:
Lokið hefur verið byggingu síð-
ara hússins í Kópavogshælinu, svo
nú dveljast þar alls um 90 vist-
menn. Hafin hefur verið bygging
starfsmannaíbúða í Kópavogi.
Vonir standa til að nokkur hluti
þess húss verði tekin í notkun á
þessu ári, en við það losna í hæl-
ishúsunum 20 viðbótarrúm. 1
Skálatúni í Mosfellssveit er einnig
starfsmannahús í byggingu. Slíkt
er óhjákvæmilegt til að bæta þar
rekstrarskilyrðin, en í þessu hæli
eru 26 börn.
1 Reykjavík var hafin bygging
leikskóla fyrir vangefin börn. Sú
bygging mun rúma 30—40 böm
þegar hún verður fullgerð. Þess
er vænzt að Reykjavíkurbær leggi
til að minnsta kosti hálfan bygg-
ingarkostnaðinn. Hluti þessarar
byggingar verður tekinn til afnota
nú í vor. Styrkt hefur verið vinnu-
skálabygging að Sólheimahælinu í
Grímsnesi. Þar dvelja um 36 vist-
menn.
Byggingaframkvæmdir þær, sem
unnið hefur verið að síðan Styrkt-
arsjóður vangefinna var stofnaður
munu fullgerðar kosta 12—13 mill-
jónir króna. Enn vantar 5—6 millj.
kr. til þess að hægt verði að ljúka
þeim verkum, sem þegar eru hafin.
Að óbreyttum árlegum fjárfram-
lögum mundi það taka 2—3 ár.
Vistmannarúm í áðurgreindum
hælum eru:
Kópavogshæli 90 manns
Skálatún 26 manns
Sólheimar 36 manns
Samtals 152 manns
20 ný vistmannarúm munu
væntanlega bætast við í Kópavogs-
hælinu þegar hluti hins nýja
starfsmannahúss verður fullgerð-
ur. Verður þá fjöldi vangefinna, er
hælisvistar njóta, rúmlega 170.
Áður voru 20 vistmenn að Klepp-
jámsreykjum í Borgarfirði. Þeir
voru fluttir að Kópavogi og Klepp-
járnsreykjahælið lagt niður.
Auk þeirra, sem hælisvistar
njóta nú, munu vera um eða yfir
400 manns, er hælisvistar þyrftu.
Á sumum þeirra heimila, er annast
þetta fólk, ríkir fullkomið neyðar-
ástand. Árleg fjölgun hinna van-
gefnu, er hælisvistar þyrftu, mun
vera 15—20. Á næstu árum mun
sá hópur vaxa í 200 manns. Svo
mikið er þannig það verkefni, sem
úrlausnar bíður, að þar nægir vart
minna en bygging 40 vistmanna-
rúma árlega.
Athugun á kostnaði við slíkar
framkvæmdir, þ.e. bygging heim-
ila með nauðsynlegum vinnustof-
um, rekstrarhúsrými (eldhús og
þvottahús og íbúðum fyrir allt að
helmingi þess fólks, er starfrækir
heimilin, bendir til þess að hvert
vistmannsrúm kosti um 14 millj.
kr., eða að 40 vistmannarúm
mundu kosta um 10 milljónir kr.
Augljóst er að svo mikið fé fæst
ekki frá einum. stað. Styrktarfélag
vangefinna mun leita sem flestra
leiða til fjáröflunar. Það verður
leitað eftir hækkun framlaga í
Styrktarsjóð vangefinna með
hækkun tolltekna á öl og gos-
drykki. Félagið mun halda áfram:
f járöflun með merkjasölu og happ-
drætti. Á síðasta stjómarfundi;
Styrktarfélagsins var samþykkt að
leita f járframlaga frá öllum bæjar-
og sveitarfélögum á landinu og
að þau miðist við árlegt framlag,
er næmi 10 krónum á íbúa, sam-
kvæmt síðasta manntali hverju
sinni. Slík framlög gætu numið um
1,8 milljónum kr. fyrstu árin. Fyr-
ir slíkri fjáröflunarleið er nærtækt
og gott fordæmi, því að þannig
leysa Norðmenn samsvarandi
vandamál hjá sér, þó mun framlag
sveitar- og bæjarfélaga þar vera
tvöfalt hærra, (eða 40% af bygg-
ingarkostnaði) en þau framlög,
sem hér er verið að leita
eftir. Náist aukin framlög til
byggingarframkvæmdanna, mun
stefnt að því, að hæli fyrir van-
gefin börn verði byggð í öllum
landsfjórðungum. Ekki þarf að
fjölyrða frekar um það hvílík
nauðsyn er á skjótri úrlausn í
þessum efnum, heldur ekki að það
er þjóðfélagsskylda að slíkt verði
gert. Erfiðleikar vangefinna eru
hverjum manni augljósir, er því
vill kynnast. Þess vegna væntir
Styrktarfélag vangefinna þess, að
öllum ábyrgum aðilum verði ljúft
iað leggja þessu máli lið.“