Vesturland - 03.06.1939, Qupperneq 2

88
VESTURLAND
breytnina. Einkum óttuðust menn,
að erfitt yrði að lenda vélbát í
Bolungavik, jafn stórgrýtt og oft
var í lendingunni, en að eiga
þar bát á floti var þá ekki um
að ræða, jafnvel ekki að vorlagi.
Varð að setja bátana eftir hvern
röður og löngum síðar, þar til
öldubrjóturinn gaf svo mikið h!é,
að óhætt var að leggja bátum
að vor- og sumar lagi.
Á 3. dag Páska var ágætis
sjóveður og reru þá allir Bol-
víkingar. Var það fyrsta sjóferð
Árna þar á nýja bátnum. Lán-
aðist hún svo vel, að hann gat
vegna vélaflsins verið það fljót-
ari en hinir, að fara tvisvar yfir
daginn og fékk hlaðafla í bæði
skiftin. Þetta varð sigurdagur
þeirrar nýbreytni, að vélaaflið
kom i stað mannsorkunnar. Van-
trúin fauk út í veður og vind,
og menn skildu brátt, að þarna
var bæði um aukið hagræði og
mikla framtíðarmöguleika að
ræ Q g
Árni átti „Stanley" í 3 ár, eftir
að vél var sett í hann, og hélt
honum jafnan út til fiskjar, hér
frá ísafirði og Bolungavík. Eina
vélarbilunin hjá Árna allan þenn-
an tima, var það óhapp, að ytra
byrði sivalningsins (cylinders)
sprakk sökum þess að kælivatn
fraus f vatnsrörinu. Gerði Albert
sál. Jónsson járnsmiður hér við
þessa bilun, og dugði sú aðgerð
meðan Árni átti bátinn.
Næsta mótorvélin í fiskibát
kom einnig hingað til ísafjarðar,
til Sigfúsar H. Bjarnasonar cons-
uls. Kom hún hingað I tnarz-
mánuði 1903, en mun upphaflega
hafa verið pöntuð um líkt leyti
og vél þeirra Árna og Nielsens.
Lenti í þjarki við verkstæðið út
af vélaverðinu og dróst því af-
greiðsla hennar. Þetta var 4
hestafla Danvél og var sett í tiý-
smiðaðan bát, er þeir Jóh. S.
Þorkelsson skipasmiður hér og
Jón Gunnlaugsson smiðuðu.
Þriöja mótorvélin, sem hingað
kom, var 3ja hestafla Möllerups-
vél, er sett var í nýjan bát, er
þeir feðgar, Guðm. Guðmunds-
son bátasmiður og Ágúst smíð-
uðu, en Ágúst var formaður
bátsins.
Fyrsta íslenzka vélbátinn með
þilfari lét Ingólfur Jónsson skip-
stjóri hér smíða 1903. Varhann
smfðaður af Ásmundi Ásmunds-
syni skipasmið í Hnifsdal. Bát-
urinn hét Ingólfur og var með
10 hestafla Möllerupsvél. Stærð
um_ 8 smál.
Átti Ingólfur bátinn og var
formaður hans til 1911, og var
bæði heppinn og aflasæll
Eftir þetta fyrsta skrið mótor-
véla í fiskibáta útbreiddust þær
mjög ört, bæði hér um Vestfirði
og annarstaðar. 1906 voru allir
sexæringar i Bolungavik komnir
með mótorvélar. Likt var f Hnffs-
dal og Súgandafirði.
1907 er Friðrik konungur VIII.
kom hingað til ísafjarðar, var
það eitt til háiíðafagnaðar, að
mikið af fiskiflotanum, stærri og
smærri skip, fóru á rnóts við
konungsskipið hér út í fjörðinn.
Þótti konungi mikilsvert um þenn-
an fagnaðarvott og hafði orð á
því, að hann hefði ekki búist
við að sjá jafn mörg vélknúin
fiskiskip í smábæ á íslandi.
1906 og næstu ár á eftir varð
einskonar mótorbátakapphiaup
víðsvegar um land. Fóru menn
þá að fá sér báta, er sérstaklega
voru srniðaðir fyrir vélar, stæfri
og betur útbúna. Voru þeir flestir
keyptir frá útlöndum. Árni varð
aftur sá fyrsti til þess að fá
nýjan bát. Seldi hann gamia
„Stanley" 1906, mági sinum
Bjarna Sigurðssyni á Borg í
Skötufirði og fékk sér sama ár
nýjan vélbát, smíðaðan í Fiið-
rikshöfn, með 4 hestafla Alpha-
vél. 1909 fékk Árni þriðja vél-
bátinn með þilfari, einnig með
4 hesta Alphavél. Sá bátur fórst
i fiskiróðri héðan 23. des. 1910
með vaskleikamanninum Hrólfi
Jakobssyni sem formanni, og
einvala skiphhöfn. Fjórða vél-
bátinn, Geysi, með 6 hestafla
Alphamótor, keypti Árni 1911
og var formaður á honum til
1912, að hann var skipaður
yfirfiskimatsmaður hér á Vest-
fjörðum.
Endalok „Stanleys" fyrsta vél-
knúna bátsins, urðu þau, að
hann rak á land i Borgarbót í
Skötufirði 1908. Líkindi eru til
að vélin úr honum hafi náðst,
því í leitirnar hefir komið I Bol-
ungavlk 2ja hestafla Möllerups-
mótor, smíðaður 1902, sem síð-
ar hefir verið breytt í landmótor,
af Th. Thomsen vélsmið, er
fyrstur hafði vélaverkstæði f
Bolungavík.en siðar I Vestmanna-
eyjum. Hefir Friðrik Teitsson
vélsmiður í Bolungavík lánað
vél þessa til sýningar. Verður
hún sýnd í Reykjavík nú á Sjó-
mannadaginn. Bendir ýmislegt
til, að þarna sé einmitt fyrsta
íslenzka fiskibátavélin, þótt ekki
liggi fyrir um það óyggjandi
vissa. Er sjálfsagt að grafast
þar betur fyrir, og setja véiina
á fiskveiðasafn, ef satt reynist,
en geyma þana í þjóðmenjasafn-
inu þar til fiskveiðasafnið kemst
á- fót.
w
í fljótu bragði er vart hægt
að gera sér fulla grein fyrir
þeim breytingum er orðið hafa
við það, að vélaaflið var tekið
í þjónustu fiskveiðanna hér við
land. En það er vist, að einmitt
þetta hefir oiðið grundvöllur
aukinnar útgerðar: stækkun og
fjölgun fiskiskipanna, betri að-
búnaðar fyrir sjómennina og
meiri útbúnaðar til öryggis, En
alt þelta hefir gert það fært og
tiltölulega örugt, að fylgja
fiskigöngunum umhverfis landið,
og langt út á haf. Vélaorkan
hefir á þessu sviði gert okkur
íslendinga á tiltölulega stuttum
tima, að öndvegisfiskveiðaþjóð.
Vonandi höldum við þeim sessi,
því lengi mun svo reynast, að
hafið umhverfis landið verður
ekki eingöngu matarbúr þjóðar-
innar, heldur einnig sú gullkista,
sem hún eys úr til annara þarfa.
w
í yfirlitsgrein Árna, sem áður
er umgetið, segir m. a.:
„Það er oft erfiðleikum bundið
að vera brautryðjandi að nýjum
fyrirtækjum, þar sem gamlar
venjur og áhugaleysi erjafnrót-
gróið og þá var hjá okkur ís-
lendingum. Nú er þetta breytt til
batnaðar. Menn biða nú ekki
eftir öðrum að gera tilraunir,
heldur hefjast handa og trúa á
mátt sinn og megin eins og eg
gerði fyrir 37 árum, þegar eg
réðist I að setja mótorvél i sex-
æringinn minn; eigandi á hæltu
að illa færi um afkomu mína, ef
fyrirtækið lánaðist illa. En það
lánaðist, og það vel. Fer oftast
svo, að bjartsýnin sigrar, ef fram-
kvæmdin er vel grundvölluð".
Vélaorkan i þjónustu fiskiveið-
anna sparar ekki einungis manns-
orkuna, heldur hefir reynst töfra-
lykill að nýjum nægtabúrum I
ríki Ægis konungs, í þau 37 ár
sem hún hefir þjónað okkur ís-
Iendingum. Notkun vélaorkunnar
í þessu skyni hefir stöðugt auk-
ist og fullkomnast á undanförn-
um árum. Og véltæknin mun enn
fara vaxandi og meðhennarað-
stoð munu hinir hraustu og hug-
djörfu fslenzku sægarpar smiða
nýja töfralykla að nægtabúrum
Ránar.
Atvinnuleysi
æskumanna.
Lúðvig Guðmundsson fyrv.
skólastj. hér hefir gefið út fjölrit-
uð þau 4 útvarpserindi, er hann
flutti síðastl. vetur um atvinnu-
leysi æskumanna og ráðstafanir
gegn þvi og afleiðingum þess.
í hverju einstöku erindi er
rakinn sérstakur þáttur þessa
viðfeðma máls. í 1. erindinu er
gerð grein fyrir atvinnuleysi
æskumanna alment.
í öðru erindinu er geíið um
þær tillögur er fram hafa komið
til úrbóta, og einnig þær sem
reyndar hafa verið í framkvæmd
hér og annarstaðar.
í 3. erindinu er getið þeirra
lagaákvæða og tilrauna, sem
gerðar hafa verið erlendis með
æskulýðsvinnu.
í fjórða erindinu er svo gerð
grein fyrir þeim breytingum, sem
Síldin komin.
Vélskipið Dagný frá Siglufirði
fékk í fyrrakvöld 450 mál
við Svinalækjartanga (rétt
vestan við Langanes)
Huginn II. fór á sildveiðar
héðan i nótt, en Huginn I. og III.
fara likl. i dag. Samvinnufélags-
bátarnir munu fara á sildveiðar
næstu daga, svo og vélskipið
Vestri, sem fer á sunnudags-
kvöld.
Ætlunin var að Hugarnir biðu
Sjómannadagsins og færu ekki
út fyr en á sunnudagskvöld eða
eftir helgi, ef engin slld hefði
veiðst áður.
Þátttaka I sildveiðunum verð-
ur I sumar meiri en nokkru sinni
fyr-
höfundur telur ráðlegastar og
koma megi að mestum notum.
Kemur hann þar vfða við. Telur
m. a. nauðsynlegar miklar breyt-
ingar á skólakerfinu. Og leggur
mest upp úr vinnudeildum og
vinnuskólum. Telur hann ekki
efamál, að þeir munu reynast
þjóð vorri mesti giftugjafi, og
að þeir muni, betur en nokkuð
annað, kenna þjóðinni að vinna,
temja henni stundvísi, ástundun,
hirðusemi og aga, og kenna
henni að bera virðingu fyrir
vinnunni.
Hætt er við að þessi trú höf-
undar á vinnuskólana reynist
oftrú. Og að reynslan af þeim,
þegar fram í sækir, verði svipuð
og af héraðsskólunum, sem fyrst
og fremst áttu að halda æsku-
lýðnum f sveitunum.
Atvinnuleysið verður ekki lækn-
að með skólum. Og virðing fyrir
vinnunni — hvað þá heldur vinnu-
ást — verður naumast lærð i
skólum. Atvinnuleysisplágan á
rót sina að rekja til stjórnar-
stefnu undanfarinna ára, sem
heíir m. a. skapað þá úáran, sem
sem Konungsskuggsjá réttilega
telur þyngsta og hættulegasta,
að úáran hefir komið i sjálft
mannfólkið.
Vel má ganga inn á, að um
þetta sé ekki einstökum flokki
eða flokkum algerlega að kenna,
heldur eigi allir þar meiri eða
minni deildan verð.
En hverjum sem kenna má er
það vist, að þá fyrst þegar breytt
verður um stjórnarstefnu verður
atvinnuleysisdraugurinn kveðinn
niður til fulls, Þá vex öryggi og
þróttur þjóðarinnar, svo að hún
brýtur sér vegi um alt torleiði
tii meiri átaka, nýrra framkvæmda,
sem stöðugt halda áfram f skjóli
þess að framkvæmdahugurinn
sé skilinn og virtur af valdhöf-
unum. En þegar skattkúgun og
óhófseyðsla haldast f hendur
(Framhald á 4. siðu.)