Tímin - 15.02.1946, Blaðsíða 2

Nir. 7. 4. árg.
TIMIN
15. februar 1946
^ imin lNr-l
Fríggjadagin 15. februar 1946.
Útgevari: Havnar Framburðsfelag.
Ábyrgdarmaður:
Einar Joensen
Avgreiðsla: Telefon nr. 143.
Prentsmiðja:
P.f Landsprentsmiðjan. Tlf. 143
Haldaragjald: 2 kr. ársfjórðingin,
í leyssølu: 15 oyru eintakið.
Lýsingarprísur: 12oyrupr. mm
á forsíðuni, aðrastaðni: lOoyru.
(Avsláttur fyri fastar lýsingar
eftir avtalu).
\
Mnndus vult decipi;
ergo decipiatur!
Hetta gamla latínska orðatakið,
sum á føroyskum sigur tað sama
sum: Verðini dámar at vera
snýtt, latum okkum tí snýta hana,
lievur mangan í farnum tíðum
prógva sín sannleika; tað ger
taó ikki minst á okkara døgum,
um vit hiiða at hyggja okkum
um.
Gjøgnum alla søgu mannaæt-
tarinnar hevur Ijóðað frá tí ster-
kasta: Nú vil hasin og hasin
royna at taka ræðið, hann má
knasast, so at vit kunna fáa frið,
vit rættvísu, sum nú sita við
valdinum; men ógvuliga treyg
hava hini fólkini verið at spurt
tann sterkasta hvussu hann fekk
ræðið. At hann fekk tað við vold
og sum løn fyri sína slyrki hevur
aldri verið tikið uppá tungu, tí
tey sum hava livað undir valđi
hins sterkasta og lílið formáað
sær, hava sjálvandi haft best úr-
slit við at smyrja lionum nm
munnin og breiða út læruna um
henda lýtaleysa makthavaran,
sum sjálvandi er setlur av hægri
maktum til al slýra. Meðan verðin
var lílil, bar jú væl til at halda
hetta spælió gangandi, men nú
hon er vaksin, eru fleiri alvar,
sum vilja sleppa at ráða, og nú
síggja áskoðararnir tað betri og
hetri, men kortini vilja teir ikki
látast um vón; teir vilja heldur
lata hilt gamla orðið ráða, enn
vísa fólki á sannleikan.
Tey seinastu golt og væl 30
árini hava tvinni veraldarkríggj
verið, sum átti at havt latið
eyguni upp á fólkið, men tey
sýnast at halda fram við somu
keipalótum enn sum fyrr, tó at
ein slórur parlur av mannaæt-
tini smírist fvri seg sjálvan.
ífyrra veraldarkrígnum roj'ndi
Týskland, sum helt seg vera ov
nógv kroyst av leim eldru stór-
veldunum, al fáa sær størri ræðið
í verðini, men hini, sum ikki
toldu al fáa ein nýggjan til at
kappast við, fmgu við sluðul frá
teim smærru tjóðunum lamt
Týskland so, at tað fekk ikki
høvdið fyri seg aftur, f)’rr enn
20 ár aftaná; høvuðsatvoldin til
at Ongland feklc so at siga øll
heimsins lond í parti við sær,
var tann, at Týskland tóktist at
stýra móti einum veraldarvaldi;
men tað forðaði ikki smálond-
unum í at styðjað tey lond, sum
3 ella 4 í tali høvdu býlt verð-
ina millum sín.
Sami leikur tók seg upp aftur
í næsta veraldarstríði, sum beint
nú er liðugt; øll lond, slór sum
smá, hava vágað alt, til at týna
tí landi, sum tráaði eftir at ráða
yvir einum stórum parti av
verðini. I sjálvum kríggsárunum
lovaðu teir, sum stóðu á odda í
»frælsisstríðinum«, at hereftir
skuldi eingin tjóð ráða yvir
aðrari við vold; ongarj tjóð, so
lílil hon enn var, skuldi verða
forðað sjálvræði. Til prógvan tam
ta reinu og sonnu ætlan, sum
menninir høvdu við hesum boð-
um, var gudstænasta hildin, og
Harrin tikin til vitnis um tað
nýggja sinnalag, sum nú skuldi
valda mannaættini; men ikki
eru gingin meira enn 2—3 ár,
so eru longu øll lyfti gloymd,
og smálondini verða kúgað, sum
best hóskar stórveldunum í
teirra maklgirnd.
Aftaná kríggið komu so ley
sigrandi londini saman til aL
skapa eina hetri verð, hvar einki
øvund og hat skuldi vera longur,
men øll liva í semju og vinar-
lag; so ljóðaði.
Annað boða líðindini úr Lon-
don enn um semju og frið. Nú
sæst aftur koma í ljósmála hitt
gamla slríóið millum stórveldini
um veraldarræðið.
Ongland, sum við sínum
Churchill fekk Russland til at
knasa Týskland, má nú síggja
hetta sama Russlanđ, sum teir
ikki hildu vera serliga - sterkt,
taka ræðið á fundinum og seta
Onglandi knívin á barkan ferð
eftir ferð, meðan U. S. A., sum
hevur notið mangt gott úr hes-
um kríggj, heldur seg burtur
úr øllum tjaki, so at bretska
valdið er minkandi dag frá degi
innanfundar.
Russland við sínum 200 mill-
iónum av fólki lieldur seg hava
fullan rætt til veraldarvaldið,
troðkar nú Ongland burlur av
teimum sessum, sum tað hevur
roknað sum sína ogn hígartil,
og Ieggur meira og meira av
Europu undir seg. Gloymd eru
lyftir og skriv, sum givin vóru
í kríggsárunum, og demokrat-
isku smálondini taka undir og
jabba upp aftur árhundrað
gamlar slitnar umberingaiý sum
gera fólk býttari dag frá degi.
Og helta finst enntá millum tey
demokratiini, sum plaga at
nevna seg heimsins Ijós. Jú,
mundus vult decipi; ergo deci-
piatur!
itróttarnngdómiir
okhara!
28. jan. 1946 hevði Havnar
Itrótlarráð fund í Sjónleikarhúsi-
num, har undirritaði flutti røðu.
Av tí at lítið fólk var saman-
komið, og at ikki bert Havnar
ungdómur, men allur okkara
ungdómur kanska luindi havt
áhuga fyri tí, har varð havt uppi,
hava menn biðið meg heita á
bløðini og fáa tey at prtnta brot
úr røðuni.
Føroyingar og ítróttur
Soleingi Føroyingar og aðra
primitivar tjóðir ótu grøði land-
sins at kalla ótilvirkaða og lótu
sivilisasjónina eta fahriksvørur:
sukur, fínt mjøl, dósamat, mar-
garin o. s. fr. var tað ikki neyð-
ugt hjá okkum at hugsa um
vitaminir. — Um fólk í stór-
bj'gdunum nú skulu liva loluliga
til heilsuna, mugu tey hava vita-
minpillarar til viðskera. — So
við vitaminunum og so er tað
við talikamligu venjing, herðing,
sum dagliga lívið fyrr gav Før-
oyingum. — Tey seinastu 20 —
30 árini eru livikor Føroying-
sins hroytt so nógv, at nógv av
tí dagliga ítróltinum, sum ar-
beiðió førdi við sær, er burtur-
doltin. — Fyrr runnu menn í
grind, nú aka teir í hil. Fyrr
bóru teir tøð, torv, kol og fisk
á bakinum, nú fylla leir hetla
uppí bil. (Eg haldi leypurin ikki
hert hevur styrkt ryggin, rygg-
vøddarnar, á Føroyinginum a—
hann hevur eisini frýðkað um
reising og høvurhurð okkara).
Fyrr róðu menn til miðis, nú
»rør« motornrin fyri teir. Royk-
stovubitarnar, teir fyrr høvdu til
roysnistól, hvurvu — og hvørt
av sínum.
Men ansurin fj'ri likamligum
brøgdum hevur so fastar røtur í
Føroyingum, at um hann í dag
er nóg so motoriseraður, so kap-
past hann í skjótleika, í styrki
og treystleika, tá høvi er til tess
í dagliga yrki sínum.
Eyðkent fyri tað eldra fólkið
er, at tað líka sum ikki vil vera
við tað. Nei — nei so vorðið geip
hava teir ikki hug hvaðna minni
stundir til. Men er tú á báli við
teimum, og annar bátur rør óð-
liga aftaná tykkum, sær tú al-
burðin: Er nakað veiggj íyngsta
manni innanborða, eggjar hann
til at rógva, og teir eldri bíta
liann av og svørja, at um hann
ikki heldur gákin í, so seta teir
bums inn. Men áðrenn tú veitst
av, hevur báturin fingió annað
renningarlag. Teir gomlu fella
ikki á baki — síta enn bert og
knikkja — líka sum stjala seg
til at taka á. Teir orna, og nú
letur f einum: »Ikki trúgvi eg
annað, enn teir leggja á okkum!«
Og so verður róð — ikki 1.500
2.000 metrar, men 4 — 6 fjóró-
ingar.
Sama lyndi sýna teir í fugla-
bjørgum og í haganum, um teir
so ganga fyri varg, ella teirbróta
slórar sleinar upp úr svørðinum
og leggja í traðargarðin. Teir sýna
tað ikki minni umborð í skipi.
Men sum áður sagt: livikorini
eru nú, serliga í stórbygdunum,
broytt so nógv, at helta viðfødda
kappingarlyndió sjaldan sleppur
longur enn í Ijósmála, tí er
skipað kroppsvenjing her hjá
okkum líka so neyðugur við-
skeri aftur við dagliga arbeiði-
num, sum vitaminirnar eru tað
aftur við dósamatinum, um lik-
amið upp í árini skal halda sær
vakurt og arbeiðsført. Maskinan,
og vónandi verða tað fleir og
fleir av teimum, avskeplar fólk,
ið køkt er saman við henni; tí
hann ella hon,ið passar maskin-
ina, nýtir ov fáar vøddar. Ur-
slitið av hesum er, at leir vøddar,
sum nýttir verða, styttast og
styrkna ov nógv, meðan mólsatt
virkandi vøddarnir leingjast og
vikna. Slík kvinna ella maður
verður merktur fyri lívið, um
hann ikki einar tvær ferðir um
vikuna íðkar fimleik. Hvørki
fólbóltur, handbóltu, róður ella
svimjing kann høta um hetta —
ella geva tykkum aftur ta reis-
ing, tann høvuðburð, til høvdu
suni gentur og dreingir. — Nei,
einasti ítróttur, her hjálpur, er
fimleikur. Tí er rætt atborið,
verða í fimleikahøllini allir teir
ov stuttu vøddar tandir, og teir
mótsalt sitandi verða stytlir og
styrldir. Allir liðir verða liðaðir.
Á henda hátt gerast lit liðmjúk,
amhráð, fim og meir arbeiðsfør.
Tær kvinnur og menn, sum
regluliga røkja likam og sál,
bjarga sær um summarið frfsk-
Ieika, treystleika, styrki og skjót-
leika á leikvøllum og í báli. Um
veturin lyrpast tey í fimleika-
høllini og vinna sær tað, eg áður
greiddi frá. —
So varð trivið í teir ymisku
ítróttir, men her verður hert
rúm fyri:
Róðri:
Eg tosaði í áðni eitt sindur
um tann hug Føroyingar hava
ella høvdu til árina. Einar tvær
ferð nm árið kyknar hesin lnigur
upp aftur, lað er á jóansvøku
og á ólavsvøku. Teir Føroyingar,
ið íðka henda ftrótt, eru alt ov
fáir, og teir sum íðka hann gera
alt ov lítið við hann. Eg vil
vera við, at slórt meir enn ein
mánað frammanundan hesum
veitsludøgum verður ikki róð.
— íðkaðu leir róður, sum róður
verður íðkaður aðrastaðni, var
sjálvandi róð alt summarið við
langtúri úr*Havnini vestur í
Vágar ella norður á Skálafjørðin
14. hvønn dag. Ja, sjálvandi
verða vásferðir upp í millum,
men gevur tað róðrinum minni
virði? Eins og kast hevur róður
tað góða við sær, at eldri menn,
sum lil dagligt ganga við llippu
men ikki hava hug til at seta
seg inn at drekka medisin og
gremja seg um afturgongd og
ringa heilsu, kunna rógva og í
báti heimta sær tann frískleika,
sum stovuluflin ikki gevur.
Hella er júst nakað fyri løg-
tingsmenninar.
Fótbóltur:
Mangan sat maður hesi kríggs-
árini og royndi at penta sær
eina mynd saman, ið sýndi,
hvussu til mundi standa heima.
Sum oflast var tað ein døkk
mynd, tú fekk, men so uggaði