Vesturland - 04.11.1939, Síða 2

172
VESTURLAND
Rússar hafa í hót-
unum við Finna.
Sendimenn finsku rikisstjórn-
arinnar eru nú staddir í Moskva
með úrslitasvar finsku stjórnar-
innar við kröfum rússnesku ríkis-
stjórnarinnar.
Fram að þessu hafa margir
vonað, að samkomulag næðist
milli Finna og Rússa. Nú lítur
út fyrir, að slikt verði tálvon.
Hafa rússnesk blöð í gær í hót-
unum við Finna, ef þeir ekki
gangi að kröfum Rússa.
En kröfur Rússa eru:
Að fá til eignar tvær eyjar við
strendur Finnlands i Eystrasalti;
að landamærin að norðan-
verðu, milli Finnlands og Rúss-
lands, verði færð nokkuð til.
Eiga Finnar að njóta jafnaðar-
skifta um þetta atriði;
að Finnar leigi Rússum lands-
svæði og leyfi þeim að setja
þar upp flotastöð og gefi þeim
frjálsar hendur um hernaðar-
framkvæmdir á hinu leigða lands-
svæði.
Ef Finnar samþykkja þessar
kröfur bjóða Rússar samþykki
sitt til þess, að Álandseyjar verði
viggirtar, og að gera við þá ekki
árásarsamning eins og hin Eystra-
saltsríkúa.
Sú krafa Rússa, sem Finnum
er mesti þyrnir í augum, er eðli-
lega sú, að Rússar fái hersöð í
landi þeirra. Með því er frelsið
farið, en til þess að endurheimta
frelsi Finnlands háöu þeir blóð-
uga borgarastyrjöld í fok heims-
styrjaldarinnar 1914—1918.
Þar sem Rússar vilja þvinga
fram sfnum kröfum óbreyttum
má búast við, að til styrjaldar
milli Finna og Rússa kunni að
koma á hverri stundu.
En styrjöld milli Finna og
Rússa myndi snerta beint og
óbeint öll Norðurlönd, og einnig
færa okkur íslendinga ískyggi-
lega nær styrjaldarvoðanum.
Þar sem afstaða Finnlands er
nú alment umræðuefni þykir rétt
að láta hér fylgja nokkrar upp-
lýsingar um núverandi forseta
Finnlands og helztu samstarfs-
manna hans.
Forseti Finnlands, Kyösti
Kallio, er 65 ára gamall. Kallio
er sjálfur bóndi og af bænda-
ættum frá Kirjálalandi (Karelen)
og er gæddur í rikum mæli beztu
eiginleikum finska bóndans,
dugnaði og þrautseigju.
Sem stjórnmálamaður hefir
Kallio fengið mikla reynslu, þar
sem hann hefir tekið meiri og
minni þátt í stjórnmálum þjóðar
sinnar frá 1905 og gengt marg-
vfslegum trúnaðarstörfum, en
vegur hans varð mestur eftir
finsku borgarastyrjöldina. Barð-
ist Kallio þar hetjulega með hin-
um hvltu herdeildum undir for-
ustu Mannerheims hershöfðingja.
Varð Kallio forsætisráðherra 1923
og bannaði þá kommúnistaflokk-
inn, en varð að láta af völdum
1930, þar sem hann stóð á móti
kröfu Kosola-Lappanna, sem þá
voru öflugur flokkur, um að
kommúnismanum yrði algerlega
útrýmt f Finnlandi.
1936 varð Kallio forsætisráð-
herra í fjórða sinn og bauð sig
þá fram sem forseta á móti
Svinhufvud fyrverandi forseta,
sem f Finnlandi hafði fengið
auknefnið „faðir föðurlandsins."
Var það baráttan milli finskunn-
ar og sænskunnar í Finnlandi,
sem bar Kallio upp i forseta-
stólinn. Fékk hann fá atkvæði I
fyrstu lotu, en fulltrúar verka-
manna og bænda sameinuðust
þá um Kallio gegn Svinhufvud,
svo Kallio náði kosningu.
Kona Kallio, Kaisa, sézt sjald-
an I höfuðborginni Helsingfors.
Hún hefir alla stjórn á tveimur
búgörðum þeirra hjóna f Nevela-
héraði, þar sem rekinn er stór-
búskapur á finska vísu.
Forsætisráðherra Finnlands er
nú Aimo Kaarlo Cajander.
Hann er nú liðlega sextugur
maður, en lftið þektur utan
Finnlands. Cajander er einn af
kunnustu skógræktarmönnunum
f Finnlandi og gegnir störfum
skógræktarstjóra. Cajander hefir
verið samverkamaður Kallio í
stjórnmálabaráttunni, og þegar
Kallio var kosinn forseti fól
hann Cajander að mynda stjórn.
Voru þeir reyndir að vináttu og
líkir í skoðunum. Báðir hafa
þeir stutt norræna samvinnu, en
eru þó merkisberar þeirrar stefnu
að finsk tunga og þjóðerni verði
öllu ráðandi I Finnlandi.
Cajanderer varfærinn og hæg-
fara framfaramaður. Hefir hann
i störfum sínum lagt áherzlu á,
að efla trú þjóðarinnar á land
sitt. Hefir þessi boðskapur
Cajander fallið ágætlega inn í
stöðu hans sem skógræktarstjóra,
þvi timbur og trjáviðarvörur eru
stærstu útflutningsvörur Finna.
Utanríkisráðherra Finnlands,
Eljas Erkko er 44 ára gamall.
Erkko er stjórnmála- og blaða-
maður. Hlaut hann mentun sfna
að miklu leyti í New York, þar
sem faðir hans var ritstjóri I
Bandarikjunum utn skeið.
1917, þegar frelsisstríð Finna
byrjaði, sneri Erkko heim til ætt-
jarðarinnar eins og íjöldi annara
samlanda hans. Varð hann brátt
liðsforingi og barðist hraustlega.
Særðist hann eitt sinn hættulega
og fékk þá stöðu I herforingja-
ráðinu, er honum batnaði. Síðan
varð Erkko sendisveitarfulltrúi í
Parfs, Tallin og London.
1927 komst Erkko í ritstjórn
stærsta blaðsins á Finnlandi,
„Helsingin Sanomal" og varð
árið eftir aðalritstjóri þess. Hefir
Erkko fylgt framfarafiokknum að
málum f stjórnmálum. Var hann
brátt kosinn á þing og lét þar
mikið til sfn taka. Við utanrfkis-
málaráðherraembættinutókErkko
f sfðastl. desembermánuði af
Holsti, sem var einn af nánum
samverkamönnum Kallio.
Af finsku ráðherrunum er
Erkko mestur heimsborgari. Hann
er mikill málamaður og gáfaður,
en berst mikið á. Er talið að
hann nái ekki síður tökum á
andstæðingum sinum heima fyrir
með íburðarmiklum veizlum en
fortölum.
Fyrsta vandamálið, sem Erkko
varð að glfma við sem utanrlk-
ismálaráðherra, voru viggirðing-
ar Álandseyja. Síðan leið á yfir-
standandi ár hefir verið stöðugur
aðdragandi þeirra atburða sem
nú standa fyrir dyrum.
íslandsdeild
heimsýningarinnar í New-York
var lokað 31. f. m. Alls hefir
sýningarkostnaður íslands numið
urn 450 þús. fsl. krónur eða nær
hálfri miljón króna. Er það miklu
meira en áætlað var I upphafi,
en ekki utn annað að gera úr
þvf ísland var þátttakandi en
að gera sýningu þess svo mynd-
arlega sem hægt er. Og það
hefir tekist prýðilega, að dómi
sýningargesta.
í framkvæmdanefnd sýningar-
innar voru þeir: Thor Thors al-
þingismaður, tfaraldur Árnason
kaupm. og Ragnar sál. Kvaran
landkynnir, en Vilhjálmur Þór
bankastjóri var umboðsmaður og
fulltrúi framkvæmdanefndar I
New-York.
Tveir. ísfirðingar, sem nú eru
búsettir í New-York. störfuðu við
íslandsdeild heimssýningarinnar.
Voru það þau: Frk. Ágústa
Jóhannsdóttir (Þorsteinssonar
kaupm.) og Quðm. Ebenezer Ól-
afsson (frá Bolungavfk.)
island var þriðja rfkið af öll-
um þátttakendum heimssýning-
arinnar, til þess að opna sýn-
ingardeild sfna, og hefir hún
alment hlotið ágæta dóma, og
talin næst bezta sýningardeildin
á allri heimssýningunni.
í sambandi við sýningu þessa
hefir það komið upp, eins og
oft áður, að Norðmenn vilja
eigna sér þá íslendinga, sem
unnið hafa til lofs og frægðar,
og telja þá Norðmenn. Var það
lengi vel svo og eimir enn eftir,
að Norðmenn töldu Snorra
Sturluson norðmann og norskt
skáld og sagnaritara. Nú á heims-
sýningunni stóð bardaginn um
Leif hepna Eirlksson, er fyrstur
hvitra manna fann Amerlku. Er
Leifur með vissu fæddur hér á
landi og alinn hér upp. Þykir
líklegt að Leifur hafi fæðst að
Dröngnum í Árneshreppi, meðan
Eirikur faðir hans bjó þar.
Ásókn Norðmanna f þvf að
eigna sér Leif hepna gerði þá
hlægilega í augum kunnugra.
T. d. reistu þeir styttu af Ólafi
Tryggvasyni fyrir framan sýning-
arskála sinn og ietruðu á fótstall
hennar, að Leifur hefði að boði
Ólafs Tryggvasonar fundið Ame-
ríku. Fer því fjarri að að sögu-
leg rök bendi neitt f þá átt, að
Ólafur Tryggvason hafi átt þátt
f Vinlandsför Leifs eða hún verið
farin af hans hvötum.
Þegar krónprinzhjónin norsku
heimsóttu heimssýninguna f sum-
ar litu þau i svip á íslandsdeild-
ina og létu taka mynd af sér
framan við Leifsstyttuna, sem
prýddi innganginn að íslands-
deildinni. Er þessi myndataka
eflaust gerð með það fyrir aug-
um, að villa um heimildir fyrir
ókunnuga. Munu þeir sem mynd-
ina sjá, margir Ifta svo á, að
myndin sé tekin við norsku sýn-
ingardeildina.
Norðmenn í Bandaríkjunum
efndu til mikils mannfagnaðar og
var þar afhjúpuð stytta af norð-
manninum Leifi Eirikssyni af
norska krónprinzinum.
Þessi ásókn Norðmanna og
norsku ríkisstjórnarinnar í þvf
að draga Leif hepna f sinn dilk
ber vott um lítinn góðvilja í garð
íslendinga.
Hlutleysislögin.
Breytingar á hlutleysislögum
Bandaríkjanna hafa nú verið af-
greiddar af báðum deildum con-
gressins, fulltíúadeildinni og öld-
ungadeildinni. Er vopnasölu-
bannið upphafið með breyting-
unum og leyfilegt að selja ófrið-
arþjóðum vopn og hergögn, ef
þær taka við þeim f amerfskri
höfn og annast sjálfar flutning-
inn.
Undirritaði Roosewelt fórseti
nýju lögin strax í dag.
Mesta þóf hefir verið um þess-
ar breytingar á hlutleysislögun-
um. Lagði Roosewelt forseti og
ráðherrar hans kapp á það, að
breytingar þessar næðu fram að
ganga, en um stund leit svo út
að meirihluti öldungadeildarinnar
yrði mótfallinn breytingunum.
Talið er að breytingar þessar
muni slyrkja hernaðaraðstöðu
Breta og Frakka, sem nú geti
fengið vopn og önnur hergögn
eftir vild frá Bandaríkjunum.
Staka.
Hagur þegna þykir bágur,
þrautpíndir við óstjórn glíma
eðlisverri en allar plágur
Egiftalands fyrri tfma.