Vesturland - 16.03.1927, Blaðsíða 1
VESTURLAND
Hitstjóri: Sigurður Kristjánsson.
IV. árgangur.
ísafjöröur, 16. mars 1927.
10. tölublað.
Fjárhagur
Isaíjarðarkaupstaðar.
Framh.
Skattarnir.
Eg liefi haldið því fram að
skattar til bæjarins séu orðnir
svo óbærilegir, að borgararnir fái
ekki risið undir þeim. Þessu hafa
bolsar harðneitað. Eg skal nefna
nokkrar tölur til að sanna mál
mitt.
Bestu hugmyndina um gjaldþol
einstaklinganna fá menn við at-
hugun á tekju- og eignaskatts-
skýrslunum. Eg hefi aflað mér
upplýsinga um tekju- og eigna-
skatt Keykvíkinga og Akureyringa
árin 1923, 1924 og 1925 svo og
um útsvör þau, er ibúum þessara
bæja er gjört að greiða þessi
sömu ár. Og það lítur svona út:
Akureyringar greiddu þessi þrjú
ár í tekju- og eignaskatt kr.
358.207, en I útsvör kr. 309.420.
Reykvíkingar greiddu þessi ár í
tekju- og eignaskatt kr. 2.757.882
en í útsvör kr. 4.572.228. ísfirð-
ingar greiddu þessi sömu þrjú ár
í tekju- og eignaskatt kr. 61.162
en í útsvör kr. 453.921.
ísfirðingar greiða, miðað við
tekjuskattinn, rúmlega níu sinn-
um hærri útsvör en Akureyring-
ar og fjórum og hálfum sinnum
hærri útsvör en Reykvíkingar.
Eg er allkunnugur í Reykjavík,
og eg hefi aldrei heyrt undan því
kvartað, að útsvörin væru þar of
lág. Þvert á móti sjást, einkum í
ár og í fyrra, stöðugar umkvart-
anir í blöðunum útaf þeim og á-
skoranir um að færa þau niður
að verulegum mun hið allra fyrsta.
Er það nú goðgá að segja, að
útsvörin hérna í bænum séu svo
gifurleg, að borgararnir fái ekki
risið undir þeim? Sér það ekki
hver maður, sem opin hefir aug-
un, að þetta er i rauninni ekki
skattur, heldur eignanám, tekið af
þeim, sem eitthvað hafa undir
höndum, alveg án tillits til „efna
og ástæða". Og sýnist nokkrum
athugulum manni vanþörf á, að
gerðar séu ráðstafanir til að koma
í veg fyrir þessar gripdeildir?
En bolsevikum ofbjóða ekki bæj-
argjöldin enn. Þau hafa hækkað
eftir því sem gengið á krónunni
okkar liefir hækkað! Árið 1924
var jafnað hér niður kr. 137.167,
árið 1925 kr. 178.395 og árið 1926
kr. 179.180. Og ekki nóg með
það. Eins og eg hefi sagt í blaða-
grein fytir skemstu, blygðaðist
fjárhagsuefndin sin ekki fyrir að
leggja til við bæjarstjórn, að út-
svörin yrðu enn liæiri. En hún
heyktist á því, þegar henni var
bent á, að til þess brysti laga-
heimild.
Og það er síður en svo, að
þessi hóflausu útsvör séu einustu
afrek bolsa í skattálagningu. Þeim
liefir auk þess tekist á þessum
fáu árum að korna á alveg nýj-
um og hér óþektuin skatti, sem
nemur tugum þúsund króna ár-
lega.
Eg drap á þetta alveg nýlega,
en það er síst vanþörf á að gera
það aftur. Eftir að bærinn hafði
illu heilli eignast Hæstakaupstað-
areignina og sett haus á bryggju-
stúfinn sem henni fylgdi, var sain-
in reglugjörð fyrir þetta mann-
virki. Skal eftir þeirri reglugjörð
greiða til þessarar brvggju gjald
af öllum vörurn, sem flytjast hér
inn og út, hvort sem bryggjan
er til þess notuð eða ekki. Á
þennan hátt tókst bolsum að
lauma á borgarana hér nýjum
skatti, sem, eins og áður er sagt,
nemur tugum þúsunda árlega.
Þá sjaldan að bolsevikar reyna
til að verja þessa óliæfu, benda
þeir á, að þessi skattur sé sum-
staðar annarsstaðar. Þótt finna
megi þessu stað, er hann jafn
ranglátur fyrir því, og það var
engin þörf á honum hingað. Hér
voru vissulega nægilega þungir
skattar fyrir.
Benda má Iika á það, að þó
þessi skattur sé t. d. í Reykjavík
og Vestmanneyjum, réttlætir það
ekki að demba honum hér á.
Báðir þessir staðir hafa varið
hundruðum þúsunda og jafnvel
milljónum í hafnarbætur. Það er
t. d. nokkuð ódýrara og hægra
að skipa upp vörum í Reýkjavík
nú, heldur en var áður en höfnin
þar var fullgörð. Það er því ekki
nema sjálfsagt að þeim sé greitt,
sem gjört hafa þessa ódýrari
uppskipun mögulega. En bæjar-
stjórnin ísfirska mun ekki einu
sinni leyfa sér að halda því fram,
að ódýrara sé að skipa upp kol-
um eða salti við bryggjurnar í
Edinborg eða Neðsta, þó hnuðlað
hafi verið upp bryggjuhaus í
Hæsta. Það eru vissulega engar
hafnarbætur. Þó á, eins og fyr
segir, að greiða til þeirrar bryggju
vist gjald af hverri smálest. sem
flutt er út eða inn, hvort sem hún
er notuð til þess eða ekki. Þetta
gjald, sem greitt er fyrir ekki neitt,
eru ranglega að ekki sé sagt illa
fengnir peningar, sem leggjast á
allar vörur til atvinnureksturs og
neyslu, og eru þvl nefskattur.
Hvet sæmilega heiðarlegur mað-
ur mundi kynoka sér við að taka
við svona fengnum peningum.
Og áberandi er það, að á sama
tíma og Alþingi sér eigi annað
fært, en að létta af atvinnuvegun-
um nokkrum hluta af kola- og
salttolli, er ísafjörður að leggja
nýjan skatt, og miklu viðtækari,
á atvinnurekstur sinna borgara,
án þess að nokkur þörf kalli að.
Á sömu árum sem ísafjörður
er að leggja út i brask sitt og
fjársóun undir stjórn núverandi
bæjarstjórnarmeirihluta, er að
vakna á Alþingi alvarleg alda um
að halda gætilega á fé ríkissjóðs.
Nokkru fyrir þingbyrjun 1924 flutti
núverandi" forsætis- og fjármála-
ráðherra mjög eftirtektarverðan
fyrirlestur um fjárhag ríkissjóðs.
Sýndi hann fram á, í hvert ^kulda-
fen ríkissjóður væri sokkinn og
skoraði á alla þá, sem ekki vildu
liorfa aðgerðalausir upp á gjald-
þrot ríkisins að taka höndum sam-
an án tillits til flokkaskiftingar og
reyna að rétta hag ríkissjóðs. Og
það undarlega skeði, að viðreisn-
arstarfsemin hófst stidX, og skor-
uðust engir algerlega úr leik,
nema bolsevikar. Með mikilli spar-
semi og miklum fórnum í skatt-
greiðslum, tókst að rétta svo við
fjárhag ríkissjóðs á skömmum tíma
að hann er nú þegar megnugur
orðinn að sinna allverulegum verk-
legum umbótum í landinu.
Forsætisráöherrann hefir fengið
verðugt lof fyrir þá fjárhagsvið-
reisn ríkissjóðs, sem orðið hefir í
hans fjármálaráðherratíð, og allir
eru á einu máli um það, að þing
og stjórn hafi unnið þar mikið
starf og þarflegt, þótt kostað liafi
það miklar fórnir, bæði í sköttum
og stöðvun verklegra framkvæmda.
En hvað hefir isafjörður aðhafst
I sínum fjármálum þessi sömu ár,
sem orðið hafa viðreisnarár rík-
issjóðs?
Eins og eg liefi sagt hér að
framan, hefir hann lagt í verkleg-
ar framkvæmdir ca. kr. 800 000.
Eg ætla hverjum þeim, sem eitt-
hvað þekkir til þeirra mála, að
reikna út, hve mikið af þessu fé
er tapað. En þetta er viðreisnar-
starf bæjarstjórnarmeirihlutans á
Ísafiröi:
A sömu árunum, sem allir aðr-
ir draga saman seglin, svo sem
unt er, eys hann út þessari fúlgu,
og jafnframt verða skattarnir hér
margfaldir við það, sem þeir eru
annarsstaðar. En þar á ofan gera
þessir sömu menn alt það er þeir
geta, til að gera atvinnureksri hér
I bænum örðugt fyrir.
Ef rikisstjórnin hefði tekið sér
bæjarstjórn ísafjarðar til fyrirmynd-
ar í fjármálum, hefði hún átt á
þessum árum að láta ríkissjóð
leggja i verklegar framkvæmdir 40
miljónir kr., ef miðað er við fólks-
fjölda. Býst eg við að sú ríkisstjórn,
sem hrundið hefði ríkissjóði út í
slíka ófæru, hefði orðið að leggja
niður völd. En sýnist þá engum
nema mér, að nauðsyn beri til að
taka fram fyrir hendur þeim mönn-
um, sem att hafa ísafjarðarkaup-
stað út i hlutfallslega sömu ófæru?
Niðurlag.
Öllum kemur saman um það,
að ástandið hér í bæ sé afar al-
varlegt og að það sem bæjarbú-
um ríði nú mest á, sé að hér rísi
upp menn, sem veiti mikla og
stöðuga atvinnn. Lítil líkindi eru
til þess, að uokkur slíkur vekjist
upp á þessu ári a. m. k.
Ástæðunni þýðir ekki að þegja
yfir, hún er sú, að bolsevikar
ráða hér lögum og lofum.
Eg liefi heyrt ótal marga menn
segja, að þótt þeir á ódýran
hátt kæmust yfir eignir hér í bæn-
um, vildu þeir ekki hingað flytja
af ótta við að verða etnir upp
til agna í sköttum á skömmum
tíma.
Hug núverandi bæjarstjórnar-
meirihluta til slíkra atvinnurekenda
og einlægni þeirra i því, að vilja
leysa vandræði almennings, má
ráða af eftirfarandi:
Togarafélag ísfirðinga og tog-
arafélagið Græðir, sem bæði eru
að mestu eign ísfirskra borgara,
eiga, eins og mörg útvegsfyrir-
tæki, við þröng kjör að búa. Þau
eiga enga fiskverkunarstöð og
verða að láta verka fiskinn á
ýmsum stöðum utan ísafjarðar.
Þykir þetta dýrt og á margan
hátt óhagfelt. Þessum togarafél-
ögum hugkvæmdist nú að kaupa
Neðstakaupstaðareignina, hafa þar
sameiginlega verkunarstöð og
safna þangað öllum sínum fiski.
Margir hugsandi menn í bæn-
um, sem standa utan togarafélag-
anna, og því hlutlausir í þessu
máli fjárhagslega, hafa beðið þess
með eftirvæntingu, að kaup þessi
tækjust, og jafnvel vænst þess, að
bærinn rétti þar til hjálparhönd
ef hann væri þess megnugur. Líta
víst flestir hugsandi menn svo á,
að einasta von um atvinnu í bæn-
um og þar með afkomu bæjarbúa
sé sú, að togarafélögin gætu eflst
og veitt hér mikla og stöðuga at-
vinnu.
En hvernig hefur bæjarstjórnar-
meirihlutinn snúist í þessu máli?
Hann hefir ráðist með oddi og
eggíu gegn þessu áformi félag-
anna. Skömmu eftir að þau hófu
samningaumleitanir við seljand-
ann samþykti bæjarstjórnin (meiri-
hlutinn) að bjóða í eignina í kapp
við félögin og hefir síðan hvor-
ugt sparað: að spenna»eignina
upp, og að spilla því að lánsstofn-
anirnar veittu togarafélögunum að-
stoð til kaupanna.
Er nú svo kornið, að togara-
félögin verða að leggja afla sinn
á land i Reykjavík yfir þessa ver-
tíð. Og engar líkur eru lil þess,
að þau geti orðið eigendur eign-
arinnar og atvinnurekendur í bæn-
um. Þvi þó bærinn sé auðvitað
ekki þess megnugur að kaupa,
þá er eignin nú komin svo hátt
á þessu uppboði, að óvíst er að
hún sé kaupandi, jafnvel fyrir
þann, sem hennar liefir fulla þörf.
Þegar um það er að ræða, að
bjarga hag ísafjarðarkaupstaðar,
og það þolir enga bið, þá er ekki
ráðið það, að birta efnahagsreikn-