Sameiningin - 01.05.1945, Blaðsíða 10

90
nema sundrungin fari fram úr öllu hófl. 4. Þingið hefir
frumkvæðis- eða reifingarvald í öllum deilumálum, jafnvei
þegar þau horfa til ófriðar; getur annast þau mál og leitað
þeim úrlausnar áður en þau eru tekin fyrir í ráðinu. Þingið
kemur saman árlega, eða oftar ef þörf gjörist. Og ráðið gjörir
þinginu grein fyrir gjörðum sínum, og getur þingið aðhylst
þær gjörðir eða mótmælt þeim.
Að sjálfsögðu verður friðurinn aldrei vel tryggur nema
samlyndi allgott eigi sér stað með stórveldunum. En Dum-
barton Oaks samþyktin gefur þó smáum ríkjum miklu
betri aðstöðu á þeim vettvangi, heldur en þau hafa nokkurn
tíma haft áður. Þau geta hér haft stöðugar gætur og jafnvel
hemil, ekki svo lítinn, á gjörðum stærri þjóðanna, og líklega
bjargað friðnum úr margri hættu ef vel er á efnum haldið.
Þá er eftir fjórða forsendan. Hún hljóðar um takmörkun
vígbúnaðar og liðsafla. Undir því fargi rís engin þjóð til lang-
frama, stór eða smá, eins og nú er komið heimsmálum og
fram horfir; og liggur því þörfin í augum uppi.
En mikilvirkar verða víst fáar þjóðir eða fljótvirkar í
þeim efnum, nema þær öðlist góða tiltrú til þjóðabanda-
lagsins nýja; sjái þar bæði einbeittan vilja og þann mátt
sem að haldi kemur. Menn muna of vel eftir vansmíðum,
mistökum og hálfverknaði gamla þjóðabandalagsins; og
hitt er ekki gleymt heldur, hvernig fyrri tilraunirnar til
samkomulags um vopnatakmörkun enduðu allar með skelf-
ingu. Öryggisráðið og alþjóðaþingið verða að ryðja hér
brautina með frammistöðu sinni í friðarmálinu yfirleitt.
Sérstök störf eru þó báðum ætluð á þessu sviði þegar
frá byrjun. Þingið á að “athuga þær frumreglur, sem fylgja
þarf yfirleitt við takmörkun eða taumhald á vígbúnaðin-
um”. En ráðinu er ætlað að fara feti lengra, sjá um “að
sem allra minst af auðæfum og mannafla heimsins sé haft
til vígbúnaðar”.
Hér hefir þá verið skýrt frá meginmáli þessarar sam-
þyktar. Umsögnin fer að mestu eftir lýsingu meðhalds-
manna, og sýnir hún hvernig fundarmenn sjálfir þar í
Dumbarton Oaks hugsuðu sér að greinarnar myndu gefast
í reyndinni ef samþyfkktin næði staðfestingu. Mótið í
Dumbarton Oaks var undirbúningsfundur, og samþykktin
var að eins tillaga eða frumvarp til reglugjörðar.
Þegar þetta er skrifað hafa fulltrúar Bandaþjóðanna
komið á fund í San Francisco. Eiga þeir að semja fullnaðar-