Vesturland - 19.10.1927, Síða 1

VESTURLAN D
Ritstjóri: Sigurður Kristjánsson.
IV. árgangur.
Hnífsdalsmálið.
Lesendum Vesturlands er nokk-
uö kunnugt um gang þessa máls,
því blaðið liefir bæði flutt ríkj-
audi skoðanir manna hér um upp-
tök þess og tilgang, og sfðan
frásagnir frá aðgerðum þess op-
inbera í málinu og það markverð-
asta, sem við þær rannsóknir kom
í ljós.
Bæjarfógetinn á ísafirði hafði
málið fyrst til meðferðar, en eftir
nokkurn tíma bað hann stjórnina
að skipa i það sérstakan rann-
sóknardómara, þar hann vegna
annara embættisanna ekki gæti
haldið rannsóknum áfram á þann
hátt sem þurfa virtist. Skipaði
stjórnarráðið þá Steindór Gunn-
laugsson fulltri'ia í dómsmálaráðu-
neytinu, til þess að rannsaka mál-
ið. Kom fulltrúinn hingað 15. júlí
og dvaldi hér í 8 daga. Hafði
hann réttarhöld daglega og yfir-
htíyrði auk hreppstjórans alla þá
menn, sem eitthvað voru beinlínis
við málið riðnir og til náðist, bæði
hér á staðnum og út um héraðið.
Var það allmargt manna.
l>að merkilegasta sem i ljós
kom við þessa rannsókn, var það,
að öll heimagreidd atkvæði í Eyr-
arhreppi, hvaðan sem voru úr
sýslunni, reyndust með fullri vissu
að vera ófölsuð, að undanskildum
þessum íjórum atkvæðum, sem
opnuð höfðu verið af pólitiskum
móthérjum hreppstjórans og ekki
sannaðist gegnuni hverjar og hve
margar hendur höfðu gengið, áð-
ur þau komust ásamt kæru í hend-
ur dómaranum.
Stjórnarráðið fékk í hendur all-
an árangur rannsóknanna, bæði
hins reglulega dómara hér og hins
setta rannsóknardómara. Var svo
ekki frekar að gert, fyr en hin nýja
stjórn kom til valda. En nú hefir
þriðji rannsóknardómarinn verið
skipaður í þetta mál. Er það sýslu-
maður þeirra Strandamanna, Hall-
dór Júlíusson.
Dómsmálaráðherrann nýi hefir i
sinni stuttu stjórnartið þreifað uppi
talsvert af nýjum kröftum, en ekki
hefir oss ísfirðingum gefist kostur
á að kynnast starfsháttum þessara
útvöldu krafta, fyr en þessi tiýja
stjarna birtist hér á réttarfars-
himninum.
hetta Hnifsdalsmál er, eins og
allir vita, pólitískt. Kærendurnir og
nokkrir samverkamenn þeirra hér
héldu þvi frarn, að hreppstjórinn i
Eyrarhreppi, hefði falsað atkvæðin
og reyndu að ná kosningasigri
hér í sýslu með því að gera þetta
að árásarefni á íhaldsflokkinn. bar
ra rnótí er það skoðun flestra hér
<og víst fjölda tnanna út um land,
að pólitískir mótstöðumenn hrepp-
stjórans séu valdir að fölsuninni,
og bafi ætlað hneykslinu að gefa
ísafjörður, 19. október 1927. 37. tölublað.
I
Hérmeð tilkynnist vinum og vandamönnum að konan mín
Jóna Tómasdóttir frá Tröð í Álftafirði andaðist hér á sjúkra-
húsinu 14. þ. m.
Jarðarförin fer fram frá ísafjarðarkirkju föstudaginn þann
21. þ. m. klukkan 11 f. h.
Sveinn Jensson og börn.
sér kosningasigur. Fjöldi manna
er við þetta mál riðinn beinlínis,
og höfðu margir verið yfirheyrðir
af tveim fyrstu rannsóknardómur-
unum. Var það nú ætlun flestra,
er þriðji dómarinn var sendur, að
þessum vendi mundi ætlað að
sópa best og nákvæmlegast út í
hvern krók og kima, mundi nýi
dómsmálaráðherrann varla hafa
farið í viðarmó norður á Strandir
af handahófi. —
Ekki verður þvi neitað, að vér i
leikmenn höfum gert oss alveg
rangar hugmyndir um það, hvernig
ýtarlegri rannsóknir skuli fram
fara frá sjónarmiði nýju dóms-
málastjórnarinnar, ef miða skal
við starfsháttu þessa 3. rannsókn-
ara á Hnífsdalsmálinu. Telur Vest-
urland sér skylt, þar það hefir
áður skýrt frá upptökum og gangi
þessa máls, að skýra enn frá því,
hvernig þessi nýja stjarna lætur
ljós sitt skína.
l>að er skjótast frá að segja, að
rannsóknin hefir snúist algerlega
og eingöngu gegn tveim mönnum,
hreppstjóranum i Eyrarhreppi og
tengdasyni hans Eggert Halldórs-
syni, mönnunum sem ákærur og
árásir þeirra rauðskinna höfðu snú-
ist gegn. Enginn þeirra mörgu
og grunsatnlegu manna, sem við
málið eru riðnir i liði þeirra rauðu,
hefir verið yfirheyrður, nema ef
vera skyldi á „privat“ funduni
dómarans með foringjunum, sem
ýmsum sýnast ekki vonum færri.
13. þ. m. lagði rannsóknardóni.-
arinn leið sína til Hnífsdals. Setti
hann rétt á heimili Hálfdánar
Hálfdánssonar, en það er einnig
heimili Eggerts Halldórssonar.
Heimilisástæður þar eru þær, að
Eggert liggur f brjóstberklum, rúm-
fastur með hitasótt. Hefir hann
aldrei náð sér eftir varðhaldsvist-
ina í sumar. Kona lians er óheil,
og kona Hálfdáns oftasl rúmföst
nú. í þessu húsi hélt hinn 3. rann-
sóknardómari 7 stunda réttarhald,
4 stundir yfir hinum sjúka með
hávaða miklum og handaslætti,
formælingum og hótunum um fang-
elsi og helvlti.
Utan réttar er þessi 3. rann-
sóknardómari ekki til líta orðfár
eða yfirlætislaus. Til dæmis er hér
útdráttur úr skýrslu um ferð hans
og athafnir í Hnifsdal. 15. þ. m.
gefin af sjónar- og heyrnarvottum.
Þykir Vesturlandi ástæða til að
skýra nokkuð nákvæmlega frá
þessu, af því „rannsókn“ þessi
mun nokkuð einstæð i réttarfars-
sögu sfðari ára:
í dag (15. október) kl. 2 e. h.
kom setudómarinn Halldór sýslu-
maður Júlíusson hingað til Hnífs-
dals. Með honum voru lögreglu-
þjónninn á ísafirði, hreppstjórinn
f Eyrarhreppi og Jón Grímsson
ritari dómarans.
Þegar til Hnífsdals kom, sendi
dómarinn hreppstjóra og lögreglu-
þjón út í Búð til Hálfdánar og lét
segja honum að koma strax, því
hann yrði settur í gæsluvarðhald,
en ef hann óskaði að fá frest,
yrði hann að taia við dómarann
sjálfan. Jafnframt lét dómarinn til-
kynna, að hann hefði úrskurðað,
að Eggert Halldórsson skyldi flutt-
ur til ísafjarðar og einangraður á
sjúkrahúsi.
Hálfdán fór þegar á fund dóm-
arans og fór þess á leit, að fá
frest frá gæsluvarðhaldinu til næsta
mánudags (17. þ. m.) vegna þess
að hann þyrfti alveg nauðsynlega
að skipa út um 600 skippundum
af fiski, sem skip væri þegar korn-
ið til að sækja. Heyrðist Hálfdáni
að dómarinn ætla að verða við
þeirri ósk. Sagðist hann vel skilja.
að Hálfdán þyrfti að bjarga at-
vinnu sinni. En áður en hann þó
hafði veitt þennan umbeðna frest,
komu hreppstjóri og lögregluþjónn
aítur frá Búð, og sögðust ekki
taka Eggert Halldórsson með valdi
því þeir legðu ekki hendur á mann,
sem lægi sjúkur og rúmfastur.
Hefði og sjúklingurinn læknisvott-
orð um það, að hann mætti ekki
verða fyrir neinni andlegri eða
líkamlegri áreynslu.
Þegar dómarinn heyrði þetta,
fór hann þegar á fund Eggerts
og leyfði að Hálfdán kæmi með,
til þess að skifta um föt, en neit-
aði nú alveg að veita hinn um-
talaða frest.
Á leiðinni út í Búð sagði dóm-
arinn meðal annara óviðurkvæmi-
legra orða, að Hálfdán skyldi verða
i fangelsinu (gæsluvarðhaldinu) í
fleiri ár, og sagðist hafa sannanir
fyrir sekt hans.-
Þegar dómarinn kom á fund
Eggerts krafðist hann að sjá lækn-
isvottorðið. Og eftir að hafa iesið
það, stakk hann því Fvasa sinn
og gekk út. Að tæpum hálftíma
liðnum kom hann aftur og skipaði
Eggert að 'klæðast og koma út í
bifreið.
Eggert svaraði því, að dómar-
inn gæti tekið sig, þar sem liann
væri, en kvaðst ekki klæða sig.
En húsmóðirin sagðist banna að
sjúklingurinn væri tekinn af heim-
ili slnu, þar húslæknir þeirra teldi
það hættulegt fyrir hann.
Auk dómarans og áðurnefndra
fylgdarmanna hans, voru þarna
viðstaddir: Ágúst Jóhannesson,
Skeggi og Eggert Samúelssynir,
Björgvin Bjarnason og Jón Hall-
dórsson. Sneri dómarinn sér nú
til þessara manna, og spurði hvort
þeir vildu taka Eggert og klæða
hann; þeir kváðu nei við því.
Spurði hann þá, hvort þeir mundu
varna því, að Eggert yrði tekinn,
og kvað Ágúst Jóhannesson að
ekki mundi koma til þess.
Ekki kvað dómarinn þá þurfa
að óttast kostnaðinn, því hann
ætlaði sjálfur að borga sjúkrahús-
vistina. En sagðist vilja hafa sjúk-
linginn hjá sér, því hann ætlaði
að einangra hann og pína til
sagna. Sagði hann að Eggert
væri sannur að sök, en væri bú-
inn að Ijúga þrjá dómara fulla
og sig líka. ítrekaði nú dómarinn
enn, sérstaklega við Eggert Sam-
úelsson, að þeir skyldu taka nafna
hans, en hinn kvaðst ekki þora
það gegn ráði læknisins.
Tók þá dómarinn að berja sig
utan með meira móti og sagði:
„Hvað á eg þá að gera? Á eg
að sækja Þór, Óðinn eða herskip?"
Bætti við þetta nokkrum orðum
um hernað eða stríð.
Síðan sneri dómarinn sér að
hreppstjóra og lögregluþjóni og
spurði þá, hvort þeir vildu ekki
taka Eggert Halldórsson, en beið
þó ekki svars, og bað hreppstjóra
að safna 20, 30, 40 körlum. Sömu
liðsöfnunarbeiðni sneri hann til
lögregluþjónsins; en hvorugur
þessara manna vildi gcfa mönnum
fyrirskipanir um þetta og viku öllu
til lögreglustjórans á ísafirði. Fór
þá dómarinn sjálfur af stað í lið-
söfnunina og gleymdist Hálfdán
nú alveg.
Þessi skýrsla nær ekki lengra,
en liðssöfnunin gekk ekki að ósk-
um, og var hún þó hafin með
lalsverðu yfirlæti í orðum og jit-
burðum:
Eg er lögreglustjóri, ekki bara
liérna i Hnífsdal, sagði dómarinn,
lieldur yfir öllu íslandil Bara öllu
íslandi. Skiljið þið það? Það er
ekki annað. Bara yfir öllu íslandi.
Þegar inn í þorpið kom, varð
hópur manna fyrir dómaranum.
Staðnæmdist hann franuni fyrir
þeim með iniklum likamstilburðum
mælandi á þessa leið:
Haldið þið að þið getið ekki
safnað saman svo sem 40, 50, 60
mönnum til að taka þá Hálfdán
og Eggert fyrir mig í kongsins
og laganna nafni? Eg þarf að
fangelsa þá i kongsins og laganna