Íslendingur - 14.12.1917, Blaðsíða 2

202
ISLENDINOUR
50 tbl.
11. des.
Friðarsamningum milli Rússa og
Þjóðverja hefir verið frestað um
viku til þess að reyna að fábanda-
menn til að vera með.
Vopnahlje er komið á á Kauka-
susvígstöðvunum.
Bretar hafa tekið Hebron.
Þriðji hluti Halifax eyðilagðist af
sprengingu er varð í hergagnaskipi
er par lá.
12. des.
Byltingaflokkur lýðveldissinna í
Portugal hefir rekið stjórnina þar
frá. Alfonso Costa hefir komið á
bráðabirgðastjórn, sem er banda-
mönnum trygg. Sidonio Palz heitir
nýi forsætisráðherrann.
Tscharbotscheff yfirforingja á her-
stöðvum Rússa og yfirhershöfðingja
Rúmena er falið að semja við Mið-
ríkin.
Ukraine viðurkennir fyrri samn-
inga við bandamenn. en er pó eigi
fyllilega á móti sjerfriðarsamningum
Rússa. Lenin skýtur málinu til pings-
ins.
Kfnverjar hafa tekið Charbin og
Japanar Vladivostok.
2000 manns fórust við sprenging-
una í Halifax.
Bretar hafa tekið Jerusalem.
Rúmenar hafa samið vopnahlje.
Sendiherra Breta í Petrograd lýs-
ir því yfir, að bandamenn sjeu fús-
ir til sameiginlegra friðarskilmála
með viðurkendri rússneskri stjórn.
Alþjóða-deild „Rauða krossins" í
Genf hefir fengið friðarverðlaun
Nobels.
Sjúkrasamlög.
Sjúkrasamlag var stofnað á Akureyri
árið 1913 og hefir staríað síðan. En
vegna þess að iðgjöld samlagsmanna
voru í fyrstu of lág f samanburði við
rjettindi þau, sem samlagið veitti, hef-
ir það verið í fjárþröng þangað til f ár,
nú stendur fjárhagur þess með besta
móti og mun það að mestu leyti að
þakka lftilsháttar iðgjalda hækkun, sem
samþykt var um sfðustu, áramót.
Vegna ókunnugleika fólks á því, hvað
fjelagið er þarft, hefir það ekki vaxið
eða stækkað eins og skyldi. (Nú er
verið að breyta Iögum fjelagsins og
gera þau aðgengilegri að ýmsu leyti.)
Jeg skil þó ekki í þvír að þeim, sem
íyrir veikindum verða, þyki það ekki
borga sig að fá vfst dagkaup og borea
þó ekki nema 1 krónu á mánuði fyrir.
Og þó er það minna um vert, held-
ur en hitt að eiga vfsa læknishjálp
og spítalavist, ef á þarf að halda. Jeg f
tek til dæmis ungt fólk, sem oft á
ekkert og varla að það geti heitið að
það eigi heimiii, væri ekki munur fyr-
ir það að vera í Sjúkrasamlagi, ef
veikindi bæru að höndum. En ef vel
gengur með heilsuna, þá að vera sjer
þess vitandi að hafa lagt sinn skerf
f svona þarían fjelagsskap og með
því stutt þann sem veikari er.
Og eins er um fjölskyldumanninn.
Að tryggja heimilið fyrir- veikindum
er ekki einungis hyggilegt, heldur
sjálfsögð skylda hvers eins, f þessu
sem öðru.
Þessvegna bið jeg fólk að athuga,
hvort það væri ekki rjett fyrir það að
ganga f sjúkrasamlög eða stofna þau
þar sem þau eru ekki fyrir, tii trygg-
ingar fyrir sig og sfna. Lfkindi eru til,
að seinna verði það gert að lagaskyldu,
en það getur orðið sumum of seint.—
J■ J ./■
»Hlíf«
hefir haldið kvöldskemtun 2kvöld um
sfðnstliðna helgi. Var þar ýmislegt á
boðstóium til gagns og gamans: Fyr-
irlestur (Björn Lfndal, Aðalbjörg Sig-
urðardóttir), samspil (Þórarinn og Jóu),
og gamanteikurinn »Hinn þriðji* Leika
kvennmenn öll hlutverkin í honum og
tókst furðu vel.
Er f ráði að halda þriðju kvöidskemt-
unina á sunnudaginn.
Á þetta ötula fjelag það íyllilega
skilið, að menn sæki skemtanir þess,
því bæði er það, að fjelagið vandar
tit þeirra eftir föngum og ver því fje,
sem inn kemur, til líknarstarsemi ein-
göngu.
Eggerts Ólafssonar sjóðurinn.
Allir, sem á hann hafa minst, taka
fagnandi stofnun hans og láta í veðri
vaka aö þeír vilji eitthvað gera hon-
um til stuðnings, svo alt útlit er
fyrir að honum muni safnast svo
fje, að hann geti byrjað starf sitt að
liðnum fyrstafjórðungi þessarar aldar,
Eigendur «Bio’s" hjer í bænum
ætla að ríða á vaðið núna um helg-
ina með því að gefa sjóðnum alt
það, sem inn kemur eitt kvöldið.
Á götuauglýsingum verður nánar
tilkynt hvert kvöldið það verður.
Almenningi gefst þá gott færi á að
leggja fram ofurlítinn skerf til þess
að heiðra minningu Eggerts og
styðja að rannsókn landsins um
leið og hann nýtur ánægju og fróð-
leiks af ágætri mynd.
Vafalaust verður fjölment á »Bio,‘
kvöldið það.
Fornskjal fundið?
Mene, tekcl-.
Arthur,Gook, trúboði á Akureyri, birtir í
síðasta »íslendingi« 300 ára gamla ritsniíð
eftir sjálfan sig. Má hún því teljast merki-
legur forngripur og dularfult fyrirbrigði í
blaðasögu þessa lands. Eða er þetta »hist-
oriska dókúment* skrifað hjer á Akureyri
annó 1617 af langa-langa-langa-langa-lang-
afa Gooks trúboða? Hefir það þá líklega
verið Pjóðverji, hafi forfeður Gooks komið
til Englands frá Þýskalandi fyrir nálægt 100
árum síðan. Getur og verið, að Gook hafi
erft kjörgrip þennan, fremur en hann hafi
grafið hann hjer upp úr 300 ára gömlum
sorphaug. Er Gook sagður vera merkilega
lyktnæmur og fundvís; t. d. hefir hann eða
kona hans, eða þau bæði í kristilegri sam-
vinnu uppgötvað hjer á landi nýja tegund
lyktar, sem þau nefna islensku lyktina.
Hefir Gook sennilega skrifað í ensk tíma-
rit um uppfundningu þessa,—Sem vonlegt
var, hefir Gook viljað lofa sem flestum að
sjá menjagrip sinn og dást að honum. IJó
þykir mjer fornskjal hans grunsamlegt. Ber
Gook einn ábyrgð á því, sje hjer um villu
að ræða, því eigi linti hann látum, fyr en
hann fjekk að lesa próförk af merkisskjali
sínu. Er því alt á hans ábyrgð, sem í því
stendur, bæði logið og salt, ef nokkuð er.
Trúði hann engum fyrir prófarkalestrinum,
nema sjálfum sjer. Þetta smáræði er nú
hrokinn trúboðans. Sannast á honum hið
fornkveðna, að dramb er jafnan falli næst.
Próförk Gooks geymi jeg, svo engin mús-
arhola er til fyrir trúboðann að smjúga inní.
Hefir hann nú sjálfur saunað að hann hef-
ir óstjórnlegt oftraust á sjálfum sjer og
sjálfsálit, en er þó ótrúlega óskír, fyrst hann
getur ekki viðstöðulaust áttað sig á því,
hvort nú er annó 1617 eða 1917. Vil jeg
eigi geta svo ills til um trúboðann, að
hann sje svona óskaplega hroðvirkur, að
geta ekki lesið rjett dagsetningarártal und-
ir sinni eigin grein. Nei, jeg tel víst, að
Gook hafi lesið próförkina eins vandlega
og hann hafði vit á, en ekki getað rekið
augun í þessa háskalegu villu. — Ennþá
(mánudag 10. desember) hafði jeg ekki
fundið það ómaksins vert, að lesa grimu-
grein Gooks, af því jeg þarf eigi hekiur á
svefnmeðali að halda, en mjer var núna
áðan bent á þetta snubbótta atriði í grein-
ar-furðuverki Gooks. Hefi jeg kynt mjer
hana. Er það meira verk en jeg vilji vinna
ótilneyddur að leiðrjetta öll ósannindin og
allar rangfærslurnar í þvælu þessari. Eru
þær margar stórum verri en ártalsvillan, því
þar skýtur þó eigi skökku við uin meira
en þrjár aldir frá því rjetta, hvenær grein
hans er sett samau.-------
Litli páfinn á »Sjónarhæð« rnisti jafn-
vægið,„þegar hartti las grein mína »Gook«
I. í »Islendingú. Skal jeg ekki í þetta sinn
lýsa nánar hans fagra, »kristilega« sálar-
ástandi, þó jeg geti. Eigi heldur vopnum
trúboðans, nje bardagaaðferð fótsporafetara
Krists. Er best að það liggi myrkri hulið
til „reikningsskapardags.
í síðasta »lslendingi« keniur trúboðinn
fram á ritvöllinn með venjulegri bilgirni
og litilþægni, og nærgætni við ritstjóra
blaðsins og langlundargeð lesenda þess.
Hann þarf sem sje talsvert meira en hálfan
»íslending« — nær tiu blaðsdálka — til þess
að getagert lesendum blaðsins það skiljan-
legt, hver maður jeg sje. — Skyldi þetta
postullega verkefni trúboðans vera í ná-
kvæmu samræmi við kenningar Guðs orðs
í nýja testamentinu, þó það sje í fullu
samræmi við hinn kennimannlega deilu-
rithátt trúboðans við menn yfirleitt?
Jæja, Gook minn. Verði þjer að góðu.
í endi langloku sinnar er trúboðinn far-
inn að hafa veður af því, að hann sje ef
til vill búinn að taka sjer full-frekt Bessa-
-leyfi á þolinmæði lesenda blaðsins og
livað þorandi sje að bjóða þeim, áður en
þeir fái uppsölu. Dettur honum þá það
snjallræði í hug, að sjer muni alt fyrirgef-
ast, geti hann nú sýnt, hvílíkur dásamlegur
reikningsmeistari hann er. 1 grein minni
benti jeg lítillega á þetta og hefir Gook
viljað sanna það. Kemur hann því með eitt
kostulegt reikningsdæmi. Á það að hreinsa
hann af allri synd í þessu efni. Mjer er svo
hjartanlega sama, hvort Gook veður sinn
eigin elg í ökla eða klof. Mín vegna má
hann ofbjóða öllu velsæmi, einsog hann
lystir. Hann og lesendur blaðsins urn það.
Og ekki nóg með það. Góðgætið er svo
sem ekki búið á tíu blaðsdálkum. »Söfn-
uðurinn« — söfnuðurGuðs — hefir litla við-
bótarsleikju hauda mjer. Svo dálkarnir verða
eitthvað á annan tug.
Það er merkileg staðreynd um þennan
trúboða, Gook, að það er einsog hann
geti aldrei á sárshöfði setið við meðbræður
sína eða samborgara; ef eigi við menn
eóa fjölmenn fjelög, einsog t. d. sjera
Matthías Jochumsson, Valdemar lækni
Steffensen, Guðmund Friðjónsson á Sandi,
sjera Jónas Jónasson, Ingimar Eydal og
alla aðra guðspekinga, Einar Kvaran skáld
og alla aðra andatrúarmenn, Harald Níels-
son prófessor í guðfræði, Jón Helgason
biskup og alla aðra ný-guðfræðinga. — Ef
eigi, segi jeg, að Gook leudi í róstum
við þessi eða önnur heimsins börn, þá
ræðst liann á »Aðventista------og annað
þesskonar illgresi« (Gooks eigin orð, skrif-
uð upp um leið og hann slepti þeim af
vörunum á þriðjudagssanikomu í síðasl-
liðnum mánuði), eða þá á Hjálpræðis-
herinn eða einstaka meðlimi hans. —
Er þar stytst síðan t'rá að segja hinni
hrottalegu árás Gooks á einn hinn valin-
kunnasta borgara þessa bæjarfjelags og al-
þekt Guðs barn í Hjálpræðishernuni, Arna
Árnason. Drottinsdaginn 2. þessa mánaðar
varÁrni svo gálaus að villast inn í Sjónar-
hæðarsal. Má geta þess, öðrum til afsök-
unar, að þeir eru sárfáir, utan hjarðarGooks,
sem nú uppá síðkastið hafa flækst á þá fjár-
slóð. En Árna langaði til að heyra Guðs
orðið hjá Gook. Við það var nú samt ekki
komandi hjá Gook með neinu móti, nema
því eina, að Árni vildi fyrst greiða atkvæði
á móti betri vitund, með söfnuði Gooks,
sem náttúrlega, einsog vant er, gerir alt,
sem Gook biður hann um. Áður en söfn-
uðurinnfengi að heyra Guðs orð hjáGook,
átti hann að greiða atkvæði um það, að
jeg væri lygari að því, að Gook sakfeldi
menn og virtist hafa yndi af því, að velta
sjer í saur og svívirðinguni annara manna,
í ræðum sínum. Hjörð Gooks greiddi nátt-
úrlega atkvæði, eir.sog hann vildi. En Gook
varaði sig ekki á því, að Árni var af öðru
sauðahúsi. Arni var eitthvað að hugsa um
samvisku sína, en það skildi Gook ekki.
Var Árni ófáanlegur til að greiða atkvæði
og sagðist vera kominn til að heyra Guðs
orð. Ljet Gook nú söfnuð sinn greiða at-
kvæði um það, að Árni hefði komið þar á
samkomur 30-40 sinnuin. Var það að sjálf-
sögðu samþykt í einu hljóði. Greiddi frú
Gook einnig atkvæði um þetta, og stóð, að
sögn, fyrst upp — brosandi. Þetta er nú
»söfnuður Guðs«, méð hvítfáguðu samvisk-
una. Þeir höfðu svo sem, hver og einn,
haldið reikninginn yfir komur Árna, Væri
rjett að láta frú Gook ogsöfnuðinnstaðfesta
þennan áburð á Árna fyrir rjetti. En þrátt fyr-
ir allar atkvæðagreiðslur Gooks manna, Ijet
Árni sjer ekki segjast, heldur hjelt sjer
dauðahaldi i samvisku sína. Marg-skipaði
Gook houum þá, að fara út úr salnum og
rak hann Ipks út með harðri hendi, er hon-
nm þótti Árni eigi nógu fljótur á sjer.—
Þetta er nú fótsporafetari Krists, sem í ó-
gáti skautst þarna fram í dagsbirtuna með
innri mann sinn. Enda blessar Drottinn starf
hans eftir því og að verðleikum.—Alt þetta
andlega barsmíði fullnægði þó hvergi nærri
trúboðanum. Rjeðst hann því öðru hvoru á
sína eigin safnaðarmeðlimi og samþjóna í
víngarði Drottins. Er þar alræmdust með-
ferð hans á trúboða J. L. Nisbet, sem Gook
mun hafa sjeð, að var langt um vinsælli
meðal alþýðu en sjálfur hann. Skal jeg eigi
lengja mál mitt að þessu sinni með því að
segja þá sögu, enda vildi jeg helst komast
hjá því, að þurfa að bregða dagsskímu yfir
það mál, vegna Gooks, sem mjer er mein-
Iítið við.
Nú í sumar hafði Gook engan venju frem-
ur til að slást uppá og gat hann ómögulega
unað við það, sem von var, eftir lians eðli
að dæma. Rjeðst hann þá á varnarlausa
stúlku, sem ekkert hafði til saka unnið.
Þarna fjekk Gook einstaklega hugljúft við-
fangsefni, sjer til dægrastyttingar. Hæfði
það vel drengskap hans og sómatilfinn-
ingu. Notaði hann það og í það ýtrasta
og teygði lopann um allar götur, bæði
út og suður. Hugðist hann nú að vinna
Drottni þægt verk og greiddi mörg högg
.og stór, bæði til hægri og vinstri, en fræg-
ast er það þrekvirkið orðið, þegar liann
(7. september) kollvarpaði söfnuði Gúðs.
Mun það vera eins dæmi í allri veraldar-
sögunni. — Af því við Gook erum gamlir
kunningjarog skiftavinir, hefi jeg viljaðreisa
honum veglegan og verðugan minnisvarða
hjer á landi, svona til að byrja með, hvað
sem síðar kann að verða, með því stutt-
lega að færa þetta litla æfintýri hans í
letur. Kunna þó fleiri að koma á eftir, verði
Gook svo góðurr að gefa mjer tilefni til
þess, til dæmis smásögur um trúboðann,
sem var skepnuníðingur, og það svo, að
þeir sem verið hafa sjónarvottar að því, hafa
fylst heilagri bræði, einsog mjer varð líka
á, útaf skepnumeðferðinni hans á stúlkunni.
Svo kunna þá og nokkrar aðrar viðburða-
sögur að fljóta með. —
Gook velur sjer löng kjöryrði fyrir grímu-
grein sinni, úr 55. sálmi Davíðs. Mjer rann
til rifja lítillæti Gooks,, þarna að nefna mig
jafningja sinn — mig, Islendinginn ! Hug-
hreysti það mig þó, þegar jeg athugaði,
að trúboðinn líkir sjálfum sjer við trúarhet-
juna, sálmaskáldið ódauðlega og æðsta yfir-
boðara alls Israels, Davíð konung hinn mikla.
Já, þarna gat Gook einsog sjeð sjálfan sig
íspegli! Og af auðmýktsinni og hæversku
nægir lionum að vera jafningi Davíðs
kóngs. Þetta muu nú Gook með sinni al-
kunnu rökfimi geta fært til sanns vegar.
Mig langar til að hjálpa honum, í þakk-
lætisskyni. Gook er æðsti prestur í »Sjón-
arhæðar«-söfnuðinum nýja, og hver er þar
konungur, annar en hanri? Pví lýðveldi
verður áreiðanlega aldrei í »Sjónarhæðar«-
söfnuði, meðan Gook stendur á upprjettum
fótum hjer á Akureyri. Nú, já! Þá vantar
nú ekki nema sálmana. Og hjer vill ein-
mitt svo vel til, að Mr. Gook hefir gefið
út »Sjónarhæðar«-sálma. En því miður eru
þeir enn ekki orðnir fleiri en 86V2. — En
sorglegt er, að engin rós <er án þyrna. Sjer
það enginn betur en Gook. Hinn mikli
Davíð fjell djiípt og djöfullinn vjelaði hann
hroðalega í tálsnöru sinni; hann drýgði
nefnilega hryllilega synd. Þessa saurugu
synd guðmannsins hefir mjer virst Gook
láta ekki sjerlega illa að handfjalla og það
ineð berum höndum, á sámkomum sínum.
Eða þá hina óttalegu synd Jakobs, ættföð-
urins mikla, sem Drottinn elskaði. Eða
synd Rebekku, móðir hans. Eða hinar
mörgu, svívirðilegu syndir Guðs útvöldu
þjóðar, ísraelsmanna, á dögum gamla testa-
mentisins; að jeg nú ejcki tali um, hvefög-
ur lýsingarorð Gook a samkonium sínum
hefir viðhaft um glæpi og guðleysi »djöf-
ulsins barna« í gamla tcstamentiuu til dæm-
is, svo sem Móabíta, Ammoníta og ann-
ara ókinda, sem eru stök viðurstygð fyr-
ir augliti Gooks. Að vísu síendur í Guðs
örði í nýja testamentinu, að dómurinn sje
Drottins en ekki manna. En Drottinn er
stundum undarlega hægfara, og það er nú
von að öðrum eins áhuga- og driftar-manni
í málefnum 'Guðs, einsog Gook, verði á
að tvístíga af óþolinmæði, einsog eitthvað
annað stæði til fyrir honum. Ekki síst þeg-
ar til þess er litið, að Gook er vel kunn-
ugt um, hvernig Guð vill eða ætlar að hafa
það. Er þá ekki afsakanlegt, þó trúboðan-
um verði á, að kasta því fram til fólks,
sem Drottinn hefir ákveðið ? Jeg held það nú.
En, eftir á að hyggja: Davíð drýgði
synd — og Gook líka. Drottinn hirti Davíð
— og Gook líka. Davíð beygði sig í auð-
mýkt og iðraðist með tárum, og Drottinn
huggaði hann og blessaði. En G-o-o-k
— ?-? — ?
— Sém við mátti búast, nægðist Qook
eigi að samlíkja sjer við Davíð konung,
því þó Davíð væri afbragð annara manna