Íslendingur - 28.01.1916, Blaðsíða 2

14
ISLENDINOUR
4. tbl
«••••••••••••«•••«•••«•«•••••««•••••«•••
Erlendar símfrjettir.
EINKASKEYTI til Morgunblaðsins frá s í
Khöfn 20. jan.
Svartfellingar hafa hafnað friðarskilmálum Austurríkismanna og
hafa nú hafið hreystilega vörn.
Khöfn 20. jan.
Bærinn Molde* í Noregi brennur og er mestur hluti hans ein
öskuhrúga.
Þúsundir manna hafa orðið húsnæðislausir.
Tjónið metið á 4 miljónir króna.
Rússar sækja fram í Galizíu og Armeníu.
Khöfn 24. jan.
Rússar hafa rofið miðfylkingar Tyrkja í Kaukasus og sækja
fram til Erzerum og hafa þeir hafið ákafa stórskotahríð á borgina.
Nikita Svartfjallakonungur er farinn til Lyon á Frakklandi.
Murko prins hefir tekið að sjer að safna saman Ieyfum hersins.
Austurríkismenn hafa tekið borgirnar Antivari, Dulcigno, .Skut-
ari og Podgoritza og afvopnað Svartfellinga hrönnum saman.
Khöfn 27. jan.
Austurríkismenn sækja fram hjá Isonzo. '
Áköf stórskotahríð er hafin á vesturvígstöðvunum. '!
* Molde er kauptún, sem liggur við Romsdalsfjörðinn. íbúatalan var 2145
árið 1910. íbúðarbúsin voru úr timbri.
(Morgunbl. í Rvík.)
að gera rjett, ástunda kærleik og
framganga í lítilæti fyrir guði þinuml*
Á þessi spádómsorð minti vfsinda-
maðurinn Hukley höfuðpresta Eng-
lands fyrir nokkrum árum, og kvaðst
meina að þar sæi þeir kjarna allrar
guðfræði, alls kristindóms. En þeir
sátu við sinn keyp. Og nú stendur
hin volduga og stórauðuga biskupa-
kirkja jafn ráðalaus sem allar aðrar
kirkjur. Já, nú þyrfti nýr Hukley, nei,
nýr Mikkas að koma guðstrú og kær-
leika inn f þær þjóðir, sem berast
eftir banaspjótum með þeim ofsa og
æði, sem dæmalaus eru f sögu ver-
aldarinnar, og af engu öðru tilefni,
að því er sjeð verður, en ofmetnaði
og óguðlegri kappgirni og oftrú á
mátt og megin. Hinn nýi hernaður og
drápsvjelar gengur langt fram úr öllu
viti, enda er það mál manna, að slfk-
ur hernaður muni eyðileggja sjálfan
sig og neyða þjóðirnar til einhverra
nýrri úrræða, hvernig sem það fer að
fá þjóðabandalag f Evrópu, sem setti
allsherjar gerðadóm (f Haga) til að
ráða hernaðarmálum og skera úr milli-
þjóðamálum; eiga f þeim stóradómi
að sitja kjörnir íulltrúar þjóðanna —
lfkt og nú, að vissu leyti, ræður mestu
f Bandaríkjunum og í Sviss. En þetta
er hugsjón, sem á ærið iangt f land
áður en hugsa má til að komist á.—
En e i 11 h v a ð, eitthvað stórt og
róttækt er óhjákvæmilegt. Þessi ófrið-
ur brýtur öll allsherjarlög og skeytir
engu rjettlæti, engri mannúð, engri
trú, og varla nokkurri heilbrigðri skyn-
semi — svo er ofmetnaður hvers stór-
veldis fyrir sig orðinn afskaplegur,
svo er hatrið og þrályndið orðið magn-
að, ásamt þeim óbifanda ásetning,
hvers fyrir sig, að ná sigri að leiks-
lokum eða liggja dauður ella. Hjer
eru því góð ráð dýr, þvf hvar er vald-
ið, sem megnar að skakka leikinn? —
Hvergi sýnilegt! — Eða hvar er vitið,
hvar úrræðin til að sefa og sannfæra
svo mörg og ægileg stórveldi? Öll
kristnin fer huldu höfði, eða réttara
sagt, gerir ýmist að hún nauðug eða
viljug fylgir þjóð og landsdrotni (eins-
og kristnin á Þýskalandi), ellegar þor-
ir hvergi nærri að koma (einsog páfa-
kirkjan og biskupakirkjan enska; frf-
kirkjurnar tala og mest einsog þeirra
landsmenn vilja heyra (einsog á Engl.
og Am.), en engin kirkja á lengur
völd eða álit einsog á fyrri öldum. Á
12. og 13. öld þorðu páfarnir að setja
af keisara og leggja bann og forboð
yfir heil þjóðlönd, en nú sjest best,
að kristnin er orðin skuggi einn af
því, sem hún forðum var. Eða hvaða
náðarmeðöl, hvaða huggun er nú fram-
boðin, þar sem nálega bestu lönd
Evrópu eru einn samanhangandi blóð-
akur? Hver huggar nú hinar örvingl-
uðu miljónir Þýskalands og hinna stór-
landanna? Svo telst til að á i6—18
mánuðum sjeu fallnar 8 miljónir manna
í álfu vorri, öll hospítöl full af lim-
lestum mönnum og víða allar fjár-
hir^lur tómar. Hjálpfýsin og íyrirbæn-
ir trúaðra manna nær hvergi á hálfa
leið. Mælt er að trú spírftista sje ó-
trúlega útbreidd orðin á vígvöllum
Frakklands og Belgfu, og hafi gert
hermennina miklu þrautbetri en eðli-
legt þótti, og ótti fyrir dauðanum
lftill eða enginn hjá þvf sem áður
þótti koma fram. Frakkar og Belgir
segja ekki, að sá * ða sá sje fallinn,
heldur »farinn vestur*, og á spítöl-
unum bera menn sig yfirleitt vel og
karlmannlega. Svipi þykjast þeir oft-
lega sjá, og ótal sögur berast, að
fallnir menn birtist og segist aldrei
hafa dáið, >sjer hafi verið >hjálpað«.
Slíkt seljum vjer ekki dýrara en vjer
kaupum. En eftir minni vitund, er
hreyfing spírítista svo langt komin, að
hennar staðhætlir eru óðum að falla
saman við vfsindaverkefnin, einkum
sálfræðina, enda fjölgar nú óðum þeim
vísindamönnum, sem sjá og skilja það
tvent, að aðalfyrirbrigðin eru óhrekj-
andi, og svo hitt, að þau eru bein-
línis vfsindalcg verkefni. Hinsvegar
skoðast hreyfing þessi sem guðlegt
gleðiefni: sönnun, áþreifanleg sönnun
fyrir áframhaldi mannvits og meðvit-
undar, minnis og mannkosta eftir að-
skilnað sálar og lfkama. Og að þvf er
eg best fæ sjeð, er það einungis tfma-
spursmál hvenær allur mentaður heim-
ur meðtekur þessa nýju fræðispeki,
eða hún verður vísinduleg vissa, alveg
á sama hátt og hin forna alkymf varð
efnafræði eða kemí, eða astrologían
(stjörnuspáin) varð að stjörnufræði
(astronomíu). Hingað á Norðurlöndum
má ekki heita að hreyfing þessi sje
enn búin að ryðja sjerverulega braut;
en hún gerir það óðara en varir; vfs-
indamönnum er ekki eins leitt og þeir
láta. Tvent er það — og er hvort-
tveggja ungt. Annað eru »Raddirnar«,
þegar fyrir hjálp stöku miðla, and-
legar verur, hálf-andlegar og hálf-
efnislegar, tala mæltu máli til sitj-
endanna, og oftlega jafn ljóst og rök-
lega og lifandi menn tala. Hin ný-
ungin er >þráðlausi sfminn«, sem
efnairæðingurinn dr. Wilson, hefir
fundið upp. Að vísu er uppgötvunin f
byrjun, og einsog í pörtum, en mörg
skeytin koma áþreifanlega >handan
að«.
En hversvegna hvarf eg frá stríð-
inu og að þessu efni? Það kom af
því, að mjer finst að þar f birtist ný
heimsmynd, sem sýnir mannkyninu og
sannar framhald þessa hverfula lífs og
guðleg afskifti af heiminum, ekki af-
skifti jafn óljós og bernskuieg og trú-
arbrögðin hingað til hafa vprið kend.
Guðshugsjónin verður að skýrast, verða
hærri og háleitari. Hið besta í sjálf-
um kristindóminum, auk heldur lægri
trúbrögðum, hefir verið hróplega mis-
skilið og afbakað alt til þessa. Hvaða
trúarbrögð eru það, sem þola og lög-
binda það ranglæti og heiðindóm, sem
kallað er kristin siðmenning? — Sem
þrátt ofan f Krists kærleiksboðskap
hleypir verri styrjöld yfir veröldina, en
heiðnar íornþjóðir nokkurn tfma gerðu?
Takist aftur á móti hinni nýju opin-
berun að ná sannfæringu þjóðanna,
fellur ekki einungis úr sögunni það
skipulag siðmenningarinnar, sem nú
drotnar, heldur fellur líka úr sögunni
Dauðinn, hinn dimmi og grimmi, svo
menn hrópa með hinum andrfka Páli
frá Tarsus: »Dauði, hvar er þinn
broddur? Helja, hvar er þinn sigur?«
M. Jochumsson.
„Ceres“ væntanleg til Seyðisfjarð-<
ar f dag, cn hingað á sunnudag,
— Símfrjettir —
úr Reykjavík
27. jan.
„Eimskipafjelag Islands hefir sím-
að til skrifstofu fjelagsins i Kaup-
mannahöfn, að skip fjelagsins taki
engan böglapóst nema því að eins
að utanríkisstjórnin fái yjirlýsingu
Breta um það, að skipin jái að jara
Jerða sinna óáreitt af þeim.
Barst Eimskipafjelaginu skeyti í
dag um málaleitun þessa og hejir
breska stjórnin lýst þvi yfir, að skip-
in skuli sigla óáreitt af Bretum, ef
breski konsúllinn i Khöfn láti þar-
við eigandi vottorð fylgja bögla-
póstinum.
Gasstöðin Jjekk símskeyti i gœr
þess efnis, að gasakolajarm þann,
er hún hafði keypt á Bretlandi 4.
des. mœiti ekki flytja út úr Bret-
landi.
Hefir þetta útflutningsbann seít
stöðina i þann vanda, að hún hefir
látið það boð út ganga í Rvik, að
allir gasnotendur yrðu að spara það
affremsta megni vegna kolaeklunnar.
Jsland* kom hingað i fyrramorg-
un böglapóstlaust. Er gert ráð fyrir
því, að „Hólar“ muni taka hann.
Pegar „ísland“ var komið dálítið
norðar fyrir Scotland sló eldingu
niður á skipið og skemdi og trujl-
aði alla átta-vita skipsins svo þvi
varð að sigla áttavitalaust til lands-
ins, enda hafði Aasberg, skipstjóri,
staðið á stjórnpalli alla leið til lands,
og þykir vel gert að komast klakk-
laust.
Bruni: / nótt brann íveruhús það
á Eyrarbakka, er Gisli lceknir Pjet-
ursson bjó i. Eldsins varð vart um
8 leytið og brannjúsið til kaldra
kola á 20 mlnútum. Engu varð
bjargað nema scengurfatnaði úr
tveimur rúmum og spegli. Er sagt,
að allir búshlutir, verkfæri og bóka-
safn mikið hafi verið óvátryggt og
muni lœknirinn þvi hafa orðið fyrir
óbætanlegum skaða.
Kviknaði i þessu sama húsi í
haust, en var þá hægt að slökkva
eldinn, áður en verulegt tjón yrði að.
Um friðun rjúpna.
Loftið kveður við af sífeldum skot-
um þessa dagana — ekki stórum
fallbyssuskotum sem þeim er hinar
hámentuðu Evrópuþjóðir skjóta hvorar
á aðra, til að drepa mennina og eyði-
leggja mannvirki og listaverk — heldur
smáfuglaskotum. Þetta eru ávextir af
friðunarlögum þingsins 1913 um frið-
un rjúpunnar. Það kann nú að virðast,
að ekki geti verið um mikla agnúa að
ræða á svo nýjum lögum frá þeim
háu herrum, sem á Alþingi sitja, og
blessaður konungurinn hefir að sfðustu
lagt sfna hönd á til samþykkis. Þó
kemur öllum saman um, sem annars
nokkuð hafa athugað þessar breyting-
ar á friðunarlögunum, að þær sjeu
svo vanhugsaðar, að þær fremur öllu
öðru verði til að eyðileggja rjúpuna,
því nú er hún skotin meira en nokkru
sinni áður. Hér nyrðra voru flestir
hættir að veiða rjúpur eftir nýár.
Menn höfðu þegjandi komið sjer sam-
an um að lofa þessum þaría og fagra
fugli að vera friðuðum, þegar hann
f jarðleysinu leitaði skjóls og athvarts
f heimahagana.